Hector Pieterson en Nasie van Eck – ’n “twee-tot-twintig” verhaal

Dirk van Eck by die foto's van sy gesin. Foto verskaf deur AfriForum Jeug

’n Kransleggingseremonie waar die nagedagtenis van die slagoffers van die ANC se terreurdade herdenk was, het onlangs vurige kritiek uit sekere oorde ontlok. Die kranslegging is op dieselfde dag as die ANC se eeufeesvieringe deur AfriForum Jeug aangebied. Die doel was gedeeltelik om te verhoed dat die slagoffers van ANC-terreurdade vergete raak in die propagandistiese wyse waarop die ANC die donker kant van sy verlede tydens die feesvieringe verbloem.

“Ons moenie uitgelewer word aan die eensydige, geromantiseerde weergawe van die ANC se geskiedenis nie,” het AfriForum Jeug se nasionale voorsitter, Charl Oberholzer gesê. “Dit is ’n mite dat almal wat aan die struggle deelgeneem het, onbevlekte helde was.”

Dirk van Eck, ’n langslewende slagoffer wat die kranslegging bygewoon het, se vrou Kobie (34), sy dogtertjie Nelmari (9) en sy baba-seuntjie Nasie (2) is op 15 Desember 1985 deur ’n ANC-landmynaanval naby Messina vermoor.

“Vryheidsvegters vermoor nie vroue en kinders nie,” het Oberholzer gesê.

Hierdie pil was onder sommiges net te bitter om te sluk. Die kranslegging is deur sommige woedendes as ’n “daad van segregrasie” beskryf en die kransleggers as “rassistiese apartheidsaktiviste”. AfriForum se jeugleiers is selfs met massamoordenaars vergelyk!

Meer as een mond het gevra waarom die kranslegging nie vir Hector Pieterson gehou was nie en op grond hiervan tot die gevolgtrekking gekom dat AfriForum die moord op Pieterson ondersteun of dat die kranslegging gehou is met die doel om rassisme aan te moedig.

“Hoekom Nasie en nie Hector nie?” is die vraag.

’n Vraag soos hierdie verdien om met die nodige erns opgeneem en beantwoord te word. Hector Pieterson is op 16 Junie 1976 tydens die bekende Soweto-opstande doodgeskiet. Hy was twaalf. Nasie van Eck is op 15 Desember 1985 tydens ’n ANC-landmynaanval vermoor. Hy was twee. Twee tragiese verhale wat na my mening ewe hard betreur moet word.

Baie wat ooreenstem. Wat is dan die verskil tussen Nasie en Hector? Hier is ’n paar verskille:

’n Verskil is dat die hele Suid-Afrika en groot dele van die wêreld weet wie Hector Pieterson is, terwyl die meeste van die lesers van hierdie artikel nog nooit van Nasie van Eck gehoor het nie. ’n Verskil is dat kransleggings jaarliks vir Hector Pieterson gehou word, terwyl die organiseerders van ’n kranslegging vir Nasie van Eck van rassisme beskuldig word. ’n Verskil is dat kransleggings ter nagedagtenis aan Hector Pieterson byna sonder uitsondering deur die nasionale uitsaaier uitgesaai word, terwyl Nasie van Eck se kranslegging van die uitsaaier se dagboek verwyder is. Nog verskille is dat monumente vir Hector Pieterson opgerig word, dat sy naam in die president se staatsrede genoem word, dat die dag van sy afsterwe tot ’n nasionale vakansiedag verklaar is en dat kinders en studente op skole en universiteite van Hector Pieterson leer, terwyl Nasie van Eck se monument ’n geraamde A4-foto teen sy pa se muur is, dat die staatspresident nie in hom belangstel nie, dat die herdenkers van sy afsterwe beledig word en dat 15 Desember elke jaar ongesiens verbygaan. ’n Verskil is dat ’n “Hector Pieterson” Google-soektog ongeveer 144 000 resultate oplewer – insluitend inskrywings op Wikipedia en ander bekende bladsye, om nie te praat van al die boeke waarin sy naam verskyn nie, terwyl ’n “Nasie van Eck”-soektog net mooi agt resultate oplewer. ’n Verskil is dat Hector in die ANC-kamp was, terwyl Nasie in geen kamp was nie.

Het enige van hierdie inligting enigiets te doen met die relevansie of regverdiging van hulle moorde? Sekerlik nie. Sou diegene – wat die kranslegging ter herinnering aan mense soos Nasie van Eck met aggressie begroet – argumenteer dat Nasie sy dood ’n klein bietjie meer verdien het as Hector? Hulle waag dit nie!

Waarom word die Nasie van Eck-kransleggers dan uitgejou? Ek dink dit het te doen met vrees. Vrees uit die wete dat die ANC regoor die wêreld as helde getipeer word en daarmee saam die persepsie dat dié wat dit waag om kritiek op die ANC te lewer sekerlik Nazi’s of iets dergeliks moet wees (ironies dat die organiseerders van die kranslegging juis ’n persoon wat met ’n swastika daar opgedaag het, gevra het om die pad te vat). Vrees dat jou kans op bevordering by ’n openbare instelling soos ’n universiteit of hoofstroomkoerant gekortwiek kan word as jy nie ’n lojaliteit teenoor die ANC se geskiedenis bewys nie.

Jill Wentzel noem hierdie verskynsel die “twee-tot-twintig”-reël. Wentzel, ’n anti-apartheidsaktivis en stigterslid van die Black Sash se oortuigings kan kwalik bevraagteken word. In haar boek The Liberal Slideway verduidelik sy die morele dilemma van die destydse “liberales” wat deur die ANC se halssnoermoorde en ander gruweldade gegrief was. Hulle was bewus daarvan dat dit onregverdigbaar is, maar het gevrees dat hulle kritiek teenoor die ANC die indruk kon skep dat hulle sogenaamde “anti-apartheid credentials” bevraagteken sou word. Daarom moes kritiek op die ANC voorafgegaan word deur lang uitbreidings oor die boosheid van apartheid. Vir elke twee negatiewe opmerkings oor die ANC moes jy eers twintig positiewes maak. In haar boek People’s War, verduidelik Anthea Jeffery van die Suid-Afrikaanse Instituut vir Rasseverhoudings dat hierdie beginsel ook vir uitgebreide tydperke deur verskeie media-instellings in hul verslaggewing oor die ANC afgedwing was.

Die gevolg is ’n byna-bonatuurlike heldeverering van diegene wat teen apartheid baklei het. ’n Heldeverering wat so diep gewortel is dat enige kritiek op die ANC (en in besonder die ANC se verlede) met aggressiewe teenkanting begroet word.

Die uitvoerende direkteur van die Centre for Politics and Research, Prince Mashele, skryf in The Death of Society oor die gevaar van heldeverering in Afrika-state. Hy beskryf dit as ’n benadering waar voormalige leiers se status só opgehef word dat hulle byna bonatuurlike wesens word en dat die res van ons ’n morele verpligting ontwikkel om die grond waarop hulle geloop het figuurlik (of soms letterlik) te aanbid. Hy verduidelik dat ’n politiek wat op hierdie bonatuurlike heldeverering gebaseer word uiteindelik totaal daarvan afhanklik raak. Afhanklik tot op die punt dat die totale bestel inmekaar kan stort as hierdie mensegemaakte persepsie – die onaantasbare – gekrenk word.

Ek het Nasie se foto’s gesien en ek het Hector se foto’s gesien. Albei het my gegrief. Die ineenstorting van staatsbestelle en krenking van heldevereraars se politieke aspirasies is egter nie vir ’n oomblik tydens die beplanning van die kranslegging oorweeg nie. Die doel was bloot om balans te bring. As die toepassers van die “twee-tot-twintig”-reël kwaad is omdat die Nasie van Eck-kranslegging nie deur ’n reeks Hector Pieterson-kransleggings voorafgegaan is nie, en die aanbieders van die aksie van bose sameswerings wil beskuldig, is hul welkom. Ons het nog 143 992 Google-inskrywings om vol te maak…