Dertig verskille tussen SA en Zimbabwe

Flip Buys is die voorsitter van die Solidariteit Beweging. Foto: René Roux.

Daar is die afgelope tyd al meer kommer dat Suid-Afrika op ’n glybaan na “Zimbabwe” is. Grondonteiening, wetteloosheid en swak ekonomiese syfers versterk die vrese vir mislukking. Daar is boonop belangrike ooreenkomste tussen Suid-Afrika en Zimbabwe.

Nes Zanu PF, is die ANC ook ’n rasnasionalistiese rewolusionêre beweging met ’n Marxistiese grondslag. Vir sulke partye is die grondwet en die oppergesag van die reg ondergeskik aan hul nasionaal demokratiese rewolusie, en die verouderde Freedom Charter uit die vergete vyftigs. Dit raak ook ál duideliker dat die ANC die grondwetlike ooreenkoms van 1994 net as ’n tussentydse stap gesien het om die mag te kry, en dat hulle nou daardie mag gebruik om hul oorspronklike doelstellings te verwesenlik.

Kodewoord

Daar is dus wesenlike gronde vir die kommer dat die ANC nie van hul sosialistiese wortels vergeet het nie, en niks van die rampspoedige gevolge daarvan onthou nie. Gerusstellings dat die Grondwet gewysig sal word om onteiening wettig uit te voer, beteken niks. Om diefstal te probeer wettig, maak dit nog nie reg nie. Daarom is onteiening vir baie mense ’n kodewoord vir nog ’n Zimbabwe-mislukking. Dis ook belaglik om mense se vrese oor ’n Suid-Afrikaanse Zimbabwe af te maak as rassisme, omdat daardie selfde mense nie voorspel het dat lande soos Botswana, Namibië, Lesotho of Swaziland gaan verval nie.

Maar daar is steeds baie verskille tussen Suid-Afrika en Zimbabwe wat verreken moet word voordat mense nou aanvaar dat die enigste verskil net ’n paar jaar is. Inteendeel, hoewel daar ’n wesenlike gevaar van ’n al gladder glybaan na Zimbabwe bestaan, is daar tans nog baie meer verskille as ooreenkomste tussen die twee lande.

30 Verskille

1. Die eerste verskil is dat Zimbabwe ’n landelike hoofstadstaat met die presidentsgebou as enigste magsentrum is. In Suid-Afrika is daar vele magsentrums, soos groot stede, provinsies, en ’n groot ontwikkelde sektor;
2. Die land het nog sterk politieke, ekonomiese, kulturele, grondwetlike, akademiese en openbare instellings, wat as skokbrekers vir swak regering dien;
3. Suid-Afrika is steeds ’n ekonomiese reus, terwyl Zimbabwe se ekonomie op sy sterkste net met Durban en omstreke vergelyk kon word;
4. Suid-Afrika se lewenskragtige privaat sektor trek tans swaar, maar speel ’n veel belangriker rol as in Zimbabwe. Hierdie sektor het die vermoë om vervallende staatsdienste te vervang, het sterk buitelandse bande en invloedryke oorsese aandeelhouers, en die regering besef dat hulle nodig is om al hul politieke beloftes na te kom;
5. Hier is groot buitelandse belange in die land, en alle betekenisvolle lande het ambassades. Baie buitelanders werk hier, en talle maatskappye en internasionale organisasies se hoofkantore is in die land. Buitelandse beleggers en graderingsagentskappe bly baie invloedryk;
6. Suid-Afrika se groot verskeidenheid skep soms spanning, maar maak terselfdertyd oorheersing moeiliker met al die rasse-, etniese- en klasseverskille, waar die meeste nog ook sterk instellings het om hul belange te bevorder;
7. Hier is ook veel groter politieke pluralisme as in Zimbabwe, wat in die praktyk maar ’n eenpartystelsel was. Die meeste groot stede word deur opposisie geleide koalisies regeer, die ANC bestaan self uit ’n ongemaklike alliansie, die party word gekenmerk deur vegtende faksies, die linkse politiek verbrokkel al meer, en hier is nog gereelde verkiesings;
8. Die getalleverhoudings in die twee lande verskil ook drasties. Zimbabwe het nooit veel meer as 200 000 wit mense gehad nie, teenoor die bykans 5 miljoen in Suid-Afrika. Daarby is hier ook 5 miljoen bruin mense en ’n miljoen Asiërs. Die swart bevolking bestaan uit talle onderskeibare swart groepe, en nie net twee hoofgroepe soos in Zimbabwe nie. Plaasmoorde het boere genoodsaak om hulself goed te organiseer, en onwettige besettings gaan nie soos in Zimbabwe net deur die betrokke boer op sy eie begroet word nie. Die stedelike wit bevolking is ook ’n aansienlik harder teiken as die klein groepie wit Zimbabwiërs;
9. Die burgerlike samelewing is onmeetbaar sterker as in Zimbabwe, met talle kerke, partye, vakbonde, sterk tradisionele leiers, drukgroepe en organisasies, en talle sterk stigtings en institute met buitelandse bande;
10. Die regstelsel staan nog baie sterker en is baie groter as in Zimbabwe, en hoewel regverdige kommer bestaan oor sommige politieke uitsprake, het die regbank ook al sterk standpunt teenoor die regering ingeneem;
11. Demokrasie in Zimbabwe was maar altyd op ’n mespunt. Daarteenoor is dit baie sterker gevestig in Suid-Afrika, met partye wat verwoed meeding en ’n parlement waar in die openbaar skerp verskil word. Radikale partye soos die EFF se steun bly klein;
12. Hoewel die regering onteiening sonder vergoeding voorstaan, word dit sterk gekwalifiseer met voorwaardes, anders as die blanko tjek wat in Zimbabwe gegeld het;
13. In Suid-Afrika keer die howe, polisie, en privaat sekerheid onwettige grondbesettings, en is die polisie en die weermag nie blote verlengstukke van die regerende party nie.
14. Die media het ’n deurslaggewende rol in die ontmaskering en val van Jacob Zuma gespeel, en swart joernaliste huiwer nie om die regering trompop te loop oor onteiening en korrupsie nie. Daarby het Suid-Afrika verteenwoordigers van feitlik alle groot buitelandse mediagroepe, anders as wat die geval in Zimbabwe was;
15. Die groot swart middelklas in Suid-Afrika besef hul afhanklikheid van ’n gesonde ekonomie, en weet dat hul vryheid en veiligheid ook in gedrang sal kom as die land die Zimbabwe-roete loop;
16. Die omliggende Afrikastate is grootliks afhanklik van die Suid-Afrikaanse ekonomie, en is reeds deur die verval in Zimbabwe benadeel. Lande soos Botswana het Zimbabwe openlik teengestaan, terwyl Namibië nou hulle BEE afgeskaf het. Selfs Swaziland het standpunt ingeneem teen bewerings dat Afrikaners die omliggende grond gesteel het. Daar kan verwag word dat Afrikalande uit selfbehoud die verval van Suid-Afrika sal teenstaan;
17. Die buitelandse magsewewig is vinnig besig om te draai teen die regering se vryery met anti-Westerse groepe soos Brics. Waar Zimbabwe ’n klein landjie is wie se verval nie die belange van groot lande geraak het nie, word die gebeure in Suid-Afrika met ’n valkoog dopgehou. Die Suid-Afrikaanse diaspora word veral meer hoorbaar;
18. Suid-Afrika is as die politieke en ekonomiese reus van Afrika deel van talle internasionale verdrae, wat die regering se mag ingrypend beperk;
19. Zimbabwe se hiperinflasie en werkloosheidsrekord van meer as 80% het gebeur omdat die fiskale en monetêre beleid roekeloos was. Die regering het onbeheersd geld uitgegee, en hul Reserwebank het onbeheersd geld in die ekonomie ingepomp. Hoewel ons regering te veel geld uitgee, word dit aan bande gelê en is die Reserwebank steeds wêreldklas;
20. Sowat 70% van die inkomste van maatskappye op die Suid-Afrikaanse aandelebeurs kom uit die buiteland, omdat die land talle multinasionale sakereuse het. Dit beteken Suid-Afrikaners se beleggings is baie beter verskans. Daarteenoor is die Zimbabwe aandelebeurs piepklein en bestaan meestal uit binnelandse maatskappye;
21. Persoonlike rasseverhoudings in Suid-Afrika is steeds goed, al is politieke verhoudinge soms swak. Die radikale rassisme van die EFF kry nie veel aftrek by die swart kieserspubliek nie. Met opnames wat wys net 1% Suid-Afrikaners onteiening steun, is die klimaat totaal anders as in Zimbabwe;
22. Daar is heelwat gesprekke oor politieke grense wat oor oplossings vir die land se probleme plaasvind. Hoewel dit nog nie genoeg praktiese resultate opgelewer het nie, beteken dit nietemin dat Suid-Afrikaners darem nog na mekaar luister;
23. Staatsverswakking as gevolg van regeringsbeleid is ’n groot knelpunt, maar dit skep teenstellend genoeg meer ruimte vir die private- en die gemeenskapsektor om ongehinderd aan oplossings te werk. Anders as in Zimbabwe, is die regering se vermoë om hul onteieningsbeleid uit te voer, heelwat kleiner;
24. Die swak ekonomiese syfers plaas groot druk op die regering om nie heeltemal roekeloos te raak nie omdat die staat se belastinginkomste afneem en werkloosheid toeneem. Selfs ’n skynbaar leierlose regering moet besef dat ekonomiese groei nou noodsaaklik is;
25. Tegnologie vul baie leemtes van die swak staat. Anders as in Zimbabwe, beskik Suid-Afrika oor ’n groot tegnologiesektor, wat vir burgers baie dienste bied wat vroeër deur die staat gelewer is, soos telefone, posdiens, biblioteke tot sekerheid;
26. Die hedendaagse “Groot Trek” van Afrikaners na streeksentrums en stede, skep weer die kritiese massa op baie plekke vir volhoubare dorpe, skole, ouetehuise, kerke en gemeenskappe;
27. Die kulturele kapitaal van groot getalle Afrikaners bring mee dat ons gemeenskap ten spyte van drakoniese rassewette en staatsinmenging, steeds oorpresteer teenoor die nasionale gemiddeld. In Zimbabwe was daar net nie die getalle daarvoor nie, maar selfs daar het die antiwit-wette nog groter antiswart-gevolge gehad, omdat opgeleide minderhede vindingryke planne bly maak het;
28. Bykans almal in die land weet dat en hoekom Zimbabwe klaaglik misluk het. Hierdie politieke “inenting” is sekerlik die beste teenmiddel teen ’n herhaling van nog ’n Zimbabwe-eksperiment;
29. Die kanse op ’n “opvolgskikking” om ’n glybaan na Zimbabwe te keer, is nog nie groot genoeg nie. Maar in die praktyk kom daar talle oplossings na vore wat wel erken word, soos Solidariteit se Sol-Tech. Hoewel vooraf toestemming in die vorm van ’n omvattende skikking die ideaal bly, los erkenning daarna steeds probleme op; en
30. Zimbabwe het baie min en swak gemeenskapsorganisasies. Die Solidariteit Beweging het oor die afgelope jare tot meer as 450 000 lede en 18 selfhelp-organisasies tot stand laat kom, wat op talle gebiede werk waar die staat nie wil of kan nie. As moderne helpmekaarbeweging groei ons nog steeds hand oor hand, maak ons gemeenskap meer staatsbestand, en is ’n belangrike verskaffer van noodsaaklike dienste en ’n teenwig teen verval.

Die beklemtoning van hierdie verskille met Zimbabwe beteken beslis nie dat dit nooit kan gebeur nie en dat almal gerus kan slaap nie. Dit punt is dat alles nog nie verlore is nie, en dat ons toekoms te belangrik is om net aan ’n onbekwame regering oor te laat. Kom ons gebruik hierdie 30 verskille om verdere agteruitgang te keer en aan voorspoed te help bou.