Die huidige toedrag van sake vir minderhede in die wêreld

Minderheidseise en minderheidspolitiek is een van die brandende vraagstukke van ons tyd. Die onderdrukking van minderhede en hulle weerstand daarteen en stryd vir selfbeskikking kom orals oor die wêreld heen voor, maar die aard en omvang daarvan verskil drasties van land tot land en streek tot streek.

Net soos met die geval van “vryheid” en “demokrasie” is “minderheid” egter een van die begrippe wat verskillende dinge vir verskillende mense beteken en wat heeltemal verskillend benader word, afhangende van ‘n ideologiese paradigma of ‘n land of streek se tradisies en geskiedenis.

Tipes minderhede

Om die huidige situasie van minderhede te verstaan is ‘n holistiese kyk oor die wêreld heen nodig. As Afrikaners en Oraniërs verstaan ons die term minderheid baie goed. Die siening van minderheid wat óns huldig is dié van ‘n etniese minderheid, ‘n groep wat ‘n eie taal, kultuur, godsdiens, geskiedenis en tradisie het, wat oor kleiner getalle beskik en polities ontmagtig is teenoor die meerderheid wat die land beheer waarin die betrokke minderheid leef. Die meeste minderhede in die wêreld definieer hulleself so en vir die doeleindes van hierdie artikel is dit die soort minderhede waarop ons wil fokus.

Ons sien onsself eerder as ‘n volk pleks van ‘n minderheid, want die term minderheid het die klank van selfopgelegde nederigheid en om met minder tevrede te wees as wat die meerderheid toekom. Internasionaal is dit egter so dat minderhede omlyn en omskryf is en erkenning en beskerming geniet deur demokrasieë en internasionale organisasies soos die Verenigde Nasies en die Europese Unie (EU) (ten minste in teorie), terwyl die term volk in sekere tale nie eens bestaan nie (byvoorbeeld Engels) of sinoniem met ‘n staat is. Vir die doeleindes van hierdie stuk word die term volk die beste met etniese minderheid weergegee. Natuurlik bestaan daar ook meerderheidsvolke, of “staatsvolke”, maar die klem lê hier op die minderheidsvolke en hulle lot binne ‘n staat wat deur ander groepe of volke beheer word.

Etniese minderhede het dikwels, maar nie altyd nie, iewers ‘n etniese moederland wat hulle toestand as minderheid in ‘n ander land meer draaglik maak, omdat die moederland vir hulle belange opkom en hulle kulturele tuiste is. In party gevalle is die bevolking binne die moederland selfs geringer as dié van diegene wat as minderhede oor ander lande versprei is. Voorbeelde is daar baie.  ‘n Bekende een is die Jode met hulle moederland Israel, maar ‘n wêreldwye verspreiding oor alle vastelande. Ook die Armeniërs is so ‘n groep, met meer Armeniërs buite die staat Armenië as daarbinne . Dit is ook belangrik om daarop te let dat minderhede nie dieselfde is as gaswerkers of “expatriats” nie. ‘n Etniese minderheid binne ‘n land het ‘n historiese aanspraak om daar te wees (wat nie verhoed dat teen hulle gediskrimineer word nie) en woon gewoonlik al geslagte lank in die land. Gaswerkers is veronderstel om net vir ‘n tyd in ‘n ander land te woon en werk en dan, na voltooiing van hulle werk, na hul land van oorsprong terug te keer. Tyd is dus die bepalende faktor. Omdat die verskyning van gaswerkers eers relatief onlangs ‘n wêreldwye verskynsel geword het, sal gesien moet word in watter mate gaswerkers later in etniese minderhede ontwikkel. Dit begin gewoonlik met die tweede en derde generasie waar gaswerkers in ‘n permanente etniese minderheid verander. In Suid-Afrika is die Indiërs (en dalk vorentoe weer die Sjinese) ’n voorbeeld.  In Duitsland begin die Turke en in Frankryk die Arabiere al hoe meer ‘n permanente minderheid vorm soos wat voormalige gaswerkers na aftrede in die gasland aanbly en hul kinders hulle ouers se land van herkoms net van vakansies ken.

Daar is egter ook etniese minderhede wat nie oor ‘n moederland beskik nie, soos die Afrikaner of die Koerde in die Midde-Ooste. Die Jode was ook so ‘n volk, maar kon vir hulle ‘n moederland verkry, so ook talle ander etniese minderhede sedert die val van die ystergordyn. Afskeidingspogings word veral gevoer deur staatlose minderhede, en die regerings van die state wat minderhede bevat, is gewoonlik uiters onverdraagsaam en onderdrukkend teenoor sulke minderhede. Die stryd van staatlose minderhede vir ‘n eie staat word gewoonlik bevoordeel as hulle iewers gekonsentreerd woon en dus ‘n mate van feitelike beheer het, of as hulle historiese aansprake op staatskap het. Die onafhanklikwording van die Baltiese state Estland, Letland en Litoue is aangehelp deur die feit dat hulle voor die Tweede Wêreldoorlog vir ‘n ruk onafhanklik was, asook dat hulle in ‘n realtiewe klein geografiese gebied gekonsentreerd is en die meerderheid daar het.

‘n Verdere variasie op etniese minderhede is dié van inheemse volke (indigenous people), wat gewoonlik nog op ‘n premoderne samelewingsvlak bestaan en nie die konsep van staatskap geken het of na strewe nie. Hulle strewe is eerder om ‘n groot mate van tradisionele bestaan te handhaaf of, waar die tradisionele bestaan reeds aangetas en bedreig is, om na ‘n premoderne bestaan terug te keer. Laasgenoemde is in praktyk ongelukkig dikwels onmoontlik. Ons praat hier van inheemse volke soos die Indiane en Inuit (Eskimo’s), of die Aborigines, en, nader aan die huis, die San (oftewel Boesmans). Hulle word bevoordeel deur ‘n mate van ‘n skuldgevoel deur die meerderheidsvolke (ten minste in Australië en Noord-Amerika), waar die inheemse volke probeer kompenseer vir vergrype in die verlede deur dele van hul tradisionele stamgebiede aan hulle terug te gee en hulle met staatsfondse probeer onderhou. Die maatreëls werk ongelukkig teen mekaar. ‘n Eie grondgebied moedig selfstandigheid aan, staatlike fondse ontmoedig dit en is gewoonlik die sterker trekkrag en laat inheemse volke verder agteruitgaan.

In die lande van die ontwikkelende wêreld (sogenaamde Derde Wêreld) geniet inheemse volke ongelukkig nie die staatsondersteuning, beskerming en kompensasie wat hulle in Noord-Amerika of Australië geniet nie. Brasilië het eers realtief onlangs begin om aandag te gee aan die eise van die Indiane van die Amasone-oerwoud (en op grondvlak word hulle nog steeds as ongewens hanteer).  In ander lande soos Peru word hulle nog steeds as lastig en in die pad van ontwikkeling beskou. In Afrika lyk dit twyfelagtig of die San van die Kalahari of die Pigmië van die Kongo-reënwoude die aanslag van óf regerings se materiële belange, óf van sterker volke se grondhonger sal oorleef. Soortgelyk is die situasie vir inheemse, premoderne volke in die reënwoude van Suidoos-Asië, byvoorbeeld die Batak in Indonesië.

Laastens is daar ook ‘n meer liberale siening van minderhede as groepe wat tradisioneel buite die hoofstroom van mag en invloed staan en waarteen op die een of ander tydstip gediskrimineer is en wat as histories benadeel beskou word (of waar die persepsie daar rondom bestaan). Om daarvoor te vergoed word hulle vandag in veral Westerse state deur wette bevoordeel, byvoorbeeld wat betref toegang tot behuising, fondse en opleiding. Hier word verwys na die Negers in Amerika, homoseksuele, mense met fisiese gestremdhede, en selfs vroue (alhoewel laasgenoemde getallegewys feitlik in elke land ‘n meerderheid verteenwoordig). Dit is egter interessant dat hierdie sogenaamde minderhede gewoonlik net een kenmerk het wat hulle van die sogenaamde hoofstroom onderskei (waarby natuurlik gevra kan word of in Westerse, liberale samelewings nog iets soos die hoofstroom bestaan) en nie, soos ‘n etniese minderheid, oor die hele spektrum benadeel word nie. Homoseksuele mense, byvoorbeeld, se inkomste en opvoedingsvlakke en dus ook geleenthede is dikwels bogemiddeld, en die vraag is waarom hulle dan deur wette kunsmatig bevoordeel moet word.

In sy ekstreme vorm sluit die liberale definisie van minderhede in sekere lande feitlik almal in behalwe heteroseksuele, niegestremde, werkende wit mans. In die VSA kan ‘n mens nog van die histories benadeelde groepe as minderhede praat (Negers is nog ‘n getalleminderheid teenoor wit Amerikaners), maar in Suid-Afrika is die verwysing absurd en het “minderheid” juis weer ‘n negatiewe klank vir die magtiges, naamlik die aandring op spesiale voorregte van voorheen bevoordeeldes.

Uit die aard van hierdie stuk word laasgenomede tipe minderhede buite rekening gelaat omdat dit die definisie van minderhede te vêr vat. Ons konsentreer op etniese minderhede soos verder bo omskryf.

Minderheidseise en minderheidsregte

Die eise van minderhede is uit die aard van die saak baie uiteenlopend. Vir diegene wat oor ‘n moederland beskik, soos die talle nasionale minderhede in byvoorbeeld Oos-Europa, is kulturele selfbeskikking oor eie instellings soos skole en die onbelemmerde gebruik van hulle taal gewoonlik voldoende. Die Verenigde Nasies (VN) se Handves van Menseregte gee erkenning aan talle regte wat ook sentraal staan vir minderhede (soos die vryheid om jou geloof te beoefen, om deel te neem aan die kulturele aktiwiteite van sy gemeenskap, vryheid van politieke deelname en assosiasie, niediskriminasie), alhoewel die aanslag van die Handves individueel is en minderhede nie uitdruklik noem nie. Elke regering behoort daartoe verbind te wees, wat ongelukkig in die praktyk nie die geval is nie.

Veral inheemse volke word uitgesonder vir spesiale beskerming. Die VN het ‘n Permanente Forum vir Inheemse Volke en in 2006 is die Verklaring oor die Regte van Inheemse Volke uitgereik wat onder andere vasstel dat inheemse volke gelykwaardig is met ander volke in wie se lande hulle leef, en die reg het om uniek en anders te wees (as die meerderheidsvolk), hulle identiteit mag uitleef en as sulks gerespekteer moet word. Daar mag nie teen hulle gediskrimineer word nie en die siening dat een volk meerderwaardig is teenoor ‘n ander een, word ten sterkste verwerp. Belangrik is ook die punt dat hulle ‘n reg tot selfbeskikking op plaaslike vlak het. So ver die teorie. Hierdie sterk klem op die regte van inheemse volkere speel wel ‘n rol in die kompensasie vir byvoorbeeld Amerikaanse Indiane, Kanadese Inuit en Australiaanse Aborigines. Ongelukkig het die verklaring teen talle volksmoorde in die Derde Wêreld, soos in Darfur, niks gehelp nie. Die regering van Sudan het feitlik elke punt in die Verklaring oortree en tot volksmoord gepleeg en die VN het nog steeds die uitwissing van die Darfuris beskryf as ‘n soort natuurramp wat onbepland en sonder dat een kant die skuld kan kry, neergedaal het.

Waar minderhede in ‘n gebied gekonsentreer is en nie ‘n moederland het nie, is outonomie gewoonlik die eis, partymaal selfs algehele onafhanklikheid. Hoe groter die onderdrukking van die minderheid deur ‘n regering of meerderheidsvolk, hoe groter die begeerte om die grootste moontlike graad van selfbeskikking te bereik.

Minderheidsvolke wat nie oor ‘n staat beskik wat namens hulle optree nie, is egter nie magteloos nie. Daar bestaan wêreldwye skakeling en solidariteit met mekaar. UNPO (Unrepresented Nations and Peoples Organisation) is ‘n drukgroep om ‘n stem te wees vir diegene wat nie ‘n staat het nie. Dit is van groot betekenis dat die Afrikaners (namens die Vryheidsfront Plus) lede van UNPO is, waar ons saam met ander minderheidsvolke (soos die Tibetane, Uigure, Kurde, Ogoni, Aborigines) aandag op ons marginalisering kan vestig en kan beding vir groter erkenning.

As ‘n mens kyk na die ontwikkeling van minderheidsregte kan gesê word dat daar beslis vordering is, alhoewel ook hier geweldige verskille tussen die onderskeie streke bestaan. Die Verenigde Nasies se talle verklarings en dokumente in dié verband het vir minderhede sonder twyfel ‘n werktuig gegee en maak hulle stryd aanvaarbaar en legitiem.  Maar groter erkenning vir minderhede moet nog steeds deur ‘n stryd binne ‘n staat self bereik word. Suksesse van een minderheidsgroep moedig ander minderheidsgroepe elders aan, maar die weerstand van regerings en hulle ewige vrees dat minderheidserkenning tot “afskeiding, bedreiging van nasionale eenheid en tribalisme” lei, veroorsaak dat geen toegewing maklik bereik word nie en die meeste minderheidsgroepe op die een of ander manier moet stry vir hulle regte. Ons moet egter onthou dat nie elke minderheid se stryd noodwendig edel en billik is nie en dat terrorisme ter wille van selfbeskikking nie goedgekeur kan word nie, soos in die geval van die Palestyne in Israel, die PKK namens die Koerde in Turkye en IRA-splintergroepe in Noord-Ierland. Verset wat onsimpatieke regerings tot die onderhandelingstafel dwing, is noodsaaklik, maar dan moet ‘n minderheidsgroep ook weet waar die grens tussen strategiese druk en sinnelose, vernietigende terrorisme is. Te veel afskuwelike terrorisme in veral die Midde-Ooste word gevoer in die naam van die stryd vir Palestynse selfbeskikking.

Hou Die Groot Debat dop vir die volgende aflewering in hierdie reeks, waarin Biehl die situasie met betrekking tot minderhede op verskillende vastelande ontleed. -Red

Klik hier om Deel 2 te lees

Klik hier om Deel 3 te lees

Klik hier om Deel 4 te lees

Hierdie plasing is deur ’n onafhanklike persoon of onderneming saamgestel. Die menings en standpunte wat in hierdie skrywe uitgespreek word, is nie noodwendig die beleid of standpunt van Maroela Media se redakteurs, direksie of aandeelhouers nie. –Red

Meer oor die skrywer: Sebastiaan Biehl

Sebastiaan Biehl werk tans as ʼn analis in Berlyn, Duitsland. Hy is ook ʼn skrywer van romans en reisbeskrywings in sy vrye tyd en was op ʼn tyd (2001-2005) ook vir Solidariteit se media-afdeling werksaam. Sy kwalifikasies is BA algemeen, BA Hons (Politieke Wetenskap) en MA Politieke Wetenskap by Bloemfontein en RAU, onderskeidelik. Sebastiaan se gebiede van belangstelling is veral politiek, geskiedenis en reis.

Deel van: Meningsvormers

ondersteun maroela media só

Sonder Maroela Media sou jy nie geweet het nie. Help om jou gebalanseerde en betroubare nuusbron se toekoms te verseker. Maak nou ’n vrywillige bydrae. Onthou – ons nuus bly gratis.

Maak 'n bydrae

Nou pra' jý

Een kommentaar

Mike ·

Baie insggewend en beslis die pad wat die afrikaner moet stap. Die probleem is steeds dat afrikaner leiers nie wil saamstaan om die pad aan te dui nie. Ek is oortuig daarvan dat die afrikaner hierdie opsie sonder twyfel sal aanvaar, maar die linkse media bombardeer hulle met links liberale retoriek en dit maak dit moeilik om dan die beter aternatief aan hulle te bied.

Het jy iets op die hart? Maroela Media se kommentaarfunksie is ongelukkig gesluit oor die Paasnaweek. Kom kuier gerus later weer!

Nuuswenke kan deur hierdie vorm gestuur word.