Wie se droogte is dit?

Foto: Fanus Hansen se Facebook-blad.

Deur Fanus Hansen, ʼn dominee van die NG-gemeente Potchefstroom-Oos

In ses jaar van droogte, moes ek al ’n hele paar keer loop stilsit en dink.

Aanvanklik het my pa vertel dat hierdie maar net mý droogte is, vertel dat Oupagroot sý droogte in 1931-’33 gehad het, dat Oupa sý eie twee jaar droogte gehad het, dat Pa self ’n drie jaar droogte moes deurworstel en dat die droogte van 2013 en verdere jare, maar net mý droogte sou wees.

Goedig het Pa gespot dat ons familie nooit ’n strandhuis by Yzerfontein sal hê nie, dalk selfs nie een mag hê nie, want ons is maar altyd besig om ons uit ou droogteskuld uit te boer.

Die eerste twee, drie jaar was erg, maar dit het nie aan my siel kom raak nie, die droogte het nog nie onder my vel, onder my naels kom inkruip nie. Kuddes is verminder, ons vakansies het eers korter geword en toe het dit net nie meer gebeur nie. Kersfees was nie meer rojaal nie, verjaarsdae was later sommer maar net nog ’n dag met ’n ietsietjie-persentjie.

In die vierde jaar het ons self die bankkaarte gekanselleer, het die Koöperasiebestuurder die eerste keer begin sug en sy kop stadig heen en weer geskud. Die bankbestuurder het ernstig, dog dringend gesprek gevoer.

Dis toe dat ek besef het: die droogte is maar net die droogte. Ja, die droogte maak jou skaap maer, die droogte maak jou nederig, die droogte dring jou knieë toe, maar die droogte dagvaar nie. Dis die bank wat dagvaar, dis die bank wat familiegrond en jou bakkie wil vat.

Hier aan die einde van die vierde jaar van ons droogte het hulle vir Japie gekry, daar waar hy aan die peperboom hang. Dit was daardie oggend, in daardie helse warm kerkgebou, met die dreunsangpreek op Japie se begrafnis wat droogte onder my naels begin inkruip het.

Van die R120 miljoen droogtehulp van laas jaar het nie een enkele sent in ons distrik grondgevat nie. Nie ’n druppel water nie, nie ’n baal voer nie, nie ’n enkele sak pille nie. Nee, niks nie! Hierdie jaar word R30 miljoen belowe. Die inspekteurs sal seker maar weer nuwe bakkies kry, verlede jaar s’n seker gestamp, gesteel, gerol?

Ou-Dominee is weg, vroeër geëmeriteer, en die Kerkraad wou nie vinnig weer beroep nie. Die eerste van ’n lang reeks aflospredikante het gekom. Elke keer so vir drie maande, party het vroeg gegaan, kon nie nog een dag langer die ellende aanskou nie.

Dominee Aflos het sy strandhuisie toegesluit (of dalk verhuur, wie weet?) en dan vir ons bedien vir ’n paar weke/maande, voordat hy weer fort is. Maar vir my het kerk elke Sondagoggend ’n paar kilometer verder geword – dit was of kerk ’n lastige refrein geword het. Ná elke aflos was daar so maand of twee nie ’n dominee nie, is die kollektegeldjies eers weer bietjie opgepot, en dan was daar weer een, ʼn nuwe een, maar met dieselfde Ou-Ou Tyding – maar nie die goeie Ou-Ou Tyding van die Hallelujaliedjie nie…

Dit was asof hulle almal ’n preekreeks gegoogle het voor hulle hier aangekom het, en of elkeen “Preke vir Droogtetoestande” ingetik het en dan dieselfde hit gehad het.

Want die refrein was só kenmerkend…

“Is daar iets wat tussen jou en God staan? Wat is die sonde wat jy nog nie bely het nie?”

Ek was skielik weer terug in 1990, in die Landbouskool, baie Sondagaande gedink dat as die dominee vergeet het om voor te berei, dan preek hy oor troetelsondetjies… Wat sal dit tog wees waaroor God jou nou só straf?

Net om sewe dae later opgevolg te word met: “Ek en my werkers…”

Ek wonder watter teks het hy daarvoor gebruik? Ek en hulle – hulle, wat volgens my – net so swaar kry in hierdie droogte, “… wat staan tussen julle?”

Ek wou een Sondag skree: “NIKS nie, Dominee, NIKS nie!”, maar my “niks” het met ’n “f” begin en met ’n “ôll” geëindig, en Pa het langs my gesit.

Naasteliefde. “Met dieselfde maat waarmee julle meet, sal daar vir julle gemeet word.”

“Dominee, het jy al, moes jy al vir jou werkers verduidelik, moes jy al ooit één oggend hoed in jou hand voor hulle (en Dominee, “hulle” is jou woord), hulle wat saam met julle geslagte op hierdie plaas boer, moes jy al ooit gaan staan en by hulle hoor: “…is reg Meneer, ons is saam met jou.

“Moet ons net nie op die dorp loop aflaai nie. Meneer kan ander jaar regmaak, laat ons net bly. Vir kos en blyplek? Asseblief Meneer? Dankie Meneer!”

Net vir Sondag nommer drie waar manlike chauvinisme en ons patriargale ingesteldheid afgekeur is. Jy dink jy is baas op jou plaas, o nee, daar’s ’n ander Baas… Oorgawe en ondergeskiktheid en nederigheid is bepleit.

“Ons ken die Ander Baas, Dominee, dis voor Hom wat ons op ons knieë smeek…”

So waar as wragtag het tiendes op die laaste Sondag van die maand ter sprake gekom! ’n Tiende van wat? Van stof en tolbosse en kurkhoringdroë Karoobossies? ’n Tiende van my van-die-dors-gevrekte skape? ’n Tiende van pasgebore lammers wat my in die oë kyk, want die ooie stamp hulle weg, want daar’s te min melk? As ek nou ’n tiende gehad het, het ek vir Ma ’n chocolate gaan koop, en vir my ’n blooming Jockey, ’n nuwe Jockey! Maleagi en droogte en tiendes en uitkoms en uittoets en reën is sommerso in een sin gepreek.

Dit, terwyl jy besef die kinders het weke laas vir enigiets gevra. Seker agtergekom dat Ma se “Nie nou nie Sus, nét nie nou nie…” en my eie “Boeta, met geld wat ek wáár kry…?” dalk ernstig is. Hulle het immers self gehelp om dooie lammers op te tel, self die swakketjies met tiete gevoer om te kyk wie ons kan deurhaal, gehoor wat by die koshuis gesê word oor agterstallige skoolfonds en volgende jaar.

Dit was laas Dinsdag dat ek die kamer in is, deur gesluit het. Ma het kom klop, ek het hand-op-die-Bybel belowe ek is all right. Gesweer het ek sal nie. Gebid het, geworstel het, vrae gevra het, sondes bely het waaroor ek eintlik jare lank al vrede gehad het, sorry gesê het vir stoutighede en onnutsighede en vir plain common nalatigheid, gepraat het oor tiendes en bydraes, gesoebat het vir reën, milde reën, die sjôr-sjôr reën waaroor ons altyd vir Danie geterg het – dit was mos hy wat die oggend met die biddag vir reën, jare gelede, ons was nog op hoërskool, opgestaan en gebid het dat die reën nie so tippie-tappie sal val nie, maar dat dit sommer sal sjôr!

Maar vrede vir my gemoed wou nie kom nie. Ek het soekend by die kombuistafel loop sit. Ma het koffie gebring.

“Wat jaag jou?” het sy gevra.

“Hierdie droogte! Ek weet nie wat die Here vir mý wil sê nie. Ek wil nie meer hoor wat iemand anders dink nie, ek wil nooit weer hoor wat hy dink God vir my wil sê nie, ek wil nou self hoor!”

“Is jy seker dat Hy vir jou iets wil sê, vir jou iets móét sê?” is haar teenvraag.

“Wat dan anders?”

“Dalk wil God deur ons droogte vir iemand anders iets sê.”

“Vir wie wat sê?”

“Dalk vir die mense wat die bederfpakkies kom aflaai het. Vir hulle wat vir ons voer skenk. Vir al die kinders wat vir ons bid. Dalk wil God hulle leer van gee, leer van bid, leer van help en leer van omgee. Dalk is óns droogte nie nét óns droogte nie. Dalk is óns droogte Suid-Afrika se droogte. Dalk maak God ons gereed vir meer. Vir meer gee, meer omgee, meer dankbaarheid, meer “dankie Here” vir dit wat ek het. Dalk maak God ons gereed vir bid vir mense wie se name ek nie ken nie, vir nuwe vriendskappe, vir ’n nuwe penmaat wat haar naam en telefoonnommer en adres in my bederfpakkie gelos het. Ek bid nou vir haar en sy vir my. Ek en jy bid elke aand dat God ons sal seën… dié week het die seën na my toe gekom met die teerpad!

“Ek weet ons kort reën, maar dié week het ek besef ons kort meer as reën. Ons kort mekaar!”