Sensuur van Steve Hofmeyr dui op dieperliggende probleem

Steve Hofmeyr. Foto: Facebook

Maak jou oë toe en probeer ontspan. Neem ’n oomblik om weg te glip van die werklikhede rondom jou. Verbeel jou dat jy jouself bevind in ’n land met die “beste en modernste grondwet in die wêreld”. Verbeel jou dat jy ’n burger van ’n staat is wat só voortreflik is dat dit regoor die wêreld as ’n wonderwerk beskryf word; ’n land wat voorheen die vergestalting van onderdrukking was, maar vandag ’n land is wat vryheid verpersoonlik – die toonbeeld van liberale demokrasie en alles wat daarmee gepaard gaan.

Dit is ’n land waarin die reg op vryheid van spraak in artikel 16 van sy grondwet verskans word. Dit sluit die vryheid van die pers en ander media in, sowel as die vryheid om inligting of idees te ontvang of oor te dra, die vryheid van artistieke kreatiwiteit, akademiese vryheid en vryheid van wetenskaplike navorsing. Dit is ook ’n land waarin artikel 16(2) bepaal dat hierdie reg slegs die volgende tipe uitdrukkings uitsluit: propaganda vir oorlog, die aanhitsing van dreigende geweld en die verkondiging van haat wat op ras, etnisiteit, geslagtelikheid of godsdiens gebaseer is en wat aanhitsing uitmaak om leed te veroorsaak.

Natuurlik is dit die Suid-Afrikaanse Grondwet wat ek hier aanhaal. Die konstitusionele hof het ook by verskeie geleenthede verklaar dat daar nie sprake van demokratiese vryheid kan wees as die reg op vryheid van spraak nie gekoester word nie. Dié hof het selfs aangevoer dat spraakvryheid die “hoeksteen van demokrasie” is.

Die filosofiese argument vir vryheid van spraak is op die sogenaamde “mark van idees” gebaseer. Dit verwys na ’n spreekwoordelike mark waarheen enige mens kan gaan om idees te ontvang wat hy nog nie voorheen gehoor het nie. Daar word nie onderskei tussen slim idees en dom idees nie, en daar word nóg minder onderskei tussen idees waarmee jy saamstem en idees waarvan jy verskil. Die idee is juis dat jy gekonfronteer moet word met idees waarvan jy verskil – en selfs idees wat vir jou aanstootlik is – natuurlik (in die Suid-Afrikaanse konteks) mits daardie idees aan die bepalings van artikel 16 van die Grondwet voldoen. Die punt is dus dat ’n mens moet onderskei tussen uitsprake waarmee jy nie saamstem nie of stellings wat selfs blatant aanstootlik kan wees, teenoor misdadige kommentaar wat byvoorbeeld neerkom op aanhitsing om ’n misdryf te pleeg.

Die sensurering van Steve Hofmeyr kan gesien word as die vergestalting van dít wat fout is met spraakvryheid in Suid-Afrika. Natuurlik móét Hofmeyr se opmerkings – waarna ek sal verwys – binne die breër konteks van “aanstootlike kommentaar” in Suid-Afrika beskou word.

Hofmeyr is ’n selfverklaarde populis, maar ’n mens sou hom ook as ’n polemis kon beskryf. ’n Polemis is iemand met sterk, dikwels omstrede opinies en wat nie skroom om dié van wie hy verskil met geskrewe of gesproke woorde te striem nie. Die wêreld het polemici nodig, júis om die sogenaamde “mark van idees” te laat funksioneer. Dit is immers die plek waar jy met nuwe idees gekonfronteer moet word, idees waarvan jy verskil en idees wat jou ongemaklik maak.

As dit by omstredenheid kom, is Hofmeyr g’n skim nie. In 2011, gedurende AfriForum se Skiet-die-Boer-hofgeveg met Julius Malena en die ANC, het Hofmeyr gesê dat, indien die hof bevind die lied Dubula i’Bhunu (vertaal na Skiet die Boer) is nie haatspraak nie, hy ’n lied sal skryf wat die verwerplike k-woord bevat. Hy het by geleentheid gesê dat swart mense moet ophou sê dat hulle vir 300 jaar deur ’n klein minderheid onderdruk is, omdat dit meer aanduiding van hul eie onvermoë as ’n aanduiding van wit wreedheid is. Meer onlangs is hy vir bykans ’n jaar lank geteiken weens sy twiet dat swart mense eintlik die oorsaak van apartheid was, omdat hul ontwikkelingsvlak dit genoodsaak het … of so iets (ek loop nou die risiko om hom buite konteks aan te haal).

AfriForum word soms deur die media met sekere van Hofmeyr se uitlatings gekonfronteer. Soms stem ons saam met wat hy sê, soms nie. AfriForum deel Hofmeyr se frustrasie oor ’n hele reeks kwessies en AfriForum stem ook daarmee saam dat daar niks daarmee skeel om Die Stem by kultuurbyeenkomste te sing nie. AfriForum neem aktief aan die rassismedebat deel, maar dit blyk dat Hofmeyr meer geneig is om homself in rasseterme uit te druk as wat AfriForum byvoorbeeld doen. AfriForum se strategie is een van morele hoëgrond en die organisasie maak verseker minder uitlokkende uitsprake.

Om van iemand te verskil en om iemand te sensureer is egter twee totaal verskillende goed.

Om die waarheid te sê, AfriForum is van mening dat die veldtog teen Steve Hofmeyr ’n politieke heksejag is wat aanduiding is van die growwe dubbele standaarde wat tans in Suid-Afrika geld. Die argument dat Die Stem en liedjies soos De la Rey dieselfde is as Kill the Boer, kill the Farmer, is ’n ooglopende getuigskrif van die dubbele standaarde waarvan ek praat.

Politieke kommentators en kunstefeeste is vinnig om sensuur- en sosialevervolgingsveldtogte teen Hofmeyr te dryf wanneer hulle nie met sy uitsprake saamstem nie, terwyl dieselfde soort optrede byna nooit konsekwent na “die ander kant” gevoer word nie. Verbeel jou byvoorbeeld dat die KKNK, wat Hofmeyr weens sy standpunte by hul fees verbied, ook ’n verklaring uitreik dat Jacob Zuma, die EFF of een of ander liberale kommentator weens húl uitsprake nie by die fees welkom is nie.

Dit is moeilik om kommentaar te lewer oor die Persklub se onlangse aflas van Hofmeyr se toespraak, aangesien daar berig word dat die klub dreigemente ontvang het. Oor die Persklub se optrede kan daar dus gedebatteer word. Die feit dat die klub “oorval” is met besware en selfs dreigemente van ontwrigting omdat Hofmeyr daar sou praat – en dit nogal oor spraakvryheid! – is weer eens aanduiding van ’n dieperliggende probleem.

Dit lyk vir ons of die praktyk in Suid-Afrika gevestig is dat wit mense deur kuberkrygers, sekere joernaliste en die sogenaamde progressiewe kommentators aan sensuur blootgestel word, terwyl ekstremistiese swart mense wat openlik verklaar dat wit mense verkrag en vermoor moet word, egter verdra en in sekere gevalle selfs beskerm word.

Suid-Afrika het inderdaad nie ’n mark van vrye idees nie. Dit is eerder ’n mark waar ’n handjievol bedenklike idees in jou keel afgeforseer word, terwyl alternatiewe idees verwerp word, soms met beledigende minagting. Hierdie praktyk sal noodwendig tot een of ander vorm van teenreaksie lei.

Suid-Afrikaners moet hulself ook vra of Suid-Afrika werklik die beste grondwet in die wêreld het en of Suid-Afrika werklik ’n wonderwerk is. Dit lyk of Suid-Afrika al hoe minder vry word hoe verder ons die “vrye, nuwe Suid-Afrika” betree.