My laerskoolkind en toesprake: Hoe gemaak?

Foto: imgarcade.com

Talle Suid-Afrikaanse laerskole vereis dat kinders van graad 1 af aan redenaars- en klastoesprake deelneem vir mondelinge punte wat op die leerders se rapporte verskyn.

Kinders wat dan uitblink in die lewer van toesprake, neem later op kompetisievlak deel aan gesogte redenaarskompetisies soos dié van die ATKV.

Hoe egter gemaak met die kind wat nie ʼn natuurlike kommunikeerder is en wat nog nie die taalvaardighede het om ʼn toespraak saam te stel, te memoriseer en oor te dra nie? Is dit sinvol vir ʼn sewejarige wat nie kan lees of skryf nie om aan toesprake blootgestel te word?

Anchen Inggs, ʼn Pretoriase ma van ʼn graad 3-leerling, vertel dat haar seun reeds in graad 1 ʼn klastoespraak moes lewer met ʼn redenaarsonderwerp. “Dit is moeilik om vir ʼn kind wat nog nie eens kan lees en skryf nie om ʼn praatjie te leer, of selfs die doel van die praatjie te begryp,” sê Inggs.

“Nie ek of my man is vaardig in die skryf van toesprake nie, veral nie die beredenerende toesprake wat van die kleintjies verwag word nie. Ons moes ook vir hom prentjies teken en weke vooruit die toespraak begin oefen sodat hy dit kon onthou teen die tyd wat hy dit moes lewer.”

Sy sê sy het sedertdien op ander familielede staatgemaak om haar seun te help met sy toesprake, maar dat sy die toespraak sal koop indien daar geen ander uitweg is nie. “Dit is nie ideaal om iemand te betaal nie, maar as ek moet, dan sal ek. Ek kan nie my kind sonder ʼn praatjie skool toe stuur nie en die punte tel vir hulle rapporte.”

Inggs sê haar seun, wat in ʼn Afrikaanse skool is, het ook vir die eerste keer vanjaar opdrag gekry om ʼn praatjie in Engels te lewer, ook met ʼn redenaarsonderwerp. “Dit maak ʼn mens as ouer nogal moedeloos, want behalwe vir die enkele riglyne wat op die papier aangedui word wat saam met die kind huis toe gestuur word, word die kinders nie juis toegerus met enige skryfvaardighede van ʼn praatjie nie.”

Sy verduidelik sy besef dat die kinders almal aan redenaars- en klastoesprake blootgestel word sodat die uitblinkers daarmee kan volhou. “Ek is net nie seker waarom al die kinders wat geen belangstelling daarin toon of wat nie daarvan hou om voor mense te praat nie, geforseer word om daaraan deel te neem nie.”

Venessa Earle, ʼn ouer van twee laerskoolseuns in graad 1 en graad 5, vertel dat hulle reeds verlede jaar, voor die aanvang van haar jongste seun se graad 1-skooljaar, die opdrag vir die praatjies gekry het. Sy beaam ook dat dit ʼn groot taak was om vir ʼn kind wat nog nie taalvaardig is nie ʼn toespraak te leer.

“Hulle het vir ons die opdrag ʼn rukkie voor die nuwe skooljaar gegee, omdat dit die kleintjies baie lank vat om die toesprake te leer. My kind het miere as onderwerp gekies. Ek het self die toespraak geskryf, omdat ek dit nie kan bekostig om iemand te betaal daarvoor nie. Ek moes vir elke sinnetjie ʼn prentjie byvoeg sodat hy dit kon onthou, omdat hy nog nie kan lees nie,” sê Earle.

Sy vertel haar seun, wat vanjaar in graad 5 is, stel ook glad nie in toesprake belang nie en neem nie aan redenaars deel nie, maar vertel dat hy nog steeds sukkel met die skryf van die verpligte klastoesprake, wat in die eerste kwartaal van elke skooljaar gelewer moet word. “Die kinders word van graad 4 af geleer om toesprake met gevoel te doen en om verskillende stemhoogtes te gebruik.”

Die kinders word volgens Earle nie geleer hoe om self ʼn toespraak saam te stel nie. “Die skool waar my kinders skoolgaan, bied jaarliks toespraakwerkswinkels vir die ouers aan op ʼn Saterdagoggend. By dié werkswinkels verduidelik hulle ook hoe die puntesisteem werk en hoe elke kategorie se punt bereken word. Omdat my kinders nie hou van toesprake nie en geensins belangstel daarin om redenaars vol te hou nie, woon ek nie die werkswinkels by nie en skryf ek maar die toesprake self op eie stoom.”

Elsje Retief, ʼn spraak-en-dramaonderwyseres met meer as dertig jaar se ondervinding, is van mening dat daar tog iets te sê is vir ander vaardighede wat kinders leer met die lewering van ʼn toespraak, al het die kind dit nie self geskryf nie.

“Die kind leer om te memoriseer deur middel van prentjies, wat natuurlik help vir konsentrasievermoë. Die kind se selfvertroue om voor mense te praat word ook ontwikkel. In my ervaring kan geen kind tot en met graad 5 regtig sy eie toespraak skryf nie,” verduidelik Retief.

Sy beveel aan dat ouers wat nie oor die vermoë of tyd beskik om hul kind te help skryf aan ʼn toespraak nie, die hulp van toespraakskrywers inwin. “Alhoewel daar ʼn beduidende mark is vir toesprake wat net so van die internet af gekoop kan word, is ek nie heeltemal ten gunste daarvan nie. Dit is nog steeds belangrik dat ʼn kind insette moet lewer in sy eie toespraak.”

Retief, wat ook kinders help om suksesvolle toesprake te lewer, glo dit is belangrik dat die idees in die praatjie hoofsaaklik die kind se eie moet wees. “Daarom sal ek sit met ʼn kind en dan hou ons ʼn dinkskrum en stel dan daarvolgens ʼn breinkaart op. Daaruit verkry ons drie of vier hoofpunte en formuleer dan die kind se mening daarvolgens. As die kind nog baie jonk is, sal ek ook die ouer se hulp inwin wat navorsing en bronne betref.”

Sy sê alhoewel kollegas in haar veld haar gemaan het dat haar fooi te laag is, vra sy R800 om die kind twee tot drie maal te sien om die toespraak te skaaf, en fasiliteer die skryf daarvan.

Lizz Meiring, bekende aktrise, skrywer en beoordelaar van talle redenaarskompetisies, sê daar is kinders wat natuurlike kommunikeerders is en ander kinders wat uitgebou moet word. Sy is ook van mening dat daar niks verkeerd is met die afrigting van ʼn kind in die lewering van ʼn toespraak nie en glo net soos Retief dat dit belangrik is dat ʼn kind self betrokke is by die skryf van ʼn praatjie.

Sy sê dat kinders wat nog nie taalvaardig is nie met behulp van ʼn klankopnemer moontlik ʼn praatjie makliker kan baasraak. “Ek weet glad nie of dit sal werk nie, want party mense raak mos meer selfbewus wanneer hulle hul eie stemme hoor,” sê sy.

“Probeer egter om saam met die kind te sit en ʼn gesprek te voer oor die onderwerp. Dit neem die vrees van die wit papier voor jou weg en maak jou brein meer oop en ontspanne. Speel dan die opname terug en lig die belangrike punte uit wat die kind aangeraak het. So bly dit die kind se eie werk, alhoewel hy dan ʼn meer geleerde volwassene gehad het wat hom kon help om sy gedagtes sinvol en gestruktureerd te formuleer.”