Presidentskap nie vir onkundiges

Pres. Jacob Zuma tydens die Vryheidsdagvieringe op 27 April 2017 in KwaZulu-Natal (Foto: GCIS)

In die VSA het dit tradisie geword om 100 dae ná bewindsaanvaarding die president se vertoning te evalueer. By dié geleentheid het pres. Donald Trump laat blyk dat dit ingewikkelder is om president te wees as wat hy gemeen het dit sou wees.

Soos dit dikwels met die oorneem van Amerikaanse gebruike die geval is, het Suid-Afrikaners ook die aanbied van ’n staatsrede en die 100-dae-oorsig oorgeneem.

Trouens, die staatsrede is in behoorlike uithanggeleenthede ontwikkel, en daar is nou ook sommer provinsiale en munisipale redes – ten duurste en met glans.

Pres. Jacob Zuma is baie lank by sy eerste 100 dae as president verby. Tog, ná die jongste ruk gebeure waarby hy betrek is, kan ’n mens wonder of hy nie nou ook kopkrap en binnensmonds mompel nie: “Dit is baie moeiliker om president te wees as wat ek gedink het.”

Die Sondag voor Werkersdag spreek Zuma ’n Werkersdaggeleentheid in Mamelodi toe, wat amper ’n presiese weergawe moes wees van die hooffunksie wat die volgende dag in Bloemfontein moes plaasvind. Donker donderwolke van moeilikheid het saamgepak, maar Zuma se spreekbeurt in Mamelodi verloop glad. Trouens, hy praat dubbel so lank as wat sy amptelike spreekbeurt was. Hy kry soveel selfvertroue dat hy die skare vra om met die volgende verkiesing die ANC ’n tweederde-meerderheid te besorg, sodat die Grondwet gewysig kan word. Volgens hom verhinder beperkings in die Grondwet vooruitgang.

Net ’n dag later verhinder ’n deel van die skare in Bloemfontein nie net hom nie, maar van sy ander kornuite, om te praat. Zuma moes die verrigtinge druipstert verlaat, nadat hy aanvanklik nog lekker ontspanne gegiggel het. En nie alleen sink die Bloemfonteinse geleentheid Cosatu se hooffunksie vir Werkersdag nie, in KwaZulu-Natal word die speaker Baleka Mbethe uitgejou, en in Limpopo word Jesse Duarte verhinder om te praat. Albei is stoere Zuma-aanhangers.

Duidelik is dit wat oornag gebeur het te ingewikkeld vir Zuma en sy apparatuur, wat die intelligensiedienste insluit, om ontleed te kry.

Ná sowat ’n kwarteeu kom daar al hoe meer geluide uit die ANC dat onbevoegde ontplooide kaders op verskillende regeringsvlakke met kundiges vervang moet word. En net soos dit lyk of besef word dat regeerwerk eintlik nie so maklik is nie, en dat volop kundigheid vereis word, word weer ’n rits politieke kommissarisse ontplooi wat van die werk g’n benul het nie.

In ander lande waar politieke kommissarisse ontplooi word, word hulle gewoonlik parallel of bykomend tot die kundige amptenaar aangestel, juis omdat die ingewikkeldheidsvlak besef word.

Selfs politici word teen onkundigheid beskerm deurdat raadgewers aangestel kan word. Die ingewikkeldste aspek hiervan is om te sorg dat die kundiges inderdaad kundig is, anders gaan die staat ritse hofsake verloor, om maar een gevolg te noem.

Of ’n ekonomiese raadgewer raak erg skadelike twak kwyt en ondermyn beleggersvertroue op groot skaal. Normaalweg, as ’n minister so ’n blaps begaan, is die skokeffek kleiner omdat die belegger weet daar is kundiges agter die skerms wat sal keer dat sake ontspoor.

Pas het Zuma weer ’n hofsaak verloor, en ’n rits hofsake wag …

• Hierdie nuuskommentaar word deur Pretoria FM verskaf. Luister daagliks na Klankkoerant op Pretoria FM vir die jongste nuuskommentaar.