Tien redes hoekom Afrikaners moeg is om verskoning te vra

Flip Buys, die voorsitter van die Solidariteit Beweging. Foto: René Roux.

Die storm oor die FW de Klerk Stigting se standpunte oor apartheid as misdaad teen die mensdom, het opnuut vrae laat ontstaan oor Afrikaners se omgang met die verlede.

Die EFF en sekere Afrikaanse kommentators, het opnuut ’n oproep gedoen dat Afrikaners weer om verskoning vir apartheid moet vra. Aan die ander kant blyk dit dat ’n groot groep Afrikaners moeg daarvan is om jammer te sê. Die vraag is hoekom soveel Afrikaners so voel? Die maklikste antwoord sou seker wees dat Afrikaners nou eerder op die toekoms wil fokus en die verlede wil agterlaat.

George Orwell het immers gesê elke geslag dink hy is slimmer as die voriges en wyser as die volgende geslag.

Dit is egter nie so maklik om van die geskiedenis weg te kom nie. Samuel Huntington, ’n Harvardse politieke wetenskaplike, het die rede vir botsende sienings oor die verlede goed opgesom: “Elke gemeenskap sien homself as die sentrum van die wêreld, en skryf sy geskiedenis as die sentrale drama van die mensdom.”

Die ANC wil húl meesterverhaal die enigste weergawe van die verlede maak – ’n historiese draaiboek waarvan niemand mag afwyk sonder om op die brandstapels van die openbare mening verbrand te word nie. Só word geskiedenis ʼn gevaarlike wapen in die hande van die regeerders. In Orwell se woorde: “Die doeltreffendste manier om ’n volk te verpletter, is om sy eie verstaan van sy geskiedenis te ontken en te vernietig.”

Die bekende Dan Brown het hierteen gewaarsku in sy treffer The Da Vinci Code: “In ʼn botsing van kulture word die verloorder uitgewis, want die wenner skryf die geskiedenis om hul eie saak te verheerlik en die vyand s’n af te kraak. Geskiedenis is altyd eensydig.” Lees gerus enige skoolhandboek om die waarheid van Brown se stelling te toets.

Kortom beteken al hierdie stellings dat daar nie net een regte geskiedenis is nie en dat ons in ʼn land soos Suid-Afrika moet ruimte maak vir meer “geskiedenisse”. Demokrasie veronderstel verskille oor die hede, die toekoms én die verlede.

Daar is egter ook verskeie ander redes waarom die meeste wit mense en Afrikaners nie lus voel om verder jammer te sê oor die verlede nie.

Magspolitiek

Ten eerste meen talle dat die voortdurende verwyte oor die verlede as oorsaak van alle probleme, ʼn magspolitieke greep van die ANC is om wit mense se spraakvryheid en demokratiese inspraak in te perk. Die beste “verskoning” vir apartheid is die feit dat wit mense al dekades lank herhaaldelik by die stembus daarteen gestem het.

Ten tweede klink die aanhoudende geskop na die lyk van apartheid na ʼn doelbewuste projek om die aandag te probeer aflei van die ANC se grootskaalse wanbestuur en straffelose korrupsie.

Wit mense word verantwoordelik gehou vir wat lank voor hul geboorte gebeur het, terwyl die ANC nie aanspreeklik gehou wil word vir wat hulle vandag aanvang nie.

Jong wit mense wat nie deur apartheid bevoordeel is nie, wil nie meer om verskoning vra vir jong swart mense wat nie deur apartheid benadeel is nie. Hulle voel dat mense se visie vir die toekoms nou sterker moet wees as hul geheue oor die verlede.

Derdens voel baie wit mense die juk van die ANC se (eie) rassebestel aan eie lyf, en ervaar ʼn bepaalde skynheiligheid oor klagtes ten opsigte van die rassewetgewing van die verlede. Die meeste Afrikaners sal toegee dat die gevolge van baie apartheidsmaatreëls steeds voortduur, maar glo dat talle van die probleme net soveel te wyte is aan die ANC se swak regering en die ontwikkelingsprobleme wat oor die hele Afrika voorkom.

Vierdens het wit mense se aanvanklike uitgelatenheid oor die nuwe demokratiese bedeling waarin almal welkom, vry en gelyk sou wees, plek gemaak vir ʼn groeiende ontnugtering en vervreemding. Regeringsbeleid en -praktyk skep die indruk dat die ANC net toegewings by Kodesa gemaak het om die mag te kry, maar nou die struggle met staatsmag voortsit. Wit mense voel taamlik magteloos en nie vreeslik opgewonde oor die langtermynvooruitsigte van ʼn demokratiese stelsel, waarin hulle stemreg sonder genoeg “stemkrag” het om dinge by die stembus te verander nie.

Afrikapad

Vyfdens laat die politieke koersloosheid en ekonomiese rommelstatus baie wit mense vra of Suid-Afrika nie maar dieselfde afdraande pad as die meeste postkoloniale Afrikalande loop nie. Baie wit mense koop nie meer die ANC se meesterverhaal oor die verlede nie, en vermoed dat dit eensydig geskryf word om twyfelagtige ANC-beleidsrigtings te regverdig en wit mense onderdanig “op hul plek” te hou.

Die verval van talle staatsinstellings, rassisme teen wit mense, onveiligheid, die komende onteiening sonder vergoeding, beplande nasionalisering van gesondheidsorg en al meer sosialisme onder die vaandel van radikale transformasie, herinner Afrikaners dat die vyf Mandela-jare miskien die uitsondering op die ANC se eeu lange geskiedenis is. Talle begin vra of wit mense nie dalk teen ʼn ANC-bewind geveg het omdat die ANC van die verlede nóg erger was as die huidige ANC nie. Al meer begin onthou dat die ANC nie vir ʼn liberale demokrasie geveg het nie, maar om ʼn kommunistiese bestel deur ʼn gewelddadige omverwerping van die vorige regering te vestig.

Terselfdertyd dink hulle daaraan dat die meeste wit mense sedert 1981 PW Botha se hervormingsbeleid gesteun het om apartheid stelselmatig af te skaf, swart mense ekonomies op te hef, en planne gemaak het om swart groepe wat tot vreedsame verandering verbind was, in die regering te betrek. Die herlewing van Rusland laat baie wit mense terugdink aan die “warm” Koue Oorlog wat die politieke bewegingsruimte in Suid-Afrika tot 1990 gevries het.

Die feit dat die ANC nog glad nie sy eie foute – om die demokratiese oorgang te vertraag – erken het nie, demp die geesdrif onder Afrikaners en om deurentyd aan hul ouers se foute herinner te word, maak hulle mismoedig. Dit beteken nie dat wit mense terugverlang na die verlede onder apartheid nie, maar wel dat hulle nie uitsien na die toekoms onder die ANC nie. PW Botha was nie die enigste krokodil nie!

Geweldsmisdaad

Die sewende rede is die plaag van geweld wat die land teister. Mangosuthu Buthelezi het die ANC al in 1987 gewaarsku dat ʼn strategie om die land onregeerbaar te maak, Suid-Afrika ná hul magsoorname steeds onregeerbaar sal laat. Daar is wel ook sosiale en demografiese oorsake vir die geweld, maar die regerende ANC sit nou opgeskeep met baie van die probleme wat die ANC-in-struggle help veroorsaak het.

Die agtste rede is dat baie Afrikaners meen die ANC het die demokratiese skikking van 1994 verbreek. ’n Meerderheidsregering het ontaard in meerderheidsoorheersing en die ANC maak wat hulle wil. Regering deur die mense, het regering oor die mense geword. Versoening is verskraal tot inlywing by die meerderheid, en demokratiese grondwetlike ruimtes vir kulturele vryheid word met politieke mag toegestop.

Die negende rede is dat baie wit mense in die nuwe bedeling nie meer vry voel nie. Die ANC se rasgebaseerde transformasieformule van 80 swart, 9 bruin, 9 wit en 2 Indiër waarborg dat elke aspek van minderheidsgroepe se lewe deur die meerderheid beheer word weens “verteenwoordiging”. Daardeur het dekolonisasie ʼn nuwe kolonisasie-projek geword.

Laastens sien talle wit mense die ANC se jare lange wanbestuur as die verpersoonliking van hul historiese vrese vir die gevolge van ʼn ANC-bewind. Dieselfde wit mense wat die eerste swart president in 1995 toegejuig het, ervaar ʼn weersin in die straflose epidemiese korrupsie in die ANC-regering.

Waar apartheid vroeër die skuld vir alles gekry het, het die kragkrisis, die ekonomiese insinking, die geweldsmisdaad en die wydverspreide staatsverval die simbool geword van wat in die land verkeerdloop. Die ANC se skandalige regeringsgeskiedenis is nou die grootste struikelblok in die pad van ʼn normale geskiedenis – ʼn nuwe, ewewigtige meesterverhaal oor die land se verlede.

Só ’n normale geskiedenis is ’n voorwaarde vir ’n normale toekoms.