‘Da’, ‘Njet’ en ‘Zazdarovje’

Deur genl.maj. Chris van Zyl 

‘n Standbeeld van Mikhail Kalasjnikof in Moskou. Foto:
AP Photo/Pavel Golovkin, File)

My kennis van Russies is beperk tot drie woorde, maar toe ek Mikhail Timofeyevich Kalasjnikof, wat allerweë as die “Vader van die AK47” bestempel word, gedurende sy besoek aan die RSA in November 1997 ontmoet, was dit meer as genoeg sodat ons mekaar van meet af kon verstaan.

Die algemene Westerse persepsie van Russe is dat die mans tipiese bonkige norsaards is terwyl Russiese vrouens oor die algemeen onversorg en oorgewig langrokdraers is. Niks is verder van die waarheid nie, want ’n breër glimlag as waarmee Kalasjnikof kon spog, sal moeilik gevind word (en ek aanvaar talle manlike soekers na Russiese bruide sal saamstem dat daar tóg vietse vrouens in Moskou rondloop).

Daar sal egter seker diegene wees wat oombliklik sal maan dat die Russe van nature goeie skaakspelers (in meer as een opsig) is en dat die uiterlike nie met innerlike oortuigings en intensies verwar moet word nie. Ek het die man egter heel anders beleef.

Ten tye van sy besoek aan Suid-Afrika was ek die bevelvoerende generaal van Kommandement Westelike Provinsie met hoofkwartier in die Kasteel in Kaapstad. As gereelde kleiteikenskut, en as gevolg van ons gedeelde liefde vir die sport, was ek goeie vriende met Fred Tatos (wat sedertdien oorlede is), die eertydse eienaar van Suburban Guns in Plumstead. In sy omswerwinge het wyle Fred kontak gemaak met Russiese wapenvervaardigers en kon dit nie anders nie as om ook paaie met die ewe beroemde (en berugte) Mikhail Kalasjnikof te kruis. Só het ’n nuwe en goeie vriendskap tussen hulle geblom – en ek aanvaar vir beide was die ander ’n ware tovarish (kameraad). Op Fred se inisiatief is Kalasjnikof uitgenooi om die RSA te besoek.

Indien dit in ag geneem word dat sy besoek in November 1997 gerealiseer het, ’n skamele drie jaar ná die nuwe politieke bedeling in werking getree het, en dat daar aan beide kante van die pre-’94-skeidslyne steeds bepaalde bedenkinge gegeld het, dan moes beide Mikhail en Fred besef het dat daar inderdaad op dun ys beweeg sou word. Selfs in die Cape Argus was tydige verslag gedoen dat een van die oorlewendes van die destydse slagting in die St. James Kerk, bestem was om die skepper van die berugte AK47, wat toevallig tydens die aanval gebruik was, te ontmoet.

Ek was die gasheer vir ’n skemerkelkfunksie in Het Bakhuys wat ter ere van die besoekende Rus aangebied was. Die ander gaste was hoofsaaklik vuurwapenliefhebbers uit beide die jagters- en sportskutgeledere, maar ook ’n hele paar militêre- en polisiegaste wat voorheen met Kalasjnikof se produk onder minder vreedsame omstandighede kennis gemaak het. Dit het meer as voldoende geleentheid gebied om op beide professionele- as persoonlike vlak met ons gas kontak te maak.

Dit was ’n geleentheid om deur vooropgestelde persepsies te breek en om kennis te maak met die mens wat destyds oor kundigheid, insig, ervaring en aanleg beskik het om ’n ongeëwenaarde produk te ontwikkel wat later onder die strafste omstandighede beproef en geloof sou word. Meer as dit – vir talle “vryheidsvegters” oor die aardbol heen het die AK47 ’n simbool geword van die stryd wat hulle gevoer het – ’n simbool wat vandag nog aan ’n kragtige, dog stille, boodskap gestalte gee.

Diegene wat met die AK47 se skerpkant te doene gekry het, was eweneens beïndruk met die wapen se eienskappe en vermoëns. Onder veeleisende omstandighede wat enige vervaardiger wat sou trag om die AK47 wat in 1945 ontwikkel is, se diensbaarheid, effektiwiteit en eenvoudige onderhoudsvereistes, selfs in die hande van mense wat die minimum opleiding ontvang het, te wou ewenaar, was dit ’n formidabele uitdaging. In 1959 neem hy sy ontwikkeling ’n stap verder met die ontwikkeling van die verbeterde AKM.

Die beste pogings deur die Amerikaners tydens die Viëtnam-oorlog, die Israeli’s wat op alle fronte Arabiese aggressie moes stuit, asook ander ontwikkelings elders ter wêreld, het duidelik tekort geskied. Toe Kalasjnikof weereens ’n verbeterde weergawe wat as die AK74 bekend sou staan, in die vroeë sewentigs sou ontwikkel, was die sirkel voltooi.

In Het Bakhuys was die tegniese spesifikasies van sy ontwikkelingswerk egter van mindere belang, want daar het die menslikheid van die bejaarde generaal (hy is in November 1919 gebore, wat beteken dat hy in 1997 reeds 78 jaar oud was) die geleentheid oorheers. Hy was pertinent gevra of hy tevrede was met die werk van sy hande synde talle terreurdade met sy skepping gepleeg was. Sy reaksie was dat dit sy doel was om ’n effektiewe vuurwapen te ontwikkel en beskikbaar te stel, maar dat hy nie aanspreeklikheid kan aanvaar vir waarvoor ander mense dit sou gebruik nie.

In retrospeksie geld dieselfde argument tans, synde daar hedendaagse ekstremistiese groeperinge is wat kommersiële voertuie bekom en dit gebruik om teen hoë spoed tussen niksvermoedende voetgangers in te jaag en sodoende talle se dood of verminking veroorsaak. Daar is egter min voertuigvervaardigers wie se ontwerp en produk van die 1940’s vandag steeds van doelmatige en tydlose ontwerp kan getuig.

Mikhail Kalasjnikof het die tydelike met die ewige in Desember 2013 verwissel en terwyl die AK47 se “stem” steeds dood en verwoesting in talle wêrelddele saai, wonder ek stilweg of sy finale bestemming dieselfde is waarvoor gelowiges soos ek hoop? Waarskynlik nie, want niemand anders kon soos hy die era van die Koue Oorlog sowel as die warm kant daarvan so verpersoonlik soos die Rooi Generaal nie.

Zazdarovje!

Прощайте! (Vaarwel!)

• Genl.maj. Chris van Zyl is die assistant-hoofbestuurder van die TLU SA.