Poetin: Held of skurk?

Pres. Wladimir Poetin van Rusland.

Daar was heelwat reaksie op die artikel wat ek verlede week op Maroela Media se webwerf oor pres. Wladimir Poetin geskryf het. Sommige van dié wat met my verskil, het dit waardig gedoen; ander nie.

’n Gemeenskaplike kenmerk van die kritici se reaksies is dat dit dikwels op misverstande en wanspersepsies berus. In dié artikel wil ek vandag enkele daarvan opklaar.

Is Poetin ’n “onskuldige” Russiese nasionalis?

’n Russiese nasionalis is hy beslis, en daarmee is daar in beginsel niks verkeerd nie. Hy wil Rusland se status as groot moondheid, wat hy met die uiteenval van die ou Sowjetunie in 1991 verloor het, herstel, en respek in die res van die wêreld afdwing.

Die probleem is die manier waarop hy dit wil regkry.

Het Poetin die Krim twee jaar gelede onregmatig beset?

Die antwoord hierop moet genuanseerd wees.

Die Krim is pas in die agtiende eeu deur tsarina Catharina die Grote beset, wat die oorspronklike bewoners, die Krim-Tartare, deur grootskaalse Russiese immigrasie onderploeg het. Dit het vir alle praktiese doeleindes ’n Russiese gebied geword.

In 1954 het die destydse Sowjet-leier, Nikita Chroesjtsjof (’n gebore Oekraïner), die Krim van Rusland afgesny en aan die Oekraïne – formeel ’n deelrepubliek van die USSR – present gegee. Destyds het dit nie eintlik saak gemaak nie, want niemand het gedroom dat dié supermoondheid uiteen sou val nie. Maar toe dit wel gebeur, het die Russiese meerderheid in die Krim op ’n dag wakker geword in ’n ander land – die Oekraïne.

’n Mens sou dus kon sê dat Rusland die morele reg op die Krim het, maar kragtens die volkereg was dit Oekraïense gebied. Streng volgens dié volkereg was die Russiese besetting onregmatig.

Het Poetin die Krim binnegeval?

Op ’n dag het swaar bewapende “groen mannetjies”, soos hulle ietwat grappenderwys genoem is, skielik opgeduik en belangrike sleutelpunte in die hoofstad, Sewastopol, en ander plekke beset. Hulle het uniforms sonder kentekens gedra, maar later het geblyk dat hulle Russiese troepe was.

Kragtens ’n verdrag tussen die twee lande het Rusland die reg gehad om soldate binne die grense van sy vlootbasis by Sewastopol en nog een of twee ander basisse aan te hou, maar nie daarbuite nie. Bowendien het ooggetuies gesien hoe Russiese troepe oor die Swart See na die skiereiland aangevoer word.

Daar kan dus geen twyfel wees nie. Rusland het die Krim binnegeval – aanvanklik klandestien. Dit het almal onkant betrap, en toe die onsekerheid verdwyn, was dit te laat.

Poetin het ’n paar maande later self in ’n onderhoud erken dat hy sy weermag vir die taak gebruik het.

Het die Krim-inwoners dit goedgekeur?

’n Referendum is inderdaad georganiseer. Volgens die amptelike uitslag het 97% van die kiesers die Russiese anneksering goedgekeur.

Maar daar is enkele probleme hiermee. Kort ná die uitslag het die Russiese amptelike Menseregteraad – blykbaar per ongeluk – ’n berig op sy webwerf geplaas waarin gesê is die opkoms was slegs 30%. Dis binne minute weer verwyder.

Ten tweede het ’n onafhanklike peiling voor die anneksering gewys dat 41% van die ondervraagdes by Rusland wou aansluit (The Guardian, 17.3.2014). Maar goed, dis net ’n peiling.

Belangriker is die etniese samestelling van die Krim-bevolking. Volgens ’n berig op die BBC se webwerf (geplaas op 11.3.2014) is 58% van die bevolking etniese Russe, 24% is Oekraïners en 12% is van die oorspronklike Krim-Tartare.

Dis logies om te aanvaar dat die etniese Russe in oorweldigende meerderheid vír die anneksering sou stem en die Oekraïners daarteen. Aangesien die Russe die Tartare deur die eeue wreed verdruk het, is dit logies dat ook húlle nee sou gestem het.

By ’n stempersentasie van 100 sou ’n klein meerderheid dus Ja gestem het. As die Oekraïners en Tartare, soos beweer word, die referendum geboikot het, is die amptelike uitslag denkbaar.

’n Derde probleem is dat die referendum onder die wakende oë van die Russiese weermag gehou is. Neutrale internasionale waarnemers is nie toegelaat nie. Daar is geen manier waarop die stemmery vry en regverdig genoem kan word nie.

Het Navo beloof om nie ooswaarts uit te brei nie?

Dis ’n belangrike vraag, want Poetin-ondersteuners beweer dit dikwels wanneer hulle sê sy inmenging in die Oekraïne is verdedigend van aard en in reaksie op verbreekte beloftes van die Weste. Ook hier is die waarheid genuanseerd.

Die Amerikaanse historikus prof. Mary Elise Sarotte (Harvard) het al die argiefdokumente in Washington, Berlyn en Moskou oor die saak geraadpleeg. In ’n artikel in die gesaghebbende akademiese tydskrif Foreign Affairs (September/Oktober 2014) kom sy tot die gevolgtrekking dat die Amerikaanse minister van buitelandse sake, James Baker, asook die Wes-Duitse bondskanselier, Helmut Kohl, inderdaad mondeling aan pres. Michail Gorbatsjof gevra het of hy ’n ooswaartse uitbreiding van Navo na die voormalige Oos-Duitsland sou goedkeur. Gorbatsjof het negatief geantwoord, en Baker en Kohl het hom nie teengegaan nie.

Daarna het pres. George Bush senior en dié se raadgewers in Washington anders geoordeel. Hoe kan jy net die helfte van ’n land deel van Navo laat word, wou hulle weet. En bowendien, het hulle geredeneer, óns het die Koue Oorlog gewen; ons kan mos nou nie dat die ander kant te veel voordeel trek nie!

Daarby het dit gebly. Gorbatsjof het geen formele belofte gekry dat Navo nié ooswaarts sou uitbrei nie. Navo-lidmaatskap van Pole, Hongarye, Tsjeggië en die Baltiese state het nooit eens ter sprake gekom nie.

Is Poetin ’n demokraat?

Die antwoord is maklik: Nee. Hy is stelselmatig besig om sy teenstanders almal op die een of ander manier uit die weg te ruim, pers- en spraakvryheid te beperk en die regbank onder sy gesag te bring.

Trouens, hy verhef die diktator Josef Stalin – saam met Adolf Hitler en Mao Zedong die grootste misdadiger van die 20ste eeu – tot held nadat dié selfs in die Sowjet-tyd in ongenade verval het.

Dit is gevolglik diep ironies dat Poetin se Afrikaner-ondersteuners in dieselfde loopgraaf as min. Blade Nzimande en sy kommuniste lê.

Dus: Soos met alle dinge, is die waarheid oor Poetin ingewikkeld. Hy is geen held nie. Maar ook nie die wêreld se grootste skurk nie.

En nee, dit alles beteken nie dat Westerse politici sonder sonde is nie.