Nuuskommentaar: “♪Daar is ’n gat in die emmer, liewe Cyril, liewe Cyril, daar is ’n gat …”

Pres. Cyril Ramaphosa. Foto: GCIS

’n Eenvoudige en effens verspotte liedjie wat met vele aanpassings van die sestiende-eeuse Duitsland dateer, en wat oor ’n gat in die emmer handel, hou meer lesse vir ons nuwe situasie in as wat ons dink. Dit skets ’n situasie waar ’n dooiepunt bereik is, wat dreig om die Cyril-randjie wat nou ons donker wolk glansryk omgeef, uit te doof.

Daar steek iets meer in hierdie skynbaar sinnelose liedjie, “There is a hole in the bucket, dear Liza …” as wat ’n mens dink.

Die liedjie het skynbaar sy vroeëre beslag in 1700 in die teenswoordige Duitsland gekry. Dit het in verskeie tale gaan draai, en het eers betreklik onlangs sy bestaande vorm gekry. Regdeur het dit die betekenis gehad van ’n dooiepunt wat ontstaan.

Aan die einde van die liedjie moet “Henry” water oor ’n klip gooi om ’n byl mee skerp te maak om die emmer mee heel te maak. Maar die emmer het ’n gat in.

Sulke situasies kan dodelike erns hê, en die ANC se onlangs aangenome beleid dat grond sonder vergoeding onteien kan word, staan hier soos ’n seer duim uit. Die rubriekskrywer, Max du Preez, het selfs geskryf as so iets eendag werklikheid word, verlaat hy die land, want dan stort die ekonomie heeltemal in duie.

Ramaphosa was tot die Desember-kongres van die ANC gekant teen so ’n verandering, anders as sy teenstander, dr. Nkosazana Dlamini-Zuma, wat haar gewese man se voortydige omarming hiervan ook ondersteun het.

Ramaphosa ondersteun dit nou ook, maar met voorbehoude soos dat voedselsekuriteit en die ekonomie nie in die gedrang mag kom nie. Omdat dit praktyk is om produksiekapitaal teen die eiendomswaarde te leen, is dit moeilik om te sien hoe so iets moontlik is. ’n Bietjie meer lig op die onderwerp tydens die staatsrede sou dus welkom wees, want soos sake nou staan, stuur dit op ’n spanning tussen belangegroepe van “epidermiese” proporsies af, en daardie lyn loop, soos dikwels in Suid-Afrika, langs rasselyne. Dit was juis opvallend hoe ’n groot applous Ramaphosa hieroor tydens sy staatsrede gekry het.

Die kwessie is uiteraard nie heeltemal nuut nie. In ’n vroeëre, verwante aangeleentheid het van die ministers deeglik konteks verskaf oor die onteiening van grond met die wegval van die beginsel van vrywillige koper, vrywillige verkoper. Dit het ingesluit soos byvoorbeeld te groot grond wat daarom nie ten volle benut word nie.

Meer onlangs is uit ANC-geledere beweer dat heelparty boere grond gratis maar onwettig bekom het deur bedrog in die aktekantoor. Dit sou ’n goeie voorbeeld wees van onteiening sonder vergoeding. Mense wat grond gekoop het met die opbrengs van misdadige aktiwiteite sal waarskynlik sonder wysiging van artikel 25 van die Grondwet hul grond kwyt kan wees. Dit sluit stedelike eiendom in.

Agri SA som dit mooi op ná die staatsrede grootliks geloof is: “The National Constitution demands of all of us to build a united and non-racial society and to nurture the talent and honour the contribution of all our people. South Africa remains a highly divided nation and it is through honouring the dignity of every South African, inclusivity and mutual respect that this divide can be bridged.

“However, Agri SA is highly concerned with the contradictory statements related to acknowledging agriculture as the biggest contributor the past quarters in terms of economic growth and job creation, whilst in the same breath calling for the expropriation of land without compensation. Not only does it subvert the letter and spirit of Section 25 of our National Constitution, but it also entrenches the perception that the governing party has no regard for the founding principles of our newly founded democracy.

“The question also remains: From whom will land be expropriated and to whom will it be given? Such populist statements will do more harm than good and contradicts the underlying theme of the State of the Nation Address to grow the sector through investment to unleash its fullest potential.

“Agri SA therefore appeals to the President to rather desist from such populist rhetoric and to engage with the commercial agricultural industry to find amicable solutions to the land question.”

(Geen Afrikaanse teks met die skryf hiervan nog beskikbaar nie. Maroela Media het wél ’n Afrikaanse berig hieroor geskryf en geplaas. Uit die leserskommentare blyk groot kommer, hoewel enkeles voel mense moet ontspan omdat die president gemeld het dat werkgroepe dit onder die loep gaan neem.)

’n Groot probleem is dat verreweg die meeste swart mense glo dat wit mense hul grond bekom het deur dit van swart mense te steel. Volgens die meestersverhandeling van die Matie, Charl Swart, was dit 85% en die persentasie het toegeneem. Oudpres. Jacob Zuma is ook telkemale by die Menseregtekommissie van haatspraak verkla omdat hy gereeld die stelling gemaak het dat wit mense hul grond by swart mense gesteel het. ’n Geskiedenisles hieroor in die parlement deur die destyds Vryheidsfront Plus-leier, dr. Pieter Mulder, het woede van swart LP’s ontlok, en ook Zuma het gal daaroor gebraak.

In die proses bly die werklike oorspronklike inwoners van die land, die San, en die afgelope sowat 4 000 jaar, die KhoiSan, erg aan die agterspeen suig. Die TLU-SA het selfs sover gegaan om ’n beloning van R100 000 uit te loof vir die persoon wat ’n grondeienaar aan die man kan bring wat sy grond gesteel het (en is hieroor ook taamlik wyd verkwalik).

Die huidige toedrag van sake skep die volgende probleme:

• Die werklikheid is dat iemand eerder op sy persepsie van die werklikheid, as op die werklikheid reageer. Solank die meerderheid glo wit grond is gesteel, so lank sal daar wrywing wees. Om minder rasbehep te wees, is eintlik maar die enigste oplossing, maar dit is duidelik dat die ANC nog ver staan van sy beloftes in hierdie verband. Lees gerus die Afrikaanse woorde van John Knox Bokwe (15 Maart 1855 – 22 Februarie 1922) se bekende “Plea for Africa”. Die Afrikaanse woorde van “Pleidooi vir Afrika” is geskryf deur Bouwer van Rooyen. Dit vat die versoeningsboodskap onoortreflik vas. Die Afrikaanse weergawe kan hier gehoor word.
• Die tweede is dat dit tussengroepspanning opjaag, juis in ’n tyd dat ongekende potensiaal bestaan om rassepolitiek te laat ontspan. Lees gerus die jongste rubriek, Oom Herrie se kerrie,
• Derdens slaan post-traumatiese euforie baie hard ná ’n tydperk van euforie. Ná die groot sokker het mense ontdek misdaad is steeds hoog, moeilikheid met die Ontvanger het nie verdwyn nie, korrupsie het eerder in die aanloop tot die toernooi ’n hupstoot gekry met al die tenders wat rondgehang het, plaasaanvalle neem steeds toe … Terwyl baie nou baai in die euforie, is dit nie ’n luukse wat ’n aktualiteitspraktisyn kan bekostig nie en vind daar byvoorbeeld nou skrikwekkend baie plaasaanvalle plaas, terwyl die wreedheidsgraad skynbaar bietjie opgedraai is.
• Ten slotte is dit nie so maklik om grond sonder vergoeding te onteien nie. Benewens artikel 25 van die Grondwet (en dus ook die handves van menseregte) wat met ’n spesiale meerderheid gewysig sal moet word, sal Suid-Afrika die sanksies wat spruitend uit geratifiseerde internasionale verdrae dieselfde bepaal die hoof moet bied. Dis nie ’n eenvoudige stap om uit ’n verdrag te stap wat geteken en geratifiseer is nie, veral as iets wat die grootste deel van die mensdom as ’n sleutelbelangrike mensereg beskou, ter sprake kom. Dit sal ook gesinchroniseer moet word met ander regte en wetgewing wat diefstal strafbaar maak, wat weer gaan skouer skuur met die Grondwet se verbod om onbillike diskriminasie.

Maak liewer die gat in die emmer reg – en nie met ’n strooitjie soos wat die liedjie van oudsher dit wil hê nie. ’n Latere platteduits-Amerikaaanse weergawe bewoord dit eintlik mooi: “Wann der Tschock a wer en Loch hot? Dummer Ding, dann schtopp’n zu!” (As die emmer ’n gat in het, dom ding, dan stop jy dit.) Ons moenie nou dom dinge wees nie.

Vir sekere media om die kwessie nou te verswyg ten einde die euforie bloots te ry, is gewoon swak joernalistiek en onverantwoordelik. Post-euforiese trauma is dikwels baie erg en veel minder gewens as objektiwiteit.