Moenie die verkeerde ANC-kongres dophou

Foto: MyANC Facebook-blad.

Die politieke “kommentariaat” is op hol met die komende ANC-kongres. Die meeste uitsprake laat dit klink asof bykans “alles” daarvan afhang. Dit sal natuurlik baie help as pres. Jacob Zuma uitgestem word en dat sy status spoedig verander na “beskuldigde Nommer Een”. Maar dis nie genoeg nie. Die werklike probleem is dat die nasionale aandag op die verkeerde ANC-kongres gefokus is. Die land se afdraande pad het 20 jaar gelede by hulle 50ste kongres in Mahikeng begin. Daarom gaan ʼn nuwe leier by die volgende kongres nie die oplossing wees nie. Die probleem is ongelukkig groter as Jacob Zuma en die eerskomende kongres kan maar net nuwe gesigte by dieselfde probleme sit.

Zuma het wel ʼn groot rol gespeel om die land tot op die rand van die afgrond te sleep, maar die party se politieke padkaart is al onder pres. Nelson Mandela en pres. Thabo Mbeki se leierskap opgestel: 20 jaar gelede by die ANC se 1997-kongres in Mahikeng. Die eenparige verkiesing van Zuma as adjunkpresident van die ANC by dieselfde kongres is tekenend van die ander, dieperliggende verkeerde keuses wat die ANC daar gemaak het. Dís waar die ANC die beleidsrigtings aangeneem het wat ons nou kniediep in die moeilikheid het, en die 2017-kongres gaan niks daaraan verander nie.

Oorspronklike doelwitte

Die 1997-kongres het net ʼn jaar ná die aanvaarding van die “finale” grondwet in 1996 plaasgevind. Die besluite daar het dit duidelik gemaak dat die ANC tydens Kodesa, die grondwetlike onderhandelings, net toegewings gemaak het om die mag te kry sodat hulle ná hul oorname die mag kon gebruik om hul oorspronklike doelwitte deur te dryf namate die magsbalans verander. Die besluite daar herinner veel meer aan die ANC se 1955 Freedom Charter wat op die hoogtepunt van Kommunisme opgestel is, as aan die grondwet waarop hulle in 1994/96 ooreengekom het.

Die belangrikste besluite van die 1997-kongres is die volgende:

• die aanvaarding van “transformasie” as die sentrale staatsideologie, ʼn woord wat nie eers in die grondwet voorkom nie;
• daarmee saam het hulle met transformasie die definisie van “gelykheid” in “verteenwoordigendheid” verander, en is besluit dat alle instellings die land se bevolkingsamestelling moet weerspieël. Só het ʼn gelyke wegspring nou “gelyke uitkomste” ofte wel gelykheid by die wenpaal geword en is radikale “regstelling” gebore;
• om dit te bewerkstellig is besluit op die rasseformule van 80% swart, 9% bruin, 9% wit en 2% Indiër, wat die rassesamestelling van bykans alles in die land moet bepaal;
• daarmee saam is ʼn beleid van “African hegemony” ingestel, ofte wel Afrikaan-dominasie. Dit het beteken dat swart Afrikane hoofde van instellings moes word en die land onder “Afrikaan-leierskap” moes kom;
• die ANC het verder besluit dat hy alle “hefbome van mag” moes beheer, soos die gewapende magte, staatsinstellings en openbare ondernemings;
• daarom is die beleid van “kaderontplooiing” aanvaar, waarvolgens lojale ANC “kaders” landwyd in leiersposte “ontplooi” is, in plaas van die beste mens vir die pos. So is feitlik alle instellings onder partybeheer gebring, selfs dié wat regtens onafhanklik moes wees;
• die kongres het teen die destydse verwagting in volhard met beleidsrigtings soos sy “nasionaal demokratiese rewolusie,” in plaas van die demokratiese taalgebruik van die post-kommunistiese era. Ten spyte van die 1994-demokrasie, beskryf die ANC homself tot vandag nog as ʼn bevrydingsbeweging in plaas van ʼn demokratiese party, en klou steeds vas aan sy missie van die ‘bevryding van Afrikane in die besonder, en van swart mense in die algemeen”.
• Uit kongresbesluite oor die sogenaamde “nasionale vraagstuk” het dit geblyk dat die ANC dieselfde “nasiebou”-beleid gaan volg wat in soveel Afrika-lande misluk het, omdat dit van kultuurgemeenskappe verwag het om afstand te doen van hulle fundamentele belange.
• Dit is betekenisvol dat die beleid dat die ANC se idees die regerende idees vir die hele land moes word, onder die vaandel van ʼn “hegemony of ideas” ingevoer is. In kort moes dit sorg dat die ANC se meesterverhaal van die hede en verlede almal in die land s’n sou word en hulle propaganda as die politiek korrekte vanselfsprekende waarheid beskou moes word.

Tweedeklas burgers

Die destydse hoof van Politieke Wetenskap aan die Universiteit Stellenbosch, prof. Pierre du Toit, se waarskuwing dat die kongresbesluite wit mense tweedeklas burgers maak, was in die post-94 wittebrood ʼn stem roepende in die woestyn. Die betowerende politieke beswyming waarin die land in die Mandela-jare verval het, was nog te sterk. Die kommentariaat wou nie uit sy reënboogdrome wakker geskud word nie. Ná afloop van die 1997-kongres het die ANC wette gemaak om hierdie besluite uit te voer, soos die mooi klinkende “Wet op Diensbillikheid” van 1998. Dit was die einde van “regstellende aksie” wat historiese onbillikhede moes regstel, en die begin van “rasstellende aksie” wat met rasseformules moes sorg dat ervare wit mense uit hul poste “getransformeer” moes word en dit onder Afrikaan-beheer kon kom. Ras het nou belangriker as meriete geword, en die vervanging van kundigheid met politieke lojaliteit het uiteindelik feitlik die hele staatsdiens op sy knieë gedwing.

Koöpteer

Dieselfde wet is ook deur die regering gebruik om die land se sakelui tot hierdie rasse-nasionalistiese beleid te koöpteer, met die wortel van staatskontrakte en die stok van strawwe. Sakelui moes nou die ANC se beloftes van werk vir hul kiesers nakom, in ruil vir die ruimte om met hul besighede voort te gaan, weliswaar onder swaar staatsinmenging. Maar die grootste gevaar van die 1997-besluite is dat hulle daarin geslaag het om hulle radikaal-linkse idees wyd en algemeen aanvaar te kry, en joernaliste, akademici, en selfs groot dele van die regbank en die meeste opposisiepartye dit te laat steun asof dit normaal is.

Die gevolge van die 1997-besluite het die land by die krisis van 2017 gebring. Dit was wel onbedoeld, maar beslis voorsienbaar. Hoewel dit sal help om die bus se korrupte en onbevoegde drywer uit te gooi, sal dit nie die bus se rigting verander nie. Dáárvoor is ʼn nuwe padkaart nodig, een wat die 1997-besluite kan omkeer om Suid-Afrika in ʼn nuwe rigting te stuur.

Die land het dringend nuwe idees en nodig en nie net nuwe leiers nie.