Nuuskommentaar: Zuma, tyd om te gaan

Dat pres. Jacob Zuma al lankal die trekpas moes kry, weet baie mense al baie lank. Trouens, in daardie geledere is konsensus dat Zuma nooit president moes geword het nie.

Maar die knyptang wat nou om hom gepers word, werp tog ‘n ander lig naamlik Zuma se eie formele standpunt dat hy nie aan vervolgingsprosesse onderhewig gestel behoort te word nie, omdat dit sal verhinder dat hy behoorlike aandag aan sy verantwoordelikhede as president kan skenk.

Trouens, sy regspan het selfs aangevoer dat hy, as sittende president “soos in die VSA” gevrywaar is van vervolging. Dit was ‘n verleentheidwekkende blaps, want daardie “voorreg” geld vir die Franse president, maar nie dié van die VSA of Suid-Afrika nie.

Selfs met die jongste verwikkelinge, waaronder die verpligte beskikbaarstelling van die sogenaamde “spioenasiebande” en die Openbare Beskermer wat nie onder enorme ANC-druk swig nie, is dit te betwyfel of Zuma “voldoende aandag” aan sy presidentskap kan skenk. Die laaste bastion van sy argumente om nie die leisels te oorhandig nie, is onsagkens uit sy hande geruk.

Nie dat te veel gelees moet word in vorige standpunte van die president nie. Ons onthou almal hoe hy in ‘n stadium op sy dag in die hof aangedring het en daarna selfs die ondenkbare gedoen het om daardie dag in die hof vry te spring. Een daarvan ironies, was dat Zuma die grondwet oortree het met die aanstelling van ‘n direkteur van nasionale vervolging, deur nié, soos die grondwet, behoorlik sy aandag te skenk aan die grondwetlike oorwegings wat geld by daardie aanstelling nie.

In die korrupsieverhoor van Schabir Shaik het die regter bevind dat daar ‘n “algemene korrupte verhouding” tussen Shaik en Zuma was. Die aanklagte teen Zuma – sowat 700 – is egter deur die destydse waarnemende direkteur van openbare vervolging, adv. Mokotedi Mpshe, teruggetrek. Die omstrede bande wat nou in die howe ‘n vreemde regsverloop gevolg het wat grens aan minagting van die hof, is as rede aangevoer. Nou sal onafhanklike mense kan oordeel of die bande inderdaad iets bevat wat die terugtrekking van die aanklagte kon regverdig. Maar dit is net die helfte van die verhaal.

Mpshe het ‘n Hong Kongse uitspraak as regsgesag gebruik om sy optrede te regverdig. Daardie saak is egter kort daarna onder appèl ter syde gestel.
Die prosesse wat nou volg – sou die inhoud van die bande inderdaad toon dat daar geen behoorlike regsgronde was om die aanklagte teen Zuma terug te trek nie – is lank en Zuma sal waarskynlik genoeg middele tot sy beskikking hê om dit genoegsaam te vertraag dat sy tweede termyn eers afloop. Maar, weereens volgens sy eie argumente, sal dit hom dan verhinder om behoorlike aandag aan sy verantwoordelikhede as president te skenk.

Dié hele kwessie val saam met die debakel waarin die Nkandla-sage beland het. Die verguising van die Openbare Beskermer het nou vir Gwede Mantashe, sekretaris-generaal van die ANC en sy adjudant, kriminele aanklagte op die lyf laat loop. Bykans elke meningsvormer in die land het standpunt téén die ANC ingeneem, wat skynbaar bereid is om alles op te offer om Zuma se bas te red. Dit, ter wille van iemand wat volgens baie aanduidings in elk geval “uitgefaseer” word.

Nog ‘n belangrike aspek is die onttrekking van drie belangrike rolspelers aan die werksaamhede van die Seriti-kommissie wat veronderstel is om agter die kap van die byl van die wapenskandaal te kom. Die kommissie se geloofwaardigheid was reeds voor die jongste verwikkelinge erg geërodeer, en die jongste verwikkelinge sal die donker wolke net nog erger oor die kommissie – en in die proses ook Zuma – laat saampak.

Voor die algemene verkiesing het die ANC groot gewaag om Zuma die ANC se “gesig” vir die verkiesing te maak. Veral in Gauteng het hierdie hardkoppigheid geboemerang.

Daar kan kwalik van die ANC verwag word om openlik te erken dat dit ‘n strategiese flater was. Selfs al is dit volkome waar dat Zuma prakties op die ys geplaas is, en bloot seremonieel nog optree waar hy net sê wat vir hom gesê word om te sê, sal die ANC ter wille van sy eie beeld Zuma nie sommer oornag pos nie.

Dat Zuma dalk as “lame duck”-president sy termyn sal voltooi, met ander wat agter die skerms as poppemeester optree, troos maar min. Niemand, selfs nie adjunk-president Cyril Ramaphosa, staan duidelik as mag agter die troon na vore nie. Trouens, in hierdie stadium lyk dit onwaarskynlik dat Ramaphosa vir Zuma sal opvolg, met hardnekkige aanduidings dat dit ‘n vrou sal wees. Maar tot dan – wie sal Zuma se marionette-toutjies beheer? Selfs al is dit die werk van ‘n kollektief, boesem dit maar min vertroue in.

Maar selfs net ‘n seremoniële Zuma is problematies. As ‘n redakteur van ‘n groot Nederlandse koerant na Zuma se herverkiesing ‘n spesiale redaksionele kommentaar skryf en ‘n lang rits redes aanvoer oor hoekom dit ‘n fout was, is dit maar een aanduiding van watter skadelike aansien Zuma buite die landsgrense geniet. En dit beteken noodwendig skade vir die land.

Voeg hierby dat Suid-Afrika onder Zuma se bewind op omtrent al wat saakmakende indeks teruggesak het, en veral dramaties op die korrupsiepersepsie-indeks. Op die omkoop-indeks is Suid-Afrika se posisie beroerd en steek van Afrika se mees berugte korrupte lande Suid-Afrika na die kroon. Suid-Afrika se power posisie op die vredesindeks kan byna daagliks gesien word aan die hoë vlakke van geweldsmisdaad en die geweld waarmee stakings en diensleweringsbetogings gepaard gaan.

Suid-Afrika se tuimelgang op die persvryheidsindeks is bloot weens ‘n misverstand gestuit. Verslaggewers Sonder Grense het aanvaar dat toe Zuma die omstrede “snoerwet” vir ‘n paar tegniese regstellings na die parlement terugverwys het, Zuma “geweier” het om die wetsontwerp te teken.

As alles teen mekaar opgeweeg word, bly daar vir Zuma self net een eerbare opsie oor – om in sy politieke swaard te val. Daar is nou reeds geruime tyd sprake van Zuma se swak gesondheid, en sy besoek aan Rusland was juis deels om te gaan rus. Hy het dus nou die kapstok om met min bykomende skade sy goedjies te vat en na Nkandla terug te trek.