Wat is ons gemeenskaplike vyand?

Argieffoto

Deur ds. Danie Langner

Wat is ons gemeenskaplike vyand? Dit is nie lekker om dié vraag te vra nie. Dit is veel beter om met vriende te gesels as om oor vyande te dink. Dit is egter nie net vriende wat ’n kultuurgemeenskap se karakter definieer nie, maar juis hulle vyande. Kultuurgemeenskappe ontstaan nie net deur gemeenskaplike bindmiddels soos taal, tradisie en geskiedenis nie, maar ook deur hul stryd teen ’n gemeenskaplike vyand. Die spanning tussen dit waarvoor ’n kultuurgemeenskap staan en dit waarteen hulle veg, bind nie net saam nie, maar mobiliseer ook ’n gemeenskap om gemeenskaplike doelwitte te bereik. So was Britse imperialisme sedert 1804 Afrikaners se gemeenskaplike vyand. Die stryd teen imperialisme het aanleiding gegee tot die Groot Trek, die Anglo-Boereoorlog en die Republiek. Die stryd teen imperialisme het Afrikaners se denke gerig, saamgesnoer en selfs stukrag gegee aan die ontwikkeling van Afrikaans tot volwaardige taal. Afrikaanse instellings, koerante, skole en die Afrikaanse Bybel was uitvloeisels van die stryd teen Britse imperialisme. Simbole soos ’n eie landsvlag en volkslied is in reaksie teen imperiale simbole soos die Union Jack geskep.

Die vraag na ons gemeenskaplike vyand word nie deur wie nie, maar deur wat gedefinieer. Wie impliseer ’n persoon, terwyl wat dui op onderliggende idees. Suid-Afrikaners se gemeenskaplike vyand is immers nie wit mense, swart mense of bruin mense nie. Die gemeenskaplike vyand skuil ook nie in die onmiddellike politieke toneel nie. Ook nie organisasies of politieke partye nie. Mense en partye kom en gaan soos getye. Politieke partye, politieke beleid, anti-Afrikaanse raadsbesluite, diskriminerende landswette is alles kontekstuele draers van dieperliggende lewensbeskoulike idees. Dit is hier waar die knooppunt lê. Sonder ’n helder blik op die ideële wêreld gebeur dit te maklik dat debatte gevoer word sonder uitkomste, kommentaar gelewer word sonder diepte en oplossings aan die hand gedoen word sonder werklike insig.

Wat is ons gemeenskaplike vyand? Uit die uiteenlopende antwoorde van verskeie meningsvormers, ekonomiese, onderwys- en kultuurleiers, joernaliste en akademici is dit duidelik dat die ideologie van rasse-transformasie gerugsteun deur militante populisme en liberale individualisme die lewensbeskoulike ideeraamwerk is wat tans die heersende Suid-Afrikaanse samelewingsbegrip vorm.

• Rasse-transformasie

Die idee van swart dominasie (“African hegemony”) is ’n leitmotief in die denke van die ANC en die SAKP en word gedryf deur die ideologie van transformasie, op grond van die rasseformule van 80-9-9-2, en prakties toegepas as regstellende aksie, SEB en EE. Deur transformasie moet rasse-oorheersing en klasse-gelykheid op alle lewensterreine bewerkstellig word. Die ANC was verstommend suksesvol om die transformasie-ideologie in die “harte en gedagtes” van byna alle Suid-Afrikaners (ook wittes) te vestig. Die verbeeldingryke en ruimteskeppende toepassing van grondwetlike waardes word versmoor deur ’n sentralistiese en voorskriftelike staat wat aan gemeenskappe voorskryf en hulle aan sy wil onderwerp. Die kultuurgemeenskap met ’n eie identiteit en taal word deur die staat tot vyand verklaar en moet verower word deur rasse-transformasie. Dit is ’n nuwe vorm van staatsimperialisme, of nieu-imperialisme. Die direkte gevolg van rasse-transformasie is nie net krimpende taal- en kultuurruimtes nie, maar ook die vernietiging van dienslewering en infrastruktuur weens onbevoegdheid en ’n voortdurende dreigement van ’n rommelstatus-ekonomie weens selfgeregverdigde plundering van staatsbates.

• Militante populisme

Die swart woede oor die mislukking van die regering se beloftes is ’n mengsel van populisme en ’n nuwe swart bewussyn. Albei loop uit op ’n grondliggende anti-wit sentiment (met Afrikaans, Afrikaners as kollaterale skade). Skuld word gekanaliseer en verantwoordelikheid gerieflikheidshalwe op apartheid en die vorige maghebbers afgeskuif. Populêre spreuke soos “dis nou ons swartes se beurt” en “wittes moet gesien maar nie gehoor word nie” vloei ook hieruit voort. Die “vyandskap” wat hieruit voortvloei, is dat wit mense in die algemeen en Afrikaners spesifiek óf nie ’n volwaardige plek het nie óf ’n minderwaardige plek het – as gevolg van hul apartheidsverlede. Militante populiste teer op ’n breekkultuur en geweld om hul doelwitte van dekolonialisering en Afrikanisering  te verwerklik.

• Liberale individualisme

Rasse-transformasie en die sentralistiese staat word gerugsteun deur liberale individualisme wat die mens van sy gemeenskap ontwortel. Kulturele identiteit soos Afrikanerskap word verkleinerend as ’n “konstruk” aangebied en gediskrediteer as regs en konserwatief. Intellektueel verhewe meningsvormers, selfs binne minderheidsgroepe, voel hulle tot die liberale individualisme aangetrokke, maar is blind vir die narcisme wat uitloop op vervlakking van ’n land se waardestelsel. Wêreldwyd word die krisis van liberale-individualisme gesien in die verval van waardes en gebrek aan identiteit.

Suid-Afrikaners word vandag gekonfronteer met ʼn fundamentele toekomskeuse. Die keuse tussen antidemokratiese rasse-transformasie of ’n demokraties-gedifferensieerde samelewingsbegrip wat kulturele identiteit, diverse gemeenskappe en meertaligheid met gemak en volwassenheid kan akkommodeer.

Die geveg van ons geslag is ’n geveg vir ruimte.