‘Regering misluk klaaglik in hele Eskom-episode’

Khulu Phasiwe, Eskom se nasionale woordvoerder, het op Twitter foto’s gedeel van betogers wat voorwerpe brand en paaie afsper op 14 Junie 2018. Foto: Twitter via @KhuluPhasiwe

Dit is onwaarskynlik dat die regering enige plan het om die staatsdiens wat deur verskeie ekonome, graderingsmaatskappye en ander rolspelers as te groot en lomp beskou word, gou sal sny.

Dit is die mening van die hoofekonoom by die Efficient Group, Dawie Roodt, na aanleiding van die loongeskil wat hom tans by Eskom uitwoed.

Nadat die kragvoorsiener se raad teen enige verhogings besluit het, het die minister van openbare ondernemings, Pravin Gordhan, ingegryp om wel ’n loongesprek aan die gang te kry.

Roodt sê dit is duidelik dat die Eskomraad se besluit was om die kragvoorsiener se kontantvloei te verbeter. Hy gee toe dat vakbonde se klagte oor wanbesteding en staatskaping geldig is. Maar Roodt meen dat finansiële dissipline nodig is om die beleërde kragvoorsiener reg te ruk.

Hy wys daarop dat Eskom se onmiddellike vereiste die besparing van kostes moet wees. Roodt betreur die feit dat die regering ingegryp het.

“Unies het duidelik getoon dat hulle die grofgeskut het om die regering tot ’n ander deuntjie te dwing. Dit is nie goed nie. Hiervoor gee ek president Cyril Ramaphosa ’n nul. Die regering het klaaglik misluk met die hele Eskom-episode,” het hy gesê.

Intussen het die hoofekonoom by economists.co.za, Mike Schussler gewaarsku dat die “rampokkery en beweerde sabotasie” by Eskom-kragsentrales wat sedert Donderdag tot beurtkrag gelei het, waarskynlik ‘n demper op beleggingsentiment en sakevertroue kan lei.

“Dit kan ook daartoe lei dat die tweede kwartaal negatiewe groei kan toon. Dit sal dan die weg baan vir ’n tegniese resessie,” het hy gesê.

Schussler meen die regering moes ’n meer proaktiewe rol gespeel het om vakbonde vas te vat. Hy glo dat die unies die regering gewys het wie baas in die ekonomie is.

Volgens Roodt toon die regering se houding dat hy bang is om unies te vervreem vanweë hul alliansie met ANC – die land se regerende party.

“Daar is ’n verkiesing volgende jaar. Die ANC het interne probleme en vakunies buit dit uit,” het hy gesê.

Hy het bygevoeg dat dit die regering in ’n swak posisie plaas.

“Iewers gaan die regering moet besef dat die probleem nie net tot Eskom beperk is nie. Hy gaan aan die staatsdiens moet sny of hy daarvan hou of nie. En dit is duidelik dat president Ramaphosa nie ’n idee het hoe om te werk te gaan nie,” het Roodt gesê.

Terwyl die loononderhandelinge vir vandag beplan word, is verskeie kwessies wat deur die vorige Eskom-rade nog in ’n ondersoekfase. Dit sluit in hoe die kragvoorsiener die Gupta-beheerde Oakbay Resources and Energy gehelp het om die Optimum-steenkoolmyn by Glencore te koop.

Sommige ontleders beskou die transaksie as onwettig. Die vorige minister van minerale hulpbronne Mosebenzi Zwane was glo nou betrokke by die onderhandelinge. Steenkoolaankope van die Guptas se Koornfonteinmyn word ook ondersoek weens die swak gehalte daarvan. Die Suid-Afrikaanse Buro van Standaarde word by die ondersoek betrek weens die verslae oor die steenkool wat hy uitgereik het.