Ware aanspreeklikheid: ‘Die DA voeg daad by die woord’

Deur dr. Leon Schreiber

Dr. Leon Schreiber.

Oor die afgelope dekade het verskeie lede van die Suid-Afrikaanse media die publiek aanhoudend aangemoedig om ons land se verkose leiers “aanspreeklik” te hou.

Terwyl ANC-kaders die land se toekoms verslind het by die trog van korrupsie, het kommentators hulself in ‘n toestand opgewerk en “aanspreeklikheid” om elke hoek en draai geëis. Sommige het selfs die moed bymekaargeskraap om beleefd voor te stel dat die ANC dalk sy leiers “verantwoordbaar” moet hou vir Nkandla, Life Esidimeni en Marikana.

Maar toe die DA die eerste politieke party in Suid-Afrika se postapartheid-geskiedenis geword het om vrywillig ‘n onafhanklike beoordelingspaneel aan te stel wat sy leiers aanspreeklik gehou het vir ‘n teleurstellende verkiesingsuitslag, was die instink van dieselfde kommentators om onmiddellik te verklaar dat die DA “nie sal oorleef nie”.

Die webwerf News24 het selfs met entoesiasme die “dood van die DA” verkondig.

Hierdie oordrewe reaksie is veroorsaak deur iets wat algemeen en alledaags in ‘n demokrasie behoort te wees: die bedanking van topleiers ná ‘n deeglike beoordeling van die party se tekortkominge en leemtes. In die meeste gevestigde demokrasieë sou dit as vanselfsprekend aanvaar word dat leiers bedank ná ‘n verkiesing waar ‘n party slegs 25% van sy verklaarde doelstellings bereik het.

In samelewings met volwasse demokrasieë, interpreteer ingeligte kommentators ook nie sulke bedankings en aanspreeklikheid as swakheid nie. Inteendeel, hulle erken dat eerlike besinning en interne vernuwing die grootste sterkpunte van enige demokratiese organisasie is.

Dít is presies wat die afgelope paar maande in die DA ontvou het. Die party het begin met eerlike en opregte introspeksie. Meer as 200 partylede het gedetailleerde ontledings voorgelê aan ‘n paneel wat bestaan het uit ‘n internasionaal-gerekende kommunikasiestrateeg, ‘n voormalige partyleier, en ‘n gerespekteerde sakeleier. Al drie die lede van die paneel is persoonlik deur die leier van die party aangewys.

Toe die beoordelingspaneel sy werk afgesluit het en aanbeveel het dat die leier, uitvoerende hoof en hoofadministrateur bedank vir hul onderskeie rolle in die agteruitgang van die party, het al drie bedank – sonder dat ‘n enkele bruin koevert hande verruil het, sonder dat ‘n enkele stoel gegooi is, en sonder dat ‘n enkele skoot afgevuur is.

In plaas daarvan om die foute te probeer toesmeer, het die DA ook die publiek en kiesers in ons vertroue geneem deur die verslag openbaar te maak.

In die daaropvolgende interne verkiesing ter vervanging van die DA-hoofadministrateur, James Selfe, het die party se hoogste besluitnemingsliggaam Helen Zille demokraties verkies.

Ten spyte van al die samesweringsteorieë wat onlangs in die media verskyn het, wys Zille se verkiesing tot hierdie belangrike administratiewe pos bloot dat party-afgevaardigdes haar vertrou op grond van haar onbetwisbare rekord as die mees suksesvolle administrateur van die post-1994 era en as die veiligste paar hande om die party deur sy proses van administratiewe en strukturele verandering te lei.

As mens verby die oordrewe histerie kyk, is dit duidelik dat die DA sedert die verkiesing in Mei niks anders gedoen het as om onsself werklik en prakties verantwoordbaar te hou nie.

Die party het nie besluit op eindelose konsultasies en sinnelose praatjies om probleme te probeer verdoesel nie. Dit het gewaagd en beslissend opgetree ná die 1,46%-daling by die stembus.

Vergelyk dit met die ANC, wie se aandeel van die stemme sedert 2004 met 12,19 persentasiepunte gedaal het sonder ‘n enkele opregte poging om sy probleme prakties te konfronteer.

Of kyk na die IFP, UDM en COPE – partye wat almal so te sê in duie gestort het sonder dat ’n enkele leier daarvoor verantwoordelik gehou is.

Die DA praat nie net oor aanspreeklikheid wanneer dit gewild is nie. Die DA neem praktiese aanspreeklikheid selfs wanneer dit ongemaklik is – want werklike aanspreeklikheid is altyd, per definisie, ongemaklik.

Soos baie kere van tevore is gerugte van die DA se ondergang uiters oordrewe. Maar die volgende keer wanneer kommentators die gebrek aan “aanspreeklikheid” in Suid-Afrika betreur, sal lesers hulle kan herinner aan hul histeriese reaksies toe die amptelike opposisie sy onwrikbare verbintenis tot werklike aanspreeklikheid bewys het.

Namate die party voortgaan om die aanbevelings van die hersieningskomitee te implementeer deur in die komende maande ‘n beleidskonferensie te hou en ‘n nuwe leierskap te verkies, sal Suid-Afrikaners sien dat die DA in werklikheid die enigste party is wat beslissend optree om sy foute reg te stel en ware aanspreeklikheid uit te leef.

Die DA se onwrikbare toewyding aan ware aanspreeklikheid is alles behalwe ‘n doodskoot. Dit is inderwaarheid die enigste medisyne wat Suid-Afrika kan genees.

•  Dr. Leon Schreiber is die DA se skaduminister van staatsdiens en administrasie.