Dit is politiek, domkop

Deur Dawie Roodt

dawie-roodt-begrotingsrede-2018

Die ekonoom Dawie Roodt. (Argieffoto: Reint Dykema/AfriSake)

Die uitdrukking “(t)he economy, stupid” is oorspronklik deur James Carville, ʼn strateeg in Bill Clinton se presidensiële veldtog, uitgedink. Alhoewel die ekonomie die onmiddellike oorsaak sowel as die eerste slagoffer van die huidige golf van vernietiging en plundering in die land is, is die werklike oorsaak eintlik politiek – die politiek van die regerende party.

Niks kan die plundering, vernietiging en buitery wat ons die afgelope paar dae gesien het regverdig nie. Gedrag soos hierdie word vererger deur die agteruitgang van ekonomiese toestande, en ons het soos dit is al hierdie toestande vir baie jare: ʼn ekonomie wat besig is om te vryval, nie as gevolg van die pandemie, die finansiële krisis of enige ander rede nie, maar as gevolg van ʼn vernietigende politieke mag genaamd die ANC-koalisieregering.

Die rede vir ons ellende is politiek, en dit is ons politiek wat herstel moet word as ons ooit hierdie ellende in rykdom wil omskep.

Die ANC-koalisieregering het vir baie dekades sy posisie as die oorheersende politieke party in Suid-Afrika gebruik om sy eie ondersteuningsnetwerk op die been te bring om sodoende die grootmaat plundering van die staat op industriële vlak te vergemaklik.

Vandag is die staat se finansies onvolhoubaar, die meeste plaaslike owerhede (veral dié wat deur die ANC bestuur word) het in duie gestort en staatsbeheerde ondernemings is operasioneel en finansieel in die grond in bestuur.

Dit alles het gebeur omdat die ANC dit toegelaat het. Daar was min gevolge of strafbepalings vir diegene wat deel was van die plundery. Dit was nie net Zuma nie. Dit was die ANC.

Daarbenewens is die instellings wat geskep is om ons teen ʼn vernietigende regering te beskerm – die regbank, die openbare beskermer, die vervolgingsgesag – ondermyn. En die lys van die ANC se vernietiging word net langer.

Dit is blote geluk dat enkele van hierdie instellings oorleef het om hul werk te doen. Dit was die meedoënlose druk van ʼn vrye media en die regbank wat Zuma uiteindelik gedwing het om die Zondo-kommissie op die been te bring. Dit was dieselfde media wat soveel druk op Ramaphosa geplaas het dat hy byna geen alternatief gehad het as om Mkize op “verlof” te sit nie. Dit is die Zondo-kommissie wat die proses begin het om te verseker dat Zuma tronk toe gaan; ʼn proses wat aanvanklik deur die openbare beskermer (toe ons nog ʼn bekwame een gehad het) en haar verslae aan die gang gesit is. Dit was ʼn vakbond wat Gordhan gedwing het om die SAL onder sakeredding te plaas. En die lys gaan aan.

Die punt is, die paar goeie dinge wat in Suid-Afrika gebeur het, het nie gebeur vanweë die goeie gehalte van ons politieke leiers nie, maar wel omdat enkele oorblywende instellings hul werk gedoen het.

Dit was onvermydelik dat die ANC se wanbestuur ons tot op ʼn plek gekry het waar ons vandag is. Ons is vinnig besig om belastingbetalers, kapitaal, spaargeld, werksgeleenthede en ʼn ekonomie te verloor. Op ʼn per kapita-basis het ons al ʼn dekade van welvaartskepping verloor, en ons rykdom daal steeds. Werkloosheid is die hoogste wat dit nog ooit was, en die koers neem steeds toe. Die gevolg hiervan is dat mense honger gaan slaap.

Die ekonomie word sedert verlede jaar deur nóg ʼn ramp getref: die inperking. Die impak van die inperking is vererger deur ʼn onbevoegde regering en die blatante skending van menseregte om handel te dryf en om ʼn inkomste te verdien. Die uitslag: nóg meer ellende.

Dinge gaan noodwendig vererger voordat daar ʼn kans is dat dit beter kan word. Tito Mboweni (die beste minister van finansies wat die ANC kan bied, en daarby ʼn entoesiastiese kok) het geen ander keuse gehad as om ʼn fiskale raamwerk voor te lê wat staatsbesteding sal verminder nie. Dit was of dít, of daar sou ʼn totale ineenstorting van die fiskale rekeninge wees.

Dit beteken om minder aan mense te bestee, veral die 21 miljoen mense wat elke maand ʼn inkomste van die staat ontvang (die ontvangers van toelae en staatsamptenare). Dit is onvermydelik.

Toe Mboweni sy raamwerk voorgelê het, het ek gewaarsku dat dit die onvermydelike uitwerking sou hê om die inkomste van 21 miljoen mense oor etlike jare in reële terme te besnoei, en ek het gewaarsku dat hulle kwaad sou word, en ek het gewaarsku dat ons groter onrus kan verwag. En ek was reg.

Die herstel van die fiskale rekeninge moet tot meer pyn en konflik lei; ʼn proses wat onvermydelik sal voortgaan. Baie ander “regstellings” sal moet plaasvind:

  • Eskom en ander staatsondernemings moet herstel word;
  • plaaslike regerings moet herstel word;
  • onderwys moet herstel word;
  • gesondheidsorg moet herstel word; en
  • alles waaraan die ANC in die verlede geraak het, moet herstel word.

Waarom kon die polisie nie die ooglopende gevaartekens sien nie? Waarom was hulle nie hierop voorberei nie? Die tafel was dus reeds gedek vir die verwoesting van die afgelope paar dae en Zuma was slegs die vonk wat die vuur aangesteek het.

Mense is honger, werkloos en sonder hoop. Dit is natuurlik ook vir sommiges ʼn geleentheid om ʼn paar politieke punte aan te teken. Ongelukkig is dit wat ons vandag sien die ekonomiese gevolge van ʼn vernietigende regering. Woorde wek, maar voorbeelde trek. Wat mense sien, is ʼn politieke elite wat verwoesting saai en ongestraf bly. Hulle is die voorste plunderaars en die behoeftige kansvatters op straat is die volgelinge.

Politiek is nou ons enigste hoop. Ek glo president Ramaphosa is die enigste persoon wat kan doen wat gedoen moet word. Tot dusver was hy ʼn president van konsensus, maar ons het nou ʼn president nodig wat die moed van sy oortuiging sal hê.

Die eerste ding wat moet gebeur is om ʼn goeie voorbeeld te stel. Daar moet ʼn paar verskuiwings gedoen word en slegs diegene wat werklik onberispelik is, moet behou word. Om te sê dat jy “onskuldig is totdat jy skuldig bewys is” is iets wat moet verdwyn, saam met spesiale verlof. Slegs deur om te bewys dat hy self geen vorm van wetteloosheid sal duld nie, nie eens ʼn tikkie nie, sal hy dit kan regkry om die morele grondslag wat die land nodig het om die ekonomie te herbou, te herwin.

Ek hou nie my asem op nie.

Intussen sal die uitwerking van hierdie onrus ons almal (en tragies genoeg veral die armes) beïnvloed. Massiewe vernietiging van infrastruktuur en eiendom, sowel as lewensverliese, sal voortgaan om die ekonomie te ondermyn. Dit sal tot die verhoging van werkloosheid, hongerte en armoede bydra. Die grootste skade aan die ekonomie sal egter ons land se besmette beeld wees. Dié skade kan nie bereken word nie.

Die rand sal verder verswak en kapitaal sal voortgaan om die wyk te neem. Ons is van mening dat wanneer dit by beleggings kom, dit ʼn verstandige benadering is om ʼn beduidende deel van ʼn portefeulje in die buiteland te belê. Sekere plaaslike aandele soos mynbou mag uitstekende waarde bied en riskante portefeuljevloei kan ons baie hoë opbrengste vir ʼn kort rukkie aantreklik vind. As hierdie wetteloosheid egter aanhou, sal beleggings in Suid-Afrika meestal vermy word.

My mening is dat die huidige golf van onrus meestal oor die volgende paar dae sal bedaar en ʼn mate van normaliteit sal moontlik terugkeer. Ons almal weet egter dat die vulkaan van armoede en ontevredenheid net onder die oppervlak broei, en volgende keer sal dit erger wees.

Of Ramaphosa moet nou sy politieke kapitaal gebruik, met die gevaar om baie wat tans beskerm word te vervreem, of anders kan hierdie land polities verbrokkel.

Hierdie plasing is deur ’n onafhanklike persoon of onderneming saamgestel. Die menings en standpunte wat in hierdie skrywe uitgespreek word, is nie noodwendig die beleid of standpunt van Maroela Media se redakteurs, direksie of aandeelhouers nie. –Red

Meer oor die skrywer: Dawie Roodt

Dawie Roodt is direkteur en hoofekonoom van die Efficient Groep en lewer gereeld ekonomiese kommentaar.

Deel van: Meningsvormers

ondersteun maroela media só

Sonder Maroela Media sou jy nie geweet het nie. Help om jou gebalanseerde en betroubare nuusbron se toekoms te verseker. Maak nou ’n vrywillige bydrae. Onthou – ons nuus bly gratis.

Maak 'n bydrae

Nou pra' jý

6 Kommentare

Groen Ghoen ·

Onverbeterlik uiteengesit, mnr. Roodt. Van die veelgeroemde reënboog het daar ongelukkig slegs een kleur oorgebly naamlik rooi. Bloedrooi.

Kobus ·

Dawie,die vraag is of daar politieke wil is. Ramaposa se probleem is dat hy hoop dat probleme sal verdwyn. Hy probeer ‘n balanseertoertjie uithaal om die ANC en die regering te beskerm. Hy maak te veel staat op raadgwers ,maw “Tribal chief” benadering. Het die ANC al geluide gemaak dat hulle Zuma gaan skors? Nee , hulle verklaar by monde van die verkleurmannetjie Me Duarte dat hulle lief is vir Zuma,dat hulle hom ondersteun en ook hoop dat sy aansoek om sy vonnis suksesvol te hersien. Verder sit Ramaposa met seker van die swakste kabinet , begin sommer by Cele. Ramaposa kon al leierskap getoon deur sy kabinet te geskommel. Dis mos nou die tyd om die Zuma faksie uit sy kabinet te kry. Politieke ontleders voel dat Ramaposa sterk leiereinskappe ten toon stel. Hy het immers die land in drie dae twee keer toegespreek waarvan sy laaste verskyning maar power was. Ter nabetragting het Cele het al die antwoorde en dan die grap van die jaar,… hy se die SAPD was nie onkant betrap nie!

Jacobus ·

Die probleem is dat die sg leier politici in silo’s verkeer waar elkeen sy eie gedagtes uitleef. Met nie genoeg intellek om rêrig vordering te maak nie,ploeter elkeen in sy eie wêreldtjie voort. As hulle tog net kan leer om te kommunikeer sal ons nie “outsize” treine bestel., en kragstasies hê wat nooit voltooi word nie. In hierdie intellektuele vakuum floreer die Zumas en Guptas.

Annamarie ·

Ja, Dawie dit kom nou van BEE, waaroor jy so dikwels gepraat het, asof dit n MOET is.

Het jy iets op die hart? Maroela Media se kommentaarfunksie is ongelukkig gesluit oor die Paasnaweek. Kom kuier gerus later weer!

Nuuswenke kan deur hierdie vorm gestuur word.