Geloftedag: Om anders te sien

Geloftedag by die Voortrekkermonument, 2007 Foto: www.gideonvanzyl.co.za

In Deuteronomium 1 ontmoet ons die bejaarde Moses en Israel in die woestynvlakte, oos van die Jordaan. Die bejaarde Moses is 120 jaar oud. In Deuteronomium is hy besig met sy afskeidstoespraak. Hy blaai terug in die verlede om vir Israel te herinner aan die woestynpad wat God met hulle gestap het.

Moses herinner hulle daaraan hoe hulle pa’s, ma’s, oupas en oumas 40 jaar gelede ook op die drumpel van Kanaän gekamp het.

Hulle was onseker en bang. Op hulle aandrang het Moses 12 spioene gekies om die beloofde land te gaan verken.

Die 12 spioene het teruggekom met wonderlike nuus. “Die Here ons God gee vir ons ’n goeie land.” Hulle het swaar gedra aan die vrugte van die land. Die enigste probleem was die Enakiete. Die reuse. Boonop woon hulle in groot stede en skuil agter sterk mure.

Israel se moed was gebreek.

Op moedverloor se vlakte wou hulle hulle nie laat oortuig toe Moses hulle verseker: “Moenie bang wees nie. Moenie skrik nie. Die Here gaan voor julle uit. Hy sal vir julle veg.”

Toe die beslissende oomblik aanbreek waar hulle hulle toekoms, hulle lewe, hulle kinders in die hande van die Here moet plaas, toe deins hulle terug … met katastrofiese gevolge:

• Die woestynreis wat net 40 weke moes duur, word 40 jaar.
• ’n Hele geslag moes sterf.
• Ook Moses sou die beloofde land nie sien nie.

Laat ons nie te vinnig oordeel nie. Ek het tog simpatie met Israel. Ons voel dikwels ook maar klein en swak, weerloos en onvoorbereid om die toekoms in besit te neem. Ons kom ook te staan voor reuse-uitdagings wat groter en sterker as ons is. Ons “reuse” verskyn in ander, ewe vreesaanjaende gedaantes:

• Ons voel aan ons lyf hoe armoede ons land oorrompel.
• Ons is bekommerd oor die finansiële krisis wat voorspel word wanneer ons land ’n rommelstatus-gradering kry.
• Ons mense buig onder spanning en werksdruk.
• Misdaadsyfers skets ʼn somber prent – ons huise word omsingel en ons veiligheid bedreig.
• Voorspoed word verwoes deur korrupsie.
• Ons sien die geweld wat ons opleidings- en opvoedingsinstellings verlam.
• Dalk is daar gesondheidsprobleme wat jou lewe bedreig.

Dit gebeur so maklik dat ons geloof op moedverloor se vlakte beland.

• Ons geloof word pap en futloos, sonder toekomshoop.
• Ons onttrek ons in veilige privaat ruimtes omdat ons naïef dink die reuse sal ons nie daar oorweldig nie.
• Of ons dink met ’n wag-en-sien-houding van volstruispolitiek die reuse sal net verdwyn.
• Of, nog erger, ons word soos Israel reuse-klakouse wat eerder die woestyn verkies as om teen die reuse op te staan.

Kan jy jou voorstel hoe onseker Josua op die woetynvlakte oos van die Jordaan moes voel toe Israel ná 40 jaar weer op die drumpel van Kanaän kamp?

• Moses, die Godsman met sy vaste geloof, die persoonlike vriend van die Here, die ordeskepper, die bouer van ’n volk, is dood.
• Ná 40 jaar is dieselfde reuse steeds daar.
• Die stede is steeds groot en die mure hoog.
• Israel is steeds woestynreisigers wat moet veg teen groter en sterker volke.
• Al waarborg op sukses wat hy het, is die belofte van die Here: “Moenie bang wees nie. Ek is by jou.”

Maar Josua het gekies om die Here te glo. Hy het gekies om die Here op sy woord te neem.

Geloof beteken allermins dat Josua blind is vir die werklikheid, die reuse-bedreigings, die feitlik onmoontlike taak op hande. Dit beteken ook nie dat Josua ’n geloofsaktivis is wat blindelings en onvoorbereid Kanaän gaan binnestorm nie.

Geloof beteken om anders te sien. Om agter die sigbare werklikheid wat ons bedreig, die onsigbare helder te kan sien. Om agter die reuse, God raak te sien.

Daar kom tye wanneer ’n mens, gesin, gemeenskap en land voor ’n beslissende oomblik te staan kom:

• Oomblikke wat ’n moeilike geloofskeuse eis.
• Oomblikke waar ons moet kies tussen die sigbare en onsigbare; tussen die werklikheid van reuse of die beloftes van die Here.
• Oomblikke waar ons besef ons geloofskeuse bepaal nie net ons toekoms nie, maar veral ons kinders se toekoms.
• Dit is in dié beslissende oomblikke dat ons besef watter groot verantwoordelikheid op ouers se skouers rus.

Geloof wat anders sien, gee ons die onderskeidingsvermoë om in hierdie beslissende oomblikke die regte geloofskeuse te maak.

Ons vier oor die hele land Geloftedag. Die Groot Trek is ook ’n woestyn-en-intogverhaal. Dit is veral die verhaal van geloof wat anders sien.

Met die verfilming van die Groot Trek 175-dokumentêr vir kykNET, het ons die laaste aand in die Bloedrivier-walaer gekamp. Ons moes die aand die Gelofte verfilm. Teen sonsondergang het ons presies gedoen wat ek my voorstel die ou Voortrekkers ook gedoen het. Ons het geëet, skottelgoed gewas en daarna na die middel van die walaer gestap om die Gelofte te verfilm.

Die aand was koud en donker. Die maan het agter die wolke verdwyn. Op daardie oomblik was dit so donker dat jy nie jou hand voor jou oë kon sien nie. Dit was so pikdonker dat dit selfs onmoontlik was om die wit 4×4-voertuie op die rand van die walaer te sien. Amper soos die aand van 15 Desember 1838.

Uit historiese bronne weet ons die reuse-Zoeloeleër, die magtigste en doeltreffendste leër in Afrika, was besig om die walaer te omsingel.

FA Venter beskryf dit treffend. Hoe daardie handjievol mans gedink het aan hulle gesinne wat iewers anderkant ’n duisend heuwels in die donker wag. Vasgekeer in laers. As hulle sou misluk in hulle reusetaak sou daar geen keer gewees het aan die tragedie wat sou volg nie. Die uitkoms van die Groot Trek was op die spel. Die lewe van hulle vroue en kinders was op die spel. Vrees het soos die digte, koue mis wat die walaer toevou, hulle harte omklem.

Ek kan my voorstel hoe hulle op daardie donker aand van 15 Desember teruggedink het aan die bloedjaar van 1838. ’n Jaar wat met soveel toekomshoop en drome begin het en so tragies geëindig het.

• November 1837 het hulle op die rand van die Drakensberg gestaan met die asemrowende uitsig oor die Amfiteater, waar “songloed en glorie”, in die woorde van Eitemal, “die berge oor hulle fronsende voorhoof streel, waar ruisende wind oor die vlaktes met grassaad kerjakker en speel”. Piet Retief het geskryf dit is die mooiste land in Afrika. Die Voortrekkers was ontroer en bly. Hulle het tuis gekom. Op die rand van die berg het hulle spontaan “Prys die Heer met blye galme” gesing.
• Skaars drie maande later word Piet Retief en sy 12-jarige seun, saam met 70 van die toonaangewende familie- en gesinshoofde, op die wreedste denkbare wyse vermoor.
• Dit word ’n jaar van groot verliese. Die Groot Moord vind plaas met 49 massagrafte langs die Bloukransrivier en Moordspruit. Dit is die eerste en enigste keer in Suid-Afrika se geskiedenis waar 185 kinders in een nag vermoor is. Die verlies van leiers.
• Dit word ’n jaar van angs en onsekerheid. Angs by Veglaer. Angs oor krimpende getalle soos mense drupsgewys wegtrek. Angs oor hulle toekoms.

Teen Desember 1838 was die Voortrekkers ’n getraumatiseerde gemeenskap wat op die mespunt van ’n beslissende oomblik te staan gekom het.

Die Gelofte gaan nie oor mag en krag, oorwinning of nederlaag, swart of wit nie, of om die Here vir jou saak in te span nie. Daardie donker, koue aand in die walaer op Bloedrivier terwyl ons die Gelofte moes verfilm, het ek verstaan dat:

• as jy in ’n beslissende oomblik in jou lewe te staan kom;
• gestroop van enige selfversekerdheid en hoogmoed;
• waar eie antwoorde stil word en planne opdroog, terwyl reuse jou omsingel;
• as daar geen ander hulp en geen uitkoms in sig is nie en vlug nie meer ’n opsie is nie;
• as jy nie met sekerheid kan sê of jy môre die son sal sien opkom nie;

kyk ’n gelowige op en bely sy of haar afhanklikheid voor God.

Die Gelofte is ’n belydenis van afhanklikheid van mense wat gekies het om deur geloof anders te sien. Die Gelofte is ’n keuse vir hoop op die Here alleen.

Dit is ’n getuienis van mense wat klein geword het, voor ’n groot Here. Wat bely: Hier staan ons voor die heilige God van hemel en aarde. Dit is geloofstaal wat die onsigbare sien. Dit is vertroue wat in ’n krisis vrees oorwin en rustigheid bring. Dit is afhanklikheid wat toekomshoop skep.

Gelowiges het altyd ’n keuse. ’n Keuse om anders te kyk. Om God te sien. Om Hom op sy woord te neem wanneer Hy sê: Moenie bang wees nie. Ek is by jou.

God het immers sy belofte om by ons te wees, self waar gemaak toe Hy eeue later in Kanaän mens geword het. Toe sy Seun by ons kom woon het. Toe hy deur sy Gees in ons kom woon het. Hy is Immanuel. God met ons.

Wanneer ons vanuit God se perspektief na ons reuse kyk, sal ons vind dat groot reuse klein word, dat sterk stede swak word, dat God vir ons en ons kinders met die oorvloed van hierdie land sal sorg. Dit het Hy beloof. Sy woord is genoeg.