Ramaforie en Zumafobie

Cyril Ramaphosa (links) en Jacob Zuma tydens die 2017-begrotingsrede (Februarie 2017) Foto: Elmond Jiyane, GCIS

Die klassieke sondebokke waarna politici en sommige politieke kommentators instinktief gryp as hulle, of diegene wie hulle ondersteun, onder druk is, is oor die jare al behoorlik gedelegitimeer.

Jan van Riebeeck en apartheid kan allermins verantwoordelik gehou word vir onder meer die ANC se rekord van kroniese korrupsie, of vir die skouspelagtige verval van munisipaliteite en staatsondernemings. Hoewel die meeste mense nie deur hierdie drogredes wat die blaam verskuif mislei word nie, beteken dit ongelukkig nie dat almal dit dadelik besef wanneer daar nuwe sondebokke verskyn nie.

Een só ’n nuwe sondebok, blykbaar in dieselfde klas as Jan van Riebeeck wat omvattende, langdurige invloed betref, is voormalige president Jacob Zuma en sy bende “samesweerders”. Moet my nie verkeerd verstaan nie, ek besef Zuma se reuserol in staatskaping en die vernietigende verval wat onder sy administrasie plaasgevind het. Dit is egter nou al vier jaar sedert president Ramaphosa aan die stuur van sake staan, nadat hy Zuma se adjunkpresident was. Dit is dus verregaande om hom van aanspreeklikheid te onthef vanweë die patetiese rekord van sy voorganger. Dit is ook baie kortsigtig om alles van die parlementsgebou wat in vlamme opgegaan het – tot die petrolprys wat die hoogte ingeskiet het – op Zuma se “bose RET-faksie” te blameer. Wanneer gaan president Ramaphosa en sy administrasie aanspreeklik gehou word vir die voortdurende agteruitgang wat onder hul bewind op bykans elke gebied sedert die aanvang van die “nuwe daeraad” plaasvind?

Pres. Cyril Ramaphosa (Foto: Elmond Jiyane/GCIS)

Die president se verdedigers voer aan dat Ramaphosa ’n gematigde leier binne die ANC is en dat hy stadig besig is om die koers van die skip met sy “langtermynstrategie” te verander. Kom ons evalueer hierdie stellings teen die agtergrond van Ramaphosa se kommentaar tydens ’n 2018-onderhoud waar hy gesê het: “I’d rather be seen as a weak president than to split the ANC.”

Sedert Ramaphosa se administrasie in 2018 oorgeneem het, het ons die volgende aanskou:

Korrupsie wat deur die spesiale ondersoekeenheid (SOE) beskryf is as op ʼn skaal wat hulle nog nooit vantevore gesien het nie, die ergste en mees vernietigende episode van openbare plundery en onluste sedert 1994, en ʼn beurtkragrekord wat selfs die Zuma-administrasie sou laat bloos. Verder het ons gesien hoe die president se minister van gesondheid weens ernstige korrupsie-aantygings gedurende ’n pandemie bedank, en hoe die land twee keer ’n splinternuwe algehele werkloosheidskoersrekord behaal het. Ons kan verder die radikale, vernietigende beleidsrigtings hierby voeg wat onder Ramaphosa se toesig op die tafel geplaas is, soos onteiening sonder vergoeding en die nasionale gesondheidsversekering (NGV). Onthou, dit is ook Ramaphosa wat in 2018 op ’n internasionale platform die skokkende leuen versprei het dat: “There are no killings of farmers or white farmers in South Africa”. Boonop is daar ook berig dat dit Ramaphosa self was wat die groen lig gegee het vir Zuma se vrylating op parool.

Dit was Ramaphosa wat vir Bheki Cele as minister van polisie aangestel het, asook vir Fikile Mbalula as minister van vervoer. Beide beklee tans steeds hul kritieke posisies onder Ramaphosa se toesig, ten spyte van hul uiters swak prestasies.

Verder het Ramaphosa nog ʼn paar uitlatings gemaak: “If you don’t vote, the Boers will come back to control us” het hy in 2013 beweer. In 2016 het hy gesê: “South Africans should aim to have ‘principled and fearless’ leaders like Fidel Castro governing their country” en in 2019 het hy vir Robert Mugabe as ’n held geprys. In 2018 het Ramaphosa beklemtoon dat die ANC vir Julius Malema met ope arms sal terugverwelkom en in 2021 het die president die Suid-Afrikaanse Kommunistiese Party uitgedaag om die agenda van sosialisme in Suid-Afrika te bevorder. In 2022 kondig hy aan dat die ANC hierdie jaar volstoom met hul grondonteieningsprogram sal voortgaan.

Hierdie treurige rekord en radikale uitsprake van president Ramaphosa demonstreer nie juis gematigdheid óf ’n koersverandering nie. Van die beloofde nuwe daeraad onder president Ramaphosa het daar nog niks van gekom nie. Die enigste individue wat sovêr ’n nuwe daeraad onder Ramaphosa se toesig gesien het, is sy korrupte kaders wat toegelaat word om verder sonder gevolge te plunder, soos Helen Zille onlangs uitgewys het.

Oudpres. Jacob Zuma. (Foto: Emmanuel Croset/AFP)

Die hele idee van ’n vrot faksie binne die ANC impliseer dat dit moontlik is om die ANC reg te ruk en te hervorm deur hierdie korrupte gewas te verwyder. Hierdie is ’n gevaarlike en naïewe uitkyk op ’n party wat al dekades sonder twyfel bewys het dat hy eenvoudig nie in staat of gewillig is om korrupsie hok te slaan deur korrupte amptenare vas te vat en uit te skop nie. Diegene wat skuldig bevind word aan korrupsie binne die ANC, word meestal op luukse, ten volle betaalde verlof geplaas. Daarna word hulle weer in ’n splinternuwe posisie aangewend ná die stof van hulle skandaal gaan lê het en die media se aandag op ’n ander kader se wandade fokus. Dit is waarskynlik net ’n kwessie van tyd voor Zweli Mkhize ’n nuwe posisie op die ANC-regering se ministeriële rondomtalie aangebied word.

Die volgende vraag wat met erns beantwoord moet word, is: Waar eindig voormalige president Zuma se nalatenskap en waar begin president Ramaphosa se verantwoordelikheid? Die krimpende kring Ramaforie-lofsangers kan nie meer vir president Ramaphosa van kritiek vrywaar nie. Hoewel onmeetbare skade onder Zuma aangerig is, kan ons nie bekostig om hom te verhef tot ’n almagtige sondebok van Jan van Riebeeck se mitiese kaliber om president Ramaphosa se sondes skoon te was nie. Die skip het lankal ’n nuwe kaptein, maar ten spyte daarvan is ons steeds besig om reguit in die rigting van die ysberg te seil, en iemand hou steeds koers en versnel die pas.