Stadig maar seker verbeter die situasie egter wel vir minderhede. Laat ons kyk na die omstandighede in elke streek:
Europa
Van alle vastelande het Europa seker die verste gevorder die wat erkening van minderhede betref. Die toedrag van sake is egter duur gekoop. In al twee wêreldoorloë, en in meer onlangse konflikte rondom die einde van die Koue Oorlog in veral die voormalige Sowjet-Unie en Joegoslawië, het die regte van veral etniese minderhede ‘n rol gespeel.
In Europa word op twee maniere na minderhede gekyk: etnies/taalkundig/godsdienstig, en ook wat betref “alternatiewe lewenstyl” en wat homoseksuele, hippies, Rastafarians en mense met gestremdhede insluit. Vir die doeleinde van ons ondersoek word die fokus op etniese minderhede geplaas. Lande kan verdraagsaam wees teenoor die een groep en onverdraagsaam teenoor die ander een. “Volkstate”, lande wat hulle definieer as state wat aan een volk “behoort”, soos veral in Oos-Europa (Roemenië, Slowakye, Kroasië, Serwië, Bulgarye, Pole, ens) is gewoonlik onverdraagsaam teenoor etniese minderhede binne hulle grense, want die minderhede is volksgenote met mense in ‘n ander “volkstaat” en het weens grensverskuiwings in oorloë skielik in ‘n ander staat beland (byvoorbeeld die Hongaarse minderheid in Roemenië en Slowakye). Regerings vrees nog steeds die drang na heraansluiting by die etniese moederland. Die oorloë in die voormalige Joegoslawië het sterk daar rondom gewentel. Die wêreld se nuutste staat in wording, Kosovo, is ’n etnies- en godsdienstig gemotiveerde afskeiding van Serwië, wat die hulp van die EU en VSA daarvoor gekry het na onderdrukking deur Serwië. Montenegro is ook ‘n nuwe staat wat onlangs uit die Serwiese federasie afgeskei het, nie as gevolg van ‘n oorlog nie, maar na ‘n referendum waar die meerderheid van die bevolking gevoel het dat hulle beter daaran toe is op hulle eie. Dit was moontlik omdat Montenegro reeds ‘n deelstaat was met sy eie regering en sy status self kon verander.
Die posisie van etniese minderhede word egter onderskraag deur aan die een kant hulle etniese moederland, wat vir sy volksgenote se belange in die bres tree, asook die Europese Unie wat die beskerming van minderhede as belangrik ag en die gesogte lidmaatskap van die EU en fondse onder andere daarvan afhanklik maak.
Die konsensus is dat minderhede ten minste die reg het op hul eie instellings in hulle taal, soos skole en waar moontlik universiteite, asook verenigings rondom ‘n etniese minderheid. Die meeste minderheidsvolke in Europa het ook hul eie verteenwoordiging in die nasionale parlemente en is ‘n stem vir hulle mense se belange.
Wes-Europa, by name Frankryk, en tot onlangs toe ook Groot-Brittanje, het egter ‘n tradisie van ‘n “taalstaat” eerder as ‘n volkstaat en is wel verdraagsaam teenoor “alternatiewe lewenstylminderhede” maar erken nie maklik taalkundige en etniese minderhede nie, want die heersende siening is dat die staat genoeg ruimte vir almal bied met sy verhewe kultuur en etniese minderhede dus besig is met ondermyning. Frankryk erken nie etniese minderhede nie want die siening is dat Frankryk nie ‘n volkstaat nie maar ‘n taal- en kultuurstaat is en almal wat Frans praat en volgens die Franse kultuur leef Franse is, ongeag godsdiens of ras en afkoms.
Groot-Brittanje het eers relatief onlangs groter erkenning, selfs territoriale subsidiariteit aan etniese minderhede soos die Skotte, Noord-Iere en Walliesers gegee. Die lang stryd van die Ierse minderheid binne Noord-Ierland het uitgeloop op ‘n koalisieregering en groter losmaking van Groot-Brittanje. Skotland en Wallis het hul eie streeksparlemente gekry. Skotland spesifiek het toe ook ‘n groot mate van selfregering bereik.
Spanje het ook relatief onlangs sy sentralistiese benadering verander, sekere toegewings gemaak en selfs outonomie vir etniese minderhede soos die Baske en Katalane gegee. Nog steeds duur die stryd van die Baske vir algehele vryheid voort, ongelukkig deels ook met terrorisme deur die groep ETA. Die Baskiese streekregering het egter op die politieke pad meer en meer selfseggenskap van die sentrale regering afgerokkel.
Die Katalane streef in hulle meerderheid nie na algehele onafhanklikheid nie, maar wel na groter outonomie. Katalonië het ook sy eie streekregering en het ook invloed op nasionale vlak deur middel van die party PiU wat die Katalane se belange in die koalisiereging verteenwoordig. Die erkenning van die Katalaanse taal in die openbaar speel ook ‘n groot rol.
In Italië moes die Duitssprekende minderheid van die Suid-Tirolers ook lank stry vir groter seggenskap en het intussen selfs ‘n semioutonome streek verkry. Die opwenteling van die lidlande se sentrale gesag na die Europese Unie skep terselfdertyd geleenthede vir afwenteling van mag na streke en provinsies met ‘n ander etniese samestelling. Die Suid-Tirolers moes egter ook by tye teruggryp op verset en sabotasie om aandag te kry. Die feit dat Oostenryk as hulle etniese moederland namens hulle kon optree en met Italië onderhandel het vir groter erkenning, het ook gehelp.
In België het die met die Afrikanernabyverwante Vlaminge reeds ‘n groot mate van selfseggenskap bereik, maar dit ook dit nie sonder ‘n lang stryd teen Franssprekende oorheersing nie. Interessant genoeg, het demokrasie die Vlaminge bevoordeel, want hulle is getallegewys ’n meerderheid. Hulle is egter vir eeue deur die Franssprekende elite gemarginaliseer (vergelykbaar met Suid-Afrika in die vroeë 20ste eeu, waar die Afrikaners ‘n getallemeerderheid teenoor die Engelse gehad het, maar laasgenoemde die magselite was). Vlaandere het sy eie streekregering en funksioneer reeds in die praktyk soos ‘n eie staat, met die gesamentlike federale Belgiese regering wat weens meningsverskille tussen die deelstate nie behoorlik funksioneer nie.
Skandinawië is die enigste streek in Europa wat oor “inheemse minderhede” beskik, naamlik die Sami in die noorde van Finland, Swede en Noorweë, asook die stamverwante Inuit (oftewel Eskimo’s) in Groenland (geografies deel van Noord-Amerika, maar polities tans nog deel van Denemarke). Die Sami geniet beskerming en kulturele erkenning. In die geval van Groenland, aangehelp deur geografiese skeiding en fiskale uitgawes, het die Deense regering reeds selfbestuur toegestaan met onafhanklikheid in die vooruitsig (vir ‘n volk van omtrent 50 000 mense).
Noord-Amerika
Aangesien die Verenigde State van Amerika (VSA) (en in mindere mate ook Kanada) ‘n land is wat deur diverse immigrasie gevorm is en homself as ‘n smeltkroes sien en ‘n baie inklusiewe patriotisme huldig wat nie aan een etniese groep gekoppel word nie, bestaan daar in die lees van die regering nie iets soos etniese minderhede nie. Die siening word ook aangehelp deur ‘n groot mate van taaleenvormigheid (Engels, maar Spaans wen toenemend veld). Die VSA beskik wel oor, en gee erkenning aan, inheemse minderhede, by name die Indiane. Die Indiane verteenwoordig slegs omtrent 1% van die VSA se bevolking maar het ‘n mate van selfbestuur in hulle reservate en ontvang toelaes van die staat. Die hartseer is egter dat hulle in die reservate nie meer hulle verlore identiteit kan terugvind nie, want as ‘n identiteit eenmaal vernietig is, is dit uiters moeilik, indien nie onmoontlik nie, om dit weer terug te kry.
Verder beskik Amerika oor ‘n groot verskeidenheid groepe wat as gemarginaliseerde minderhede deur die liberale hoofstroom beskou word, soos die Negers, oftewel Afro-Amerikaners, en die mense van Spaanssprekende herkoms (meesal Mexikane) en waarvoor daar spesiale maatreëls geld om hulle teenoor die wit meerderheid te beskerm en selfs te bevoordeel. “regstellende aksie” met betrekking tot toegang tot opleiding en fondse bestaan in talle state binne die VSA.
In Kanada is minderheidspolitiek ietwat meer relevant omdat Kanada oor ‘n Franssprekende minderheid beskik, wat die meerderheid in die provinsie Quebec vorm. Die Franssprekendes geniet ‘n groot mate van kulturele erkenning (weliswaar na ‘n politieke stryd) en in die provinsie Quebec is Frans die amptelike taal. Quebec het ook sy eie regering met aansienlike magte teenoor die federale Kanadese regering. Quebec het selfs die moontlikheid tot afskeiding, maar twee referendums oor afskeiding van Kanada is naelskraap verwerp. Die belangeparty van die Franssprekendes, die Parti Quebecois, is nasionaal en provinsiaal (deur die Bloc Quebecois) verteenwoordig en het by tye ook die provinsiale regering van Quebec gelei.
Wat die inheemse volke betref, beskik Kanada oor verskeie Indianestamme asook oor die Inuit, hulle inheemse volk in die noordelike dele. Die Indiane word vergelykbaar hanteer as in die VSA en het reservate. ‘n Beweging om hulle identiteit te herwin is aan die gang. Die Inuit het selfs sowat ‘n dekade gelede hul eie semioutonome streek gekry wat uit die Kanadese “Northern Territory” uitgesny is, by name Nunavut. ‘n Mens kan hier van ‘n “Eskimo-volkstaat” praat met ‘n geweldige oppervlakte en yl bevolking. Wat die Inuit gehelp het, anders as met die Indiane, is dat hulle tradisioneel daar woon waar die wit immigrante se belangstelling geëindig het omdat die gebiede ekonomies waardeloos en onherbergsaam is.
