Nasionale gesondheidsversekering vir almal?

Deur Mariaan du Toit

(Argieffoto: Jossué Trejo/pixabay)

Is nasionale gesondheidsversekering (NGV) die wonderkuur vir die verval van staatsgesondheidsorg in Suid-Afrika?

Terwyl die wêreld poog om oplossings vir die Covid-19-krisis te kry en te herstel van die geweldige ekonomiese impak wat die inperkingsmaatreëls tot gevolg gehad het, word die parlementêre proses vir die wetsontwerp op NGV in Suid-Afrika eersdaags voortgesit.

Die voorgestelde wetsontwerp klink – soos wat dit met die meeste van die regering se voorstelle die geval is – te goed om waar te wees. As ’n mens deur die rooskleurige bril van die regering na die fonds kyk, beloof die fonds, onder meer, dat elke Suid-Afrikaanse burger en langtermyninwoner (arm of ryk) toegang tot dieselfde standaard gesondheidsorg gaan kry en mediese koste laer sal wees.

Mediese fondse gaan as ’t ware nie meer nodig wees om gesondheidsorg van gehalte in Suid-Afrika te kry nie, alhoewel dit jou steeds vry staan om jou eie privaat mediese fonds bykomend te kry.

Die groot vraag wat die meeste mense se oë egter laat rek is: Hoe beplan die regering om hierdie ambisieuse plan te befonds? Die antwoord kan nie een van ons verbaas nie en is algemene kennis – die NGV gaan deur jou belastinggeld befonds word en jy gaan op grond van dit wat jy verdien, ook moet bydraes gee wat van jou salaris afgetrek gaan word. Die werkgewer gaan hierdie administratiewe proses van verhaling moet hanteer.

’n Mens kan kies om jouself blind te staar teen die feit dat daar, weens die regering se inperking, ’n verdere styging in die werkloosheidsyfer is, dat die belastingbasis as gevolg hiervan besig is om aansienlik te krimp, dat die NGV nog meer finansiële druk op ’n krimpende klein groepie Suid-Afrikaners gaan plaas en dat mense wat reeds op die broodlyn leef, geld sal moet afstaan van hul salarisse en dat dit hulle net verder gaan verarm.

’n Mens kan kies om die feit te ignoreer dat die meeste staatshospitale nie voldoen aan die vereistes wat die NGV gestel het nie, wat weer meer druk op privaat hospitale gaan plaas wanneer hierdie stelsel in werking tree en dat die NGV inteendeel verswakte diens in privaat- en staatshospitale tot gevolg kan hê. Al sou al hierdie feite geïgnoreer word, kan ’n mens nie ignoreer dat die regering telkens gewys het dat selfverryking en korrupsie aan die orde van die dag is nie.

Wat gaan die NGV-fonds anders maak?

Dr. Zweli Mkhize, minister van gesondheid, het onlangs tydens verrigtinge op Wêreldgesondheidsdag die volgende gesê: “Die hervormingsagenda is gegrond daarop om die elemente van universalisme, gelykheid, sosiale solidariteit, strategiese aankope, toegang tot gesondheidsorgdienste van gehalte en finansiële risikobeskerming vas te lê.”

Dis ironies dat risikobeskerming een van die punte is wat geargumenteer word vir hierdie fonds, terwyl korrupsie, wanbesteding en die mate waarin die regering aanspreeklik gehou word vir hierdie wandade, juis ons risiko’s gaan verhoog.

Onlangse voorbeelde hiervan is die grootskaalse ondersoek by die GEMS (Government Employees Medical Scheme) waar ’n bedrag van meer as R300 miljoen ter sprake is, en die toekenning van onregmatige PPT-kontrakte ter waarde van R13 miljard. Die GEMS-ondersoek spreek boekdele as jy in gedagte hou dat GEMS die kandidaat is om moontlik hierdie fonds te administreer. Die rol wat SEB (swart ekonomiese bemagtiging) in die toekenning van kontrakte speel, het ook duidelik na vore gekom tydens die inperking en dit sal ook die mate waarin die privaat sektor kan deelneem aan die proses vir samewerking, ernstig beperk. Wil ons hê dat die huidige regering, met sy geskiedenis van skokkende korrupsie en selfverryking, ’n massiewe fonds soos hierdie moet beheer? Is dit nie hoog tyd dat daar uit foute geleer word nie?

NGV of soortgelyke oplossings kan nie op ’n reeds wankelrige fondasie gebou word nie. Ons kan nie kyk na Eerstewêreldoplossings terwyl weerlose burgers steeds kilometers te voet moet aflê om by die naaste hospitaal of kliniek uit te kom nie. Of dat hierdie kliniek of hospitaal nie aan die nodige standaarde voldoen nie, en dit terwyl die ekonomie in die toestand is wat dit tans is. Dan praat ek nie eens van die uitdagings wat Covid-19 en die regering se fiasko met die staat van inperking gebring het nie.

Nasionale gesondheidsversekering gaan nie binnekort of ooit in Suid-Afrika ’n werkbare oplossing vir die gesondheidskrisis bied nie, en hierdie fonds gaan net ’n verdere versoeking vir lang vingers wees en daar sal nie doeltreffende beheer wees nie.

• Mariaan du Toit is ’n veldtogbeampte by AfriForum.