Saamstaan kan kampusgeweld stop

Die verteenwoordigers van die ANC en Solidariteit. Foto: Reint Dykema

ʼn Paar dae gelede skryf Max du Preez in Die Burger Afriforum se mense het “konfrontasie met die EFF by Tuks” gaan soek en vervolg dan: “Hy lieg oor sy werklike agenda. Die produkte wat Afriforum verkoop, is vrees en konfrontasie, nie beskerming nie.”

Gister volg Adriaan Basson dit op Netwerk24 se webwerf op in ʼn andersins ongewoon besadigde artikel deur te verwys na “die EFF en Afriforum Jeug se klipgooi op die Hatfield-kampus”. Waarmee hy wil sê die EFF en Afriforum was albei skuldig aan “klipgooi” – fisieke geweldpleging, dus.

Sondag het iets egter gebeur wat ʼn onverwagse lig op die saak gewerp het. Die leiers van die ANC en Solidariteit het koppe bymekaargesit oor die gevaar dat die kampusgeweld die belangrikste Suid-Afrikaanse universiteite uitmekaar kan skeur. En … hulle het mekaar gevind!

In die gesamentlike verklaring wat Sondagmiddag uitgereik is, staan onder meer: “Hoewel die partye bewus is van die feit dat hulle verskillende standpunte oor verskeie sake huldig, is die partye geïnspireer deur die gees van veelpartygesprekke en dialoogpraktyk wat insluitend, deursigtig en breedweg verteenwoordigend is van uiteenlopende denke. Hierdie veelpartygesprekke het ons land histories as beste praktyk gedien om komplekse sake van gemeenskaplike belang tussen verskeie belanghebbendes en partye op te los.”

Verder het hulle saamgestem die intimidasie, geweld en polarisasie op die kampusse word “onvoorwaardelik” veroordeel, geen taal mag bo ʼn ander bevoordeel word nie, “gevoelens van wraak, vergelding en haat “mag geen rol speel nie” en “enige populistiese, demagogiese, eensydige en ondemokratiese oplossing van die taalkwessie wat intimidasie, ontwrigting en geweld gebruik, moet onvoorwaardelik verwerp word”.

Die betekenis van dié ooreenkoms kan kwalik oordryf word. Om die betekenis behoorlik te deurgrond, is dit nodig dat ʼn mens presies weet watter organisasies hul naam aan die ooreenkoms verbind het.

Aan die een kant was daar die vakbond Solidariteit, Afriforum en Afriforum Jeug. Aan die ander kant van die spreekwoordelike tafel, het verteenwoordigers van die ANC, SAKP, Cosatu, Sanco, die ANC Youth League, die Young Communist League en Sasco gesit – almal van Gauteng.

Afwesig – helaas – was die EFF en sy meelopers. Dis nie bekend of die EFF uitgenooi is nie, maar die kans is in elk geval uitstekend dat die groep en dié in sy dampkring die uitnodiging van die hand sou gewys het, tensy hulle vantevore die versekering gekry het daar sal aan ál hul eise toegegee word – in welke geval so ʼn ontmoeting oorbodig sou wees.

Nouja, laat ons maar nie te veel sterretjies in die oë kry nie, want met dié vergadering is die probleem nie op ʼn einde nie. Die ruggraat wat universiteitsowerhede in Pretoria, Potchefstroom, Stellenbosch en Kaapstad opeens ontdek, kan saam met die ooreenkoms bydra tot ʼn voorlopige einde aan die onrus, maar dit gaan weer terugkeer.

Die rede hiervoor is dat die kampusonrus soos manna uit die hemel vir die EFF kom. Hy melk dié koei vir al wat hy werd is en die eerste vrugte daarvan kan ʼn mens waarskynlik reeds later vanjaar met die munisipale verkiesings in Suid-Afrika sien.

Tog, as selfs die ANC en verwante organisasies al insien dat die hele land die negatiewe gevolge sal dra indien ons tersiêre onderwys in duie stort, het ons darem al ʼn beduidende ent gevorder.

Maar die ooreenkoms wys nog iets belangriks. Dit wys daar is in die Solidariteit-kamp genoeg koel koppe wat besef dat konfrontasiesoekery niks oplewer nie.

As die ander klomp konfrontasie met jóú soek, moet jy nie, soos Max en Adriaan voortdurend propageer, soos ʼn hondjie op jou rug gaan lê sodat jou magie gekrap kan word nie. Dis nie ʼn krappery wat sal volg nie; wel ʼn getráppery.

Slap rûe lok nie begrip, bewondering en vriendskap van die ander kant uit nie. Jy dwing wel respek af as jy beleefd, ferm en reguit bly. Jy moet nooit eerste slaan nie. Jy mag wel jouself verdedig.

Belangriker nog: Soek altyd ʼn geleentheid om met die ander kant te praat. As dit nie help nie, is dit bitter jammer, maar dan beset jý die moreel-verhewe posisie. En wanneer dit gaan om die passiewe meerderheid te oortuig, is dit belangrik dat jy kan aandui jy is nie die aggressor nie en jy doen die regte ding.

Om dit op die taalkwessie toe te pas: Dis jou grondwetlike, demokratiese mensereg om onderwys in jou moedertaal te ontvang waar dit, soos die Grondwet dit stel, moontlik en dienlik is. Natuurlik is dit in dié stadium nie altyd moontlik nie – die swart tale is (nog?) nie tot die peil ontwikkel dat hulle as akademiese onderrigtale gebruik kan word nie.

Afrikaans is dit wél. En dus is Afrikaanssprekendes – maak nie saak wat die kleur van jou vel is nie – gerégtig op moedertaalonderwys op alle vlakke, primêr, sekondêr en tersiêr. Die EFF en sy satelliete het géén wetlike of morele reg om jou daardie reg te ontsê nie.

Wanneer jy op ʼn vreedsame, maar ferm manier op jou normale regte staan, verkoop jy nie, soos Max sê, “vrees en konfrontasie” nie. En kan Adriaan verduidelik wat die bewyse is vir sy stelling dat Afriforum Jeug op die Hatfield-kampus klip gegooi het?

Moenie my verkeerd verstaan nie. Ek het werklik begrip vir die kulturele pyn wat baie swart studente ervaar in ʼn omgewing wat vir hulle wesensvreemd is en waar hulle in ʼn vreemde taal moet studeer. Ek het werklik begrip vir hul ervaring wanneer wittes – Afrikaans en Engels – outomaties en dikwels sonder dat hulle dit weet, op die swart kultuur neersien. ʼn Eeu gelede het ons eie Afrikaner-voorvaders baie soortgelyke ervarings onder die Engelse gehad en ook ons het oordrewe daarop gereageer.

Maar die antwoord is nie om Afrikaans af te breek nie. Die antwoord is om skouer aan die wiel te sit om die swart tale op te hef sodat hulle wel as akademiese onderrigmedium kan dien.

Dis geen kitsoplossing nie. Dekades se bloed, sweet en trane van tienduisende mense is gestort om Afrikaans te bóú tot waar hy nou is. Baie Afrikaners steek hul hand van vriendskap uit na swartes om hul eie ondervinding in dié opsig beskikbaar te stel. Moenie daardie hand wegklap nie.