Eskom word dalk binnekort verdeel

Foto: Reint Dykema

Die hoofekonoom by die Efficient Group, Dawie Roodt, sê die regering se plan met die staatsbeheerde kragvoorsiener Eskom kan werk indien die taakspan wat die maatskappy ondersoek, se voorstelle aanvaar word.

Luidens die bespiegelinge het die taakspan aanbeveel dat Eskom in drie bedryfsmaatskappye verdeel word, wat kragopwekking, kragvoorsiening en verspreiding sal insluit.

Volgens Business Day wil president Ramaphosa reeds komende Donderdag die saak op die staatsrede aanpak.  Die berig noem dat die ANC die plan aanvaar het om Eskom in twee aparte maatskappye te verdeel en te ontbondel, en dat die saak by die party se lekgotla bespreek sal word.

Roodt sê hy is ten gunste van die stappe.

“Dit kan die baan weg om Eskom uit sy geldelike verknorsing te help. Maar dit gaan nie oornag gebeur nie. Dit sal geleidelik gebeur en tydsaam wees,” het hy gewaarsku.

Maar hy wys daarop dat ’n beter opsie sou wees om Eskom in sakeredding te sit en die regering al sy skuld oor vat.

“Dan moet die regering ophou waarborge aan Eskom uitreik. Breek dit op in drie en laat Eskom op ’n skoon blad begin,” het hy bygevoeg.

Roodt wys daarop dat Eskom se skuldlas te groot is en iets drasties daaraan gedoen moet word. Eskom se skuldlas beloop sowat R420 miljard.  Dit is juis die skuldlas wat as groot fiskale struikelblok gesien word en die land se kredietgradering bedreig.

Roodt is van mening dat indien die regering nie van stryk gebring word nie, die beoogde ontbondeling van Eskom die weg kan baan vir privatisering en groter privaat sektor-betrokkenheid by Eskom.

Hy sê kaalvuis dat wanadministrasie deur die ANC en vakbonde se halsstarrige houding die probleem by Eskom verdiep.

En beleggers koop nie juis Eskom-effekte nie juis oor die grootskaalse korrupsie wat daar ontbloot is tydens die Zondo-kommissie van ondersoek na staatskaping.

Dit is veral die Gupta-beheerde Oakbay Resources wat ten nouste met die kaping van Eskom verbind word.

Roodt sê dat Eskom nog met ’n bykomende probleem sit. Dit moet herstelwerk by sy twee nuwe kragsentrales – Medupi en Kusile – onderneem. Volgens beraming sal die herstelwerk ten minste R8 miljard kos.

“Die kostes vir Kusile en Medupi was te hoog en het langer as wat beplan is, geneem om dit te voltooi.”

Dit is juis die kostes van Medupi en Kusile, asook dringende herstelwerk by die Duvha-kragsentrale ná ’n ontploffing, en by die Majuba-kragsentrale nadat ’n voertoring ineengestort het, wat kostes en dus die maatskappy se skuld opgejaag het.

Nog ’n probleem waarmee Eskom sukkel, is die steenkoollewering van die Gupta-beheerde Optimum- en Koornfontein-steenkoolmyne.

Eskom het voorkeurpryse vir die steenkool betaal wat bykans nie gelewer word nie omdat die Gupta-myne onder sakeredding is.

En Eskom is tans in ’n taai stryd gewikkel om goedkeuring by die Nasionale Energiereguleerder van Suid-Afrika (Nersa) te verkry om sy tariewe met 15% oor die volgende drie jaar te verhoog.

Energie-ontleders wys daarop dat dit nie genoeg geld sal genereer om Eskom te help om van sy skuld te delg nie. Een van die probleme is munisipale skuld wat etlike miljarde rand beloop.

In een van die jongste voorleggings teen die beplande verhoging, het die Mineraleraad van Suid-Afrika daarop gewys dat, indien die verhoging goedgekeur sal word, dit die reeds sukkelende goudsektor verder kan laat bloei.

Die raad sê dat net een goudmyn uit die 21 genoteerde myne in bedryf sal bly met produksie van goud wat van 140 ton per jaar tot 20 ton per jaar sal daal.

Driekwart van die land se platinummyne sal nie winsgewend of marginaal wees nie, wat tot grootskaalse werksverliese kan lei, het die raad bygevoeg.