Die huidige toedrag van sake vir minderhede in die wêreld – Deel 3

Klik hier om Deel 1 te lees en klik hier om Deel 2 te lees.

Latynsamerika

Latynsamerika pleeg in ‘n mate ‘n voortsetting van die Noord-Amerikaanse smeltkroesidee, want ook hier het die meeste lande ontstaan uit ‘n vermenging van inheemse volke (Indiane) en immigrante (witmense en negerslawe). Brasilië is by uitstek ‘n voorbeeld daarvan, waar ideaal gesproke almal Brasiliane is, ongegag velkleur, aangesien almal een gemeenskaplike taal (Portugees) en kultuur het, volgens die staat se eie vertolking.  Inheemse minderhede speel egter toenemend ‘n rol in Brasilië en die res van Latynsamerika. Die lang gemarginaliseerde Indiane begin hulle regte opeis en het reeds plek-plek erkenning en selfs beskermde gebiede in dele van die Amasone-oerwoud gekry. Die druk van setlaars en ontginners van minerale is egter sterk. Konflik oor stamgronde wat aan die Indiane toegestaan is en waar hulle die reg het om hulle op plaaslike vlak te regeer, maar wat deur setlaars op soek na landbougrond of minerale bedreig word, kom gereeld voor. Die verdediging van die Indiane se regte deur die regering is in praktyk nie so maklik nie, en die wil bestaan ook nie altyd nie.

In Peru het ‘n konflik oor olieontginning in ‘n Indiaanse stamgebied tot bloedige konflik gelei waar Indiane en regeringsmagte slags geraak het. Weens die druk van die wêreldmening is dit egter ten gunste van die Indiane besleg. Die VN se beywering vir inheemse volke help ook.

In sekere lande, waar die Indiane selfs die meerderheid van die bevolking vorm (by name Bolivië) ontstaan tans ‘n etniese herlewing en ‘n Indio-nasionalisme. Inheemse tale en ‘n kultuur begin ontwaak na dekades se assimilasiepogings en politieke onderdrukking. Ook in Guatemala en in die suide van Mexiko begin Indios kultureel ontwaak.
Oor die algemeen speel etniese identiteit egter in Latynsamerika nie so ‘n sterk rol nie weens die sterk vermenging van rasse en die universele taal Spaans (en Portugees in Brasilië).

Afrika

Afrika verkeer al sedert onafhanklik in ‘n ewigdurende spanning tussen sterk etnisiteit (die vasteland beskik oor ‘n magdom stamme en volke wat tradisioneel oor hul eie gebiede beskik het, eie tale spreek en vir hulle lewensruimte moes veg) aan die een kant, en die appel tot nasiebou en die opneem van die nuwe identeit van ‘n kunsmatige staat, aan die ander kant.

Om te definiëer wat minderhede en wat meerderhede is, is in die meeste gevalle moeilik, want in feitlik geen staat (uitsonderings is die “volkstate” Lesotho, Swaziland en Botswana) beskik een volk oor ‘n volstrekte meerderheid, en dus word die mag van die een groep of volk gewoonlik deur middel van korrupsie en militêre mag staande gehou. Eerder as meerderheid en minderheid moet ons praat van heersende en oorheerste volke.

Konflikte tussen etniese groepe is te veel om op te noem. Die langdurigste en dikwels mees gewelddadige konflikte vind egter op kulturele breuklyne tussen rasgroepe plaas. ‘n Lyn van konflik loop suid van die Sahara, waar Arabiese en tradisioneel nomadiese en ??swart volke op mekaar tref. Van land tot land wissel die heersende en die oorheersde groep. In die Sudan het die Arabiere die mag en onderdruk en vermoor die Nilotiese volke (Dinka, Nuer) en die swartmense van Darfur. Een van die ergste volksmoorde, so onlangs soos 2005, het in Darfur plaasgevind, en die volksmoord teen die Suid-Sudanese is ook maar eers baie onlangs na ‘n vredesverdrag afgelas. In Mali is dit weer die nomadiese Tuareg wat die gemarginaliseerde groep is en vir groter regte en selfbeskikking teen die Bambara-oorheerste regering veg. ‘n Vredesooreenkoms is daar in die laat 90er jare bereik, maar die vraagstukke van Tuareg-selfbeskikking bly onopgelos. Te dikwels word etniese konflik nie opgelos nie omdat die bemiddelaars se voorstelle nie verder gaan as ‘n terugkeer na die status quo nie.

In Nigerië vind konflik rondom godsdiens (met etnisiteit wat wel ook ‘n rol speel) en langs die noordsuidverdeling plaas. Gewoonlik is Christelike minderhede (soos die Ibo) in die Moslem- en Haussa-Fulani-oorheersde noorde aan die ontvangkant en loop gereeld deur onder aanvalle en plunderings. In die suidooste van Nigerieë is die volke van die Niger-delta in opstand teen die regering en veg vir groter beheer oor eie sake, oor die olieinkomste en teen marginalisering.

In Oos-Afrika, by name Ruanda, Burundi en in die ooste van die Kongo vind gewelddadige konflik gewoonlik tussen die Hutus en Tutsis plaas, met laasgenoemde as die minderheid wat in 1994 slagoffers van ‘n volksmoord was.  Sedertdien het hulle beheer oor Ruanda geneem. Die ewigdurende konflikte in die Ooste van die Kongo het ook dikwels te doen met Tutsi-marginalisering. In Uganda is daar weer konflik tussen die volke in die suide wat die land se elite is en die volke in die noorde wat afgeskeep word.

Kenia het aan die begin van 2008 ‘n onverwagse en hewige etniese konflik beleef na dispute oor die verkiesingsuitslag. Die regerende KANU-party word oorheers deur die Kikuyu, wat sedert onafhanklikheid die rol van die elitevolk in Kenia speel, terwyl die opposisieparty ODM veral Luo en ander kleiner volke verteenwoordig. In die stamlande van die verskillende volke is etniese aanvalle en etniese suiwering bedryf teen die onderskeie minderheidsgroep. ‘n Magsdelingsooreenkoms kon die bloedvergieting eers beeindig, alhoewel die onderliggende faktore geensins opgelos is nie.

In Suid-Afrika, wat ook lynreg in die “een nasie”-kraal sit, kry ten minste “inheemse minderhede” soos die San, Griekwas, Khoi-Khoi en ander groter erkenning. Die San het byvoorbeeld hulle stamgronde teen die Kalahari-Gemsbokpark terugontvang. Die onderliggende sentiment daarby is egter dat hulle as “swart” volke geslagte lank deur blanke setlaars en veroweraars onderdruk en uitgeroei is en nou daarvoor gekompenseer moet word. Kenmerkend daarvan  eis die huidige Suid-Afrikaanse regering met sy ideologie van swart slagofferskap die San op as eerste slagoffers van blanke kolonialisme (byvoorbeeld word die San eksplisiet genoem by die Vryheidspark) en verswyg daarby gerieflikheidshalwe dat die San net soveel, indien nie meer nie, die slagoffers was van onderdrukking, mishandeling en uitroei deur sterker swart volke soos die Xhosa.

In Botswana het die San teoreties die reg tot hul eie stamgrond, maar die regering verhinder die implementering daarvan en sien die San as ‘n struikelblok op pad na ontwikkeling en vooruitgang.

Omdat Afrika so ‘n lang geskiedenis van vyandskap tussen sy verskillende etniese groepe het, is die heersers uiters onwillig om enige toegewings aan die gemarginaliseerde groepe te maak. Regte en outonomie vir etniese groepe word gewoonlik in ‘n baie negatiewe lig beskou, gekoppel aan apartheid of separatisme. Gelukkig vir etniese minderhede is die staat dikwels oneffektief en bly “nasiebou” oftewel gedwonge insmelting van etniese identiteite in ‘n kunsmatige staatspatriotisme gewoonlik net propaganda. Die mense bly aangewese op hul etniese verband as enigste werkende eenheid, al is dit op ‘n lae en beperkte vlak.

Nogtans kan Afrika ook nie die realiteit van minderhede, oftewel etniese groepe wat op selfbeskikking aandring, ontsnap nie. Hier en daar is daar bemoedigende tekens vir voorheen onderdrukte volke. Na die burgeroorlog het die eens sentralistiese en streng marxistiese staat Ethiopië, waarin die volk van die Amhara die mag onder mekaar opgedeel het, verander in ‘n federasie en deelstate op etniese grondslag het ontstaan. Die etniese staat Eritreë het reeds in 1994 van Ethiopië weggebreek. Dit is ‘n voorbeeld vir Afrika wat egter nog nie veel navolgers gekry het nie. In Sudan mag die Nilotiese Suid-Soedan in die nabye toekoms van die Arabiese Noorde wegbreek, nadat ‘n referendum oor afskeiding en onafhanklikheid deel was van die vredesverdrag wat na ‘n dekadelange en uiters wrede burgeroorlog onder bemiddeling van die VSA bereik is.  Tans is Suid-Soedan reeds outonoom. In Nigerië, wat die trauma van ‘n etniese afskeidingsoorlog in die laat 1960’s beleef het, word deelstate grootliks etnies en godsdienstig omlyn. Minderhede wat veg vir erkenning kry groter blootstelling en internasionale simpatie.

Voor daar egter enige beduidende verbeterings in Afrika bereik kan word moet die elites wegbeweeg van slagspreuke soos “for the nation to live, the tribe must die!” en aanvaar dat Afrika uit etniese groepe bestaan wat so ver moontlik geakkommodeer moet word as langtermyn stabiliteit ‘n kans moet kry om te slaag.

Klik hier om Deel 4 te lees

Hierdie plasing is deur ’n onafhanklike persoon of onderneming saamgestel. Die menings en standpunte wat in hierdie skrywe uitgespreek word, is nie noodwendig die beleid of standpunt van Maroela Media se redakteurs, direksie of aandeelhouers nie. –Red

Meer oor die skrywer: Sebastiaan Biehl

Sebastiaan Biehl werk tans as ʼn analis in Berlyn, Duitsland. Hy is ook ʼn skrywer van romans en reisbeskrywings in sy vrye tyd en was op ʼn tyd (2001-2005) ook vir Solidariteit se media-afdeling werksaam. Sy kwalifikasies is BA algemeen, BA Hons (Politieke Wetenskap) en MA Politieke Wetenskap by Bloemfontein en RAU, onderskeidelik. Sebastiaan se gebiede van belangstelling is veral politiek, geskiedenis en reis.

Deel van: Meningsvormers

ondersteun maroela media só

Sonder Maroela Media sou jy nie geweet het nie. Help om jou gebalanseerde en betroubare nuusbron se toekoms te verseker. Maak nou ’n vrywillige bydrae. Onthou – ons nuus bly gratis.

Maak 'n bydrae

Het jy iets op die hart? Maroela Media se kommentaarfunksie is ongelukkig gesluit oor die Paasnaweek. Kom kuier gerus later weer!

Nuuswenke kan deur hierdie vorm gestuur word.