Eerlikheid oor die verlede nou belangriker as ooit

Foto: AfriForum/Facebook

Maroela Media publiseer Ernst Roets, adjunk uitvoerende hoof van AfriForum, se formele reaksie op die kritiek van die dokumentêre rolprent Tainted Heroes uit die pen van Pieter du Toit, nuushoof van Netwerk24.

Pieter du Toit en Max du Preez se ontledings van Tainted Heroes is voorspelbaar, maar tog fassinerend. Netwerk24 se nasionale nuushoof en die politieke kommentator is duidelik erg ontsteld oor die film. ’n Mens kan nie help om te wonder nie: Indien die film regtig so lui, swak en propagandisties is soos hulle die lesers probeer oortuig dit is, waarom ontstel dit hulle dan so? Die antwoord lê in hul eie ideologiese oorloggie.

Tainted Heroes vertel die geskiedenis van die Soweto-opstande van 1976 tot en met die inhuldiging van Nelson Mandela as staatspresident in 1994. Die dokumentêr fokus op die donker kolle van die ANC se geskiedenis: die ANC se beleid dat sagte teikens vermoor mag word, asook die halssnoermoorde, die manipulering van die media en natuurlik die sogenaamde people’s war wat teen swart mededingende organisasies gevoer is.

Tydens die vervaardiging van Tainted Heroes het ons so ewe voorspel dat die Netwerk24-elite en hul vriendekring – wie se agenda geen geheim is nie – woedend sal wees oor die film en waarskynlik ’n poging sal aanwend om dit te diskrediteer. Du Toit sal onthou dat ek sy kritiek reeds in my toespraak by die première voorspel het. Natuurlik kan die feite in die film nie betwis word nie, maar dit blyk dat sommige ideologies gedrewe kommentators hulle nie deur feite van stryk laat bring nie. Wat ons egter nie voorsien het nie, was dat Max du Preez só gretig sou wees dat hy uitgebreide kommentaar lewer nog vóór hy die film gekyk het!

Du Preez het by geleentheid self geskryf dat dit ’n tradisie onder liberale kommentators is om oor sekere probleme te swyg as dit sou blyk dat bespreking daarvan die argumente van die “reaksionêres” of die “regses” sal versterk.

Die reaksie is verstaanbaar. In haar boek The Liberal Slideaway skryf Jill Wentzel, ’n leidende figuur van die Black Sash, dat liberale kommentators wat destyds omgekrap was oor die ANC se gruweldade al hoe meer onder druk verkeer het om enige kritiek op die ANC met ’n uitgebreide relaas oor die boosheid van apartheid vooraf te gaan. Sy skryf dat iemand in daardie kringe eers 20 sinne aan apartheid moes wy voordat twee sinne oor die ANC se gruweldade gesê kon word. “Dit was soos om te bid voor jy eet. As jy dit nie gedoen het nie, sou iemand vir jou ’n lesing gee,” skryf sy. Hierdie beginsel, wat Wentzel die twintig-tot-twee-reël noem, is vandag nog in die skrywes van die Netwerk24-elite sigbaar. Die inhoud van Tainted Heroes kan nie bevraagteken word nie, maar tog is die film taboe nog voor dit verskyn, omdat dit nie 20 sinne oor apartheid vir elke twee sinne oor die ANC bevat nie.

Du Toit se eie rassistiese onderrok hang ook uit: Tainted Heroes wys beeldmateriaal van die onluste vanuit die nuusargiewe – en dan kies Du Toit die woord “barbarisme” om dit te beskryf. Hy insinueer ook dat die swart akteur – wat, terloops, besonder trots is op die flim – seker nie geweet het waaraan hy deelneem nie. Hy ignoreer verder die feit dat swart kykers dit ná die première as die mees gebalanseerde dokumentêr nóg oor die struggle beskryf het.

Die werklikheid is dat die Suid-Afrikaanse rassekrisis grootliks toegeskryf kan word aan die manier hoe daar met die verlede omgegaan word. Vir die ANC is geskiedenis nie die studie van historiese gebeure soos die woordeboek sê nie; dit is eerder ’n verklaring van historiese gebeure. In Suid-Afrika word ’n gefabriseerde – of minstens eensydige – weergawe van die geskiedenis op elke denkbare platform deur die ANC gepropageer. Ons hoor dit in die parlement, ons vier dit op openbare vakansiedae, ons sien dit op SAUK-programme (waarvan baie deur Du Preez aangebied word), ons lees dit in Du Toit se berigte en ons leer dit in die skool.

Dit is natuurlik ’n geskiedenisbeeld van dubbele standaarde. Dit verdeel die samelewing in twee groepe: swart slagoffers en wit oortreders. Dit is juis hierdie narratief oor die verlede wat ’n propagandabeeld is. Op grond hiervan word beledigende politieke uitsprake geregverdig. Politieke beleid word op grond hiervan geskryf en dit dien as grondslag vir die opstel van wetgewing. Selfs die Grondwet word op ’n spesifieke manier vertolk, juis as gevolg hiervan: Wanneer die Grondwet byvoorbeeld van die “ongeregtighede van die verlede” praat, weet ons mos dat daar nie verwys word na die ANC se martelkampe of die Shell House-bloedbad nie, maar eerder na ’n spesifieke perspektief van en blik op die verlede. Of dit is ten minste hoe dit vertolk word.

Dit is juis daarom dat die debat oor die geskiedenis nou belangriker is as ooit tevore. Tainted Heroes sal help om perspektief te bring.

• Besonderhede oor Tainted Heroes se verspreiding sal in Februarie aangekondig word.