Waarborg middelklas-waardes goeie leierskap?

Foto: Facebook.com

Die uitgelekte video waarin die Republikeinse presidentskandidaat, Donald Trump, in kru taal trots vertel wat hy alles met vroue kan regkry omdat hy ’n “ster” is, vertel ons baie van watse soort mens hy in morele opsig is.

Die antwoord is maklik: Hy is ’n mens sonder moraliteit. Maar ’n tweede vraag wat tegelykertyd gestel moet word, is: Maak dit hoegenaamd saak by die beoordeling van ’n staatsman? Is iemand wat trots vertel oor hoe hy vroue seksueel misbruik daarom ’n slegte staatsman?

Dié vraag is soos ’n geslypte diamant. Daar is by wyse van spreke duisend verskillende vlakke wat in ag geneem moet word. Om mee te begin hang baie af van die waardes wat ’n bepaalde kultuur op ’n gegewe oomblik aanhang.

Tot min of meer die helfte van die 19de eeu was dit in groot dele van Europa normaal dat belangrike persone – konings, ministers, ryk sakelui – openlik die een minnares ná die ander verslind. Trouens, mense sou byvoorbeeld eerder meewarig op ’n Franse koning sonder ’n minnares neergekyk en hom van impotensie of homoseksualiteit verdink het.

Dit was veral die geval in Rooms-Katolieke lande. Die Protestante – veral die Calviniste – was baie meer puriteins. By hulle is daar ook maar tussen die lakens geduik, maar streng agter die skerms.

In die loop van die 19de eeu het ’n kultuurverandering in die Weste ingetree. Toenemend is verwag dat belangrike mense (altans na buite) sigbaar middelklas-waardes moes uitleef – huwelikstrou, finansiële eerlikheid, ensovoorts.

Dit het nie beteken dat seksuele eskapades minder voorgekom het nie – dit is net agter hoë mure weggesteek.

In Nederland het die media byvoorbeeld angsvallig weggebly van prins Bernhard (man van koningin Juliana) se berugte huweliksontrou. Selfs in die jare tagtig het niemand openlik gepraat oor premier Ruud Lubbers se rondslapery (sy bynaam was “de stier [bul] van Kralingen”, die dorp buite Rotterdam waar hy vandaan gekom het) nie.

In Amerika het dieselfde gebeur met pres. John F. Kennedy se vulkaniese libido. Sy lyfwagte het aktief gehelp om vroue by die Withuis in te smokkel as Jackie Kennedy weg was. Sommige joernaliste het geweet daarvan, maar niks daaroor geskryf nie.

In die Rooms-Katolieke Frankryk is baie saakliker na die kwessie gekyk. Dat pres. François Mitterrand ’n minnares (met ’n dogter) gehad het, was ’n ope geheim, maar daaroor is openlik gepraat toe die vrou, Anne Pingeot, met hul dogter, Mazarine, by sy begrafnis opgedaag het. Die 1 200 liefdesbriewe wat die president aan sy minnares geskryf het, word in hierdie dae gepubliseer.

Die Victoriaanse seksuele rewolusie, wat die Britte binne enkele dekades van taamlik losbandig tot ontsettend preuts omgeskep het, het gemaak dat die Angel-Saksiese lande selfs vandag nog frons by sake soos dié. En, interessant genoeg, ondanks die losbandige jare sewentig het dié lande sedertdien meer konserwatief geword.

Waar die Amerikaanse media by Kennedy se rondslapery nog anderpad gekyk het, het hulle hárd toegeslaan toe die Demokratiese aspirant-presidentskandidaat Gary Hart in 1987 met ’n skelmpie betrap is. Hy kon dié skandaal nie oorleef nie.

Pres. Bill Clinton se dinge is gereeld en met oorgawe aan die groot klok gehang. Veral die spesiale aanklaer, Kenneth Starr, se uitvoerige verslag oor Clinton se verhouding met Monica Lewinsky lees soms byna soos ’n pornografiese verhaal.

Die huis van afgevaardigdes het hom inderdaad formeel in 1998 in ’n staat van beskuldiging gestel. Maar al het die senaat hom die daaropvolgende jaar vrygespreek, het dit so byna die einde van sy politieke loopbaan beteken, en die skandaal hang sedertdien steeds oor sy kop.

Dít is basies die rede waarom die Trump-video soveel aandag in die VSA trek. Mense – altans die meeste – verwag dat hul leiers ’n voorbeeldige persoonlike lewe sal lei.

Maar die vraag bly: Reflekteer ’n losbandige seksuele lewe ’n gebrek aan staatsmanskap? Of staan die twee sake los van mekaar?

Daar was byvoorbeeld nooit enige sprake van seksuele uitspattighede by pres. Richard Nixon nie. Tog was hy oorwegend ’n morele skurk en taamlik goeie president, hoe teenstrydig dit ook klink. Ondanks hul gedrag tussen die lakens was John F. Kennedy en Bill Clinton geen slegte presidente nie. Hoewel George W. Bush se persoonlike lewe moreel onbesproke was, het hy met die inval in Irak in 2003 ’n proses aan die gang gesit wat baie bygedra het tot die huidige internasionale chaos.

Hoe onaangenaam dit ook al vir ’n moreel ingestelde persoon kan wees om te hoor, die harde waarheid is dat seksuele moraal en politieke bekwaamheid twee sake is wat heeltemal los van mekaar staan. Tensy dit meebring dat só iemand afgepers kan word, wat die saak natuurlik heeltemal verander – dink maar aan die Profumo-skandaal in Brittanje in die sestigs.

Beteken dit dan dat Trump ’n goeie president kan wees?

Nie noodwendig nie. Dié vraag moet op ’n ánder terrein beantwoord word.

Trump blink uit om sy seile flink na die wind te span. Hy was eers ’n Demokraat en goeie vriend van Bill Clinton; nou noem hy Hillary Clinton “die duiwel” wat hy in die tronk sal laat smyt as hy die verkiesing wen.

Hy was eers vír die 2003-inval in Irak; toe daarteen. En nou ontken hy dat hy ooit ten gunste daarvan was. Eers sê hy vroue wat aborsie pleeg, moet gestraf word; dan ontken hy dit weer. Hy spreek hom teen vryhandelsverdrae uit, maar ’n groot deel van sy maatskappye se ekonomiese aktiwiteit is in Mexiko en China. En so is daar byna geen onderwerp onder die son waaroor hy nog nié bollemakiesie geslaan het nie. Hy het die grootste ego sedert Alexander die Grote.

Vir die res, as hy ’n probleem êrens in die wêreld sien, is sy houding: Bombardeer die dinges uit hulle uit! Dis ’n roekelose houding wat die VSA binne ’n kort tyd in ’n verwoestende oorlog kan intrek.

Die Trump-video is die bevestiging van wat verskeie vroue nou vertel wat die sakeman met hulle probeer doen het. Dit maak van hom – soos van John F. Kennedy en Bill Clinton – ’n moreel verwerplike mens.

Dat hy ook as staatsman ’n ramp vir Amerika en die wêreld kan word as hy wen, staan los hiervan.

En tog, as dit alles gesê is, moet elke leser hiervan antwoord hiérop gee: Is hulle tevrede dat ’n sedelose mens soos Jacob Zuma hul land se gesig is?