Ramaforie, Ramarealiteit en Afrikaners: Ons is op ons eie

Pres. Cyril Ramaphosa (Foto; David Ritchie/ANA)

Daar was koorsagtige verwagtinge dat sake in die land sou verbeter toe pres. Cyril Ramaphosa vroeër vanjaar die leisels oorgeneem het. Zumafobie het plek gemaak vir Ramaforie. Sy agtergrond as sakeman (wat natuurlik heelwat konteks verg om werklik te verstaan, maar nietemin oorvereenvoudig is in tallose oppervlakkige ontledings deur leke én kenners) en sy oënskynlike skoon hande het hom dadelik die liefling en messias van desperate mense oraloor gemaak.

Die aanvanklike aanduidings was bevestigend van hierdie euforie. Die rand het tot onder R12 teenoor die dollar verbeter. Sakevertroue-indekse het skynbaar begin klim. Die media en internasionale beleggers was optimisties dat die begin van ’n nuwe era sou wees. Hy was, om dit dalk lakonies op te som, Mandela-agtig. Dit was Suid-Afrika se kans om oor te begin ná ’n periode van agteruitgang en blote rampokkery en boewery.

Daar was heelwat behoedsaamheid wat ook hiermee saamgeval het. Dit is, per slot van sake, steeds die ANC wat die land regeer, het talle gewaarsku. Hierdie ontleder was een van hulle, hoewel ek ook ten minste in my skik was dat die Zuma-kabaal se kop afgekap is. Ek het eerlikwaar gehoop dit kan ’n soort Nuwe Sonsopkoms – soos Ramaphosa se mantra lui – wees, maar ek is bevrees Ramaforie het in Ramarealiteit verander soos die ontnugtering ingetree het.

Selftoegediende wonde

Dit sou altoos ’n ruk neem om die Zuma-gemors op te ruim, maar as jy self een arm agter jou rug vasmaak en dit probeer doen, raak dit ’n onbegonne taak. Toegegee, Ramaphosa moet gelyktydig keer dat die ANC skeur, die geswore sosialiste in sy eie party en drieparty-alliansie tevrede stel, en tewens sake- en beleggingsvriendelik voorkom. Dít blyk ’n toertjie te wees wat bo Ramaphosa (en trouens enigiemand) se vuurmaakplek is. Daarvandaan die teenstrydige dubbelhartigheid waarmee Ramaphosa nou oral pronk. Jy kan nie almal die heeltyd tevrede stel en vir die gek probeer hou nie.

Terugskouend het hy in 2010 aan Mail & Guardian homself soos volg beskryf: “Ek is ’n kapitalis met sosialistiese instinkte.” Weer eens probeer Cyril-in-die-middel twee teenstrydighede ten minste semanties en konseptueel versoen. Wat hy met sy eie geld maak en as indiwiduele sakeman oor die bestuur van ’n ekonomie dink, was egter nie toe ter sake nie. Dis sy geld en hy was net ’n sakeman. Nou is hy die president van die land en die probleem is alle sakelui dink nie so nie. Hulle is kapitaliste. Punt. En hulle soek sekerheid oor goeie beleid wat dit makliker vir hulle maak om hul geld te belê. Ek twyfel ook of hy ryk geraak het deur meer op sy sosialistiese instinkte as op sy kwansuise kapitalistiese aard te steun.

In Londen en elders in die buiteland word beleggers nou wild en wakker aangemoedig om te belê terwyl hulle ook vertel word dat onteiening sonder vergoeding nolens volens móét gebeur. Ditto met Suid-Afrikaanse sakelui en besighede.

Die aanvanklike euforie en sentiment was slegs dít gewees. Dit was ’n blydskap dat dinge beter sal raak en was op ontasbare elemente en hoop gegrond. Hoop word egter nie vanself sukses nie en dit moet met konkrete (en goeie) planne en beleide opgevolg word. Niemand gaan net op grond van hoop in ’n land belê nie – en Ramaphosa se uitlatings en besluitneming oor ’n klomp sake het selfs die aanvanklike hoop laat verdamp. Die blydskap om Zuma te sien gaan, is vinnig opgevolg deur ’n nuwe soort realisme soos beleid nie aan die hoop voldoen het nie.

Die syfers jok nie. Die prys van brandstof is die hoogste in drie jaar en styg aaneen weens die verswakkende rand. Die ekonomiese groeikoers het in vanjaar se eerste kwartaal skerp gedaal. Beleggers is steeds besig om Suid-Afrikaanse effekte te verkoop en vermy die land. Zuma sit en lag seker kliphard in Nkandla hieroor.

Daarbenewens is die korrupte en onbevoegde openbare beskermer steeds in haar pos. So ook is ’n klomp Zumaïete bloot na ander portefeuljes in die kabinet geskuif. Daar is geen aanduidings dat daar eers kosmeties aan die oorgroot staat getorring gaan word nie. Korrupsie word oënskynlik nou oral ondersoek, maar dit is onwaarskynlik dat bevindinge wat die ANC as party in die verleentheid gaan bring, kort voor die verkiesing bekend gemaak sal word – of trouens enige ander tyd. Ramaphosa se Nuwe Sonsopkoms gaan ook nie met ’n sonsondergang vir regstellende aksie en swart ekonomiese bemagtiging (waarvan hy uiteraard ’n prominente begunstigde is) gepaard nie. Belastings bly hoog en het vanjaar weer gestyg, eerder as wat hulle as aansporingsmaatreël afgebring moet word.

Groter as Zuma

Die uiteindelike probleem lê by die ANC en die aard van die politieke stelsel en nie by een enkele persoon of groepie mense nie. Barney Mthombothi het onlangs ’n verdoemende aanklag jeens Ramaphosa in Sunday Times gerig: “Zuma took us to the edge of the precipice. But since his departure we’ve neither reversed nor taken a detour, despite the fulsome declarations of a new beginning. We’re still charging full-steam ahead.” Tony Leon het dieselfde in Business Day gedoen.

Ramaphosa gaan desnoods op die kort termyn die EFF en sy eie party se voorliefde vir onteiening najaag – of hy persoonlik daarmee saamstem of nie. Hulle gaan die Nasionale Gesondheidsversekering (NGV)-trom slaan en ander gratis goedjies aan die armes bied. Als behalwe werk en ware waardigheid. Hierdie stappe en simboliek trek die aandag van die ANC se mislukkings en al die groot en groeiende probleme af voor die verkiesing. Op die langer termyn – nadat die Zumafobie getaan en Ramarealiteit verder ingesink het – gaan die ANC se bondgenote, soos die SAKP en Cosatu, hul ideologiese pond vleis opeis in ruil vir hul steun aan Ramaphosa. Dit kan die ekonomie nog veel erger skaad. Kom hy hulle nie tegemoet nie, sal dieselfde lot as vir oudpres. Thabo Mbeki hom opsluit in die gesig staar.

Waar staan ons as Afrikaners dan in hierdie scenario? Kortom is ons Ramaphosa en sy party se gerieflike melkkoeie en sondebokke. En wat kry ons in ruil hiervoor? Absoluut niks. Nie eens beter ekonomiese beleid nie. Ramaphosa, wat adjunkpresident tydens Zuma se tweede termyn was, het immers onlangs die Afrikanerbond toegespreek en daar gevra dat Afrikaners grondhervorming steun. Hy het oor apartheid gepraat asof dit skaars verby is sonder om sy party se deurslaggewende rol oor die laaste kwarteeu in die huidige benarde toedrag van sake te erken. In ruil hiervoor het hy “baie dankie” in Afrikaans gesê en geglimlag. Dit is al.

Ons is op ons eie.