Onder watter omstandighede is oorlog ooit veroorloof?

Foto: Jelleke Vanooteghem/Unsplash.com

Die grootste deel van die Westerse wêreld het onlangs met die sogenaamde Poppy Day die einde van die Eerste Wêreldoorlog herdenk. Dit word elke jaar gedoen… wie van ons het nog nie die rooi papawertjie van papier gesien wat jaarliks in die knoopsgate van politici en ander hooggeplaastes pryk nie?

Waarom nou juis ʼn papawer? Dit is om die slagvelde van Vlaandere te gedenk waar duisende soldate van die Weste (en ook Duitsland) in die Eerste Wêreldoorlog gesneuwel het. Die velde van Vlaandere, by Waregem op die grens met Frankryk, was volgens oorlewering rooi van die bloed ná een van die bloedigste veldslae van die oorlog. Kort daarna was die veld ook bloedrooi met die rooi papawers wat vandag nog simboliese waarde het.

Meer as nege miljoen soldate het gesterf voor die oorlog verby was, meer as tien miljoen burgerlikes is dood en sowel Frankryk as Duitsland het sowat 80% van hul manlike bevolking tussen 15 en 49 jaar oud na die front gestuur. Die oorlog het geëindig met die Verdrag van Versailles, wat eintlik so ’n belediging vir die Duitsers was dat Hitler jare later dit uitgebuit en uiteindelik die Tweede Wêreldoorlog begin het. Hoe het hy dit gedoen? Deur populistiese openbare uitsprake dat Duitsland verneder was, en dat hy sy verlore trots moet terugwen. Daar was ook verskriklike werkloosheid in Duitsland en Hitler het gesien die enigste manier waarop hy werk kon skep, was om wapens te vervaardig.

“Deutschland Über Alles” (Duitsland is alles) het sy slagspreuk geword waarmee hy die mense opgesweep het. Dit alles het by my opgekom toe president Donald Trump sy eie doepa vir die massas gevoer het met “America First” – en dadelik sy wapennywerheid vrye teuels gegee het om soveel wapens moontlik te vervaardig en te verkoop.

Maar voor ons daar kom, onder watter omstandighede is oorlog veroorloof? Mag ’n mens jou jong mense stuur om ’n ander land aan te val om, onder meer, sy goud, diamante of olie te kry, of mag jy net na wapens gryp om jou land te verdedig wanneer hy aangeval word? Só het die Britse Ryk die Oranje-Vrystaatse en Transvaalse Republieke aan die begin van die twintigste eeu binnegeval nadat goud en diamante hier ontdek is; en só het Amerika, Brittanje en Frankryk in Irak, Afghanistan, Sirië, Libië en ander by rebellegroepe betrokke geraak om, word algemeen aanvaar, die vloei van olie uit die Midde-Ooste te beheer.

Die probleem is dat baie jong mans wat oorlog toe gaan, geen keuse het nie. Duisende jong Suid-Afrikaners het geen keuse gehad toe hulle onder die ou bedeling opgeroep is om “grens toe te gaan” nie. Wat waar is, is dat die Russe en Kubane op ons grense was, maar baie jong mense is daarna onregmatig deur die gemeenskap verwerp en sukkel vandag om aan die lewe te bly.

Dis egter waar dat die duisende Amerikaners, Britte en Franse wat gestuur word om in die Midde-Ooste te gaan veg, ’n keuse het. Hulle word betaal. Die probleem is egter dat hulle nie besef dat, terwyl hulle op die vyand skiet, die vyand ook terugskiet nie. Oorloë word egter geromantiseer – soos met ’n rooi papawer – en politici vertel aan hulle dat dit ’n eer is om vir jou land te sterf. Werklik, ek dink dis eerder ’n eer om vir jou land (en jou gesin) aan die lewe te bly.

Ek is nie ’n vrou nie, en kan nooit geboorte aan ’n seun skenk nie. Maar om te voel hoe jou seun in jou liggaam begin lewe, hom nege maande te dra en dan daarna in ’n vreemde land aan die dood af te staan net om die magsug van politici te bevredig, moet verskriklik wees.

Terloops, dis nie net die mans wat swaarkry in oorloë nie; wat van die duisende vroue wat verkrag en saam met hul kinders, ’n hongerdood sterf? Dink maar wat vandag in Jemen gebeur, waar magte van Saoedi-Arabië met die hulp van Amerika, Rusland, Frankryk en Brittanje besig is om miljoene vroue en kinders te verhonger. En waarom? Om wapens aan die olieryke Saoedi-Arabië te verkoop.

Terloops, Suid-Afrika doen dit ook.

Terselfdertyd weier Amerika om stappe teen die Saoedi-kroonprins Mohammed bin Salman te neem ná die dood van die joernalis Jamal Khashoggi in Istanboel. Soveel van ’n eierdans het ek nog nooit gesien nie. Dit lyk asof Amerikaanse moraliteit aan die hoogste bieër verkoop kan word. Trump sê openlik hy wil nie die Saoedi’s vervreem nie, want hulle koop miljarde dollars se wapens by Amerika.

Klink dit bekend? “America First.” Die Amerikaanse ekonomie moet teen elke prys opgebou word. Net soos die Duitse ekonomie voor die Tweede Wêreldoorlog. “Deutschland Über Alles.”

En dan is daar nog mense wat Trump bewonder. ’n Man wat sedert hy aan bewind gekom het met tientalle lande rusie gemaak het, militêre en omgewingsooreenkomste opgeskeur het en lande soos Noord-Korea en Iran met die ergste vuur en swael dreig. Is dit net retoriek, of wanneer kan geweld nie meer gekeer word nie?

Kom daar ’n Derde Wêreldoorlog, of is dit reeds aan die gang? Ek weet nie, maar wat ek weet, is die volgende: Mammas, hou vas aan jul seuns en dogters. Politiek is gevaarlik!