Nuuskommentaar: Apartheid, kolonialisme, Jan van Riebeeck en nou “kleinbasie” afgestof

Met die inspan van die woord “kleinbasies” het die Gautengse LUR vir Onderwys se rasbehepte onderrok ver uitgehang.

Ras is weer ingespan as werktuig om grondwetlike taalregte te ondergrawe.

In die proses, soos met die e-registrasiestelsel, is probeer om die Federasie van Beheerliggame, Fedsas, wolle oor die oë te trek. Aanvanklik is verseker dit sou net ’n bykomende proses wees. Nou word skole ingelig dat die departement daarmee in werklikheid die toelating van leerders by die skole en hul beheerliggame wegneem, en dat die departement self die leerders sal toewys. Dis strydig met die skolewet. Fedsas se gesprekke in goeder trou is in die modder vertrap.

En noudat die saak onderweg hof toe is, speel die LUR sy onderduimse troewe, deur te probeer te kenne gee dat skole se taalbeleid eintlik ’n vorm van rasseskeiding is. Nie een van die Afrikaans-mediumskole wat by Fedsas geaffilieer is, is eksklusief wit nie, want die meerderheid Afrikaanssprekendes in die land is nie wit nie.

Waarmee die Gautengse onderwysdepartement hom besig behoort te hou is dat die oorgrote meerderheid van die skole in die provinsie wanfunksioneel is. Slegs sowat 500 tot 600 skole in Gauteng, uit ’n totaal van meer as 2 000, is werklik funksioneel.

Tydens die ANC-bewind in die Wes-Kaap is ook probeer om ’n Afrikaanse skool te dwing om “Engelssprekende” leerders in te neem. Die skool was egter reeds stampvol Afrikaanse leerders, en die skool se pakplek moes ontruim word vir ’n bykomende klaskamer, terwyl die skool dan geld vind om die bykomende geriewe te bou.

Die LUR, Cameron Dugmore, het die saak egter verloor – ook ander appèl. Die hofuitspraak, in Engels, moes op die trappe vir die “Engelssprekende” leerders se ouers in Afrikaans getolk word sodat hulle dit kon verstaan. Die eietydse Wênderbaails is baie.

Nou pak die Gautengse LUR, Panyaza Lesufi, ’n soortgelyke proses op ’n meer grandiose skaal aan. ’n Proses wat, soos reeds getoon is, uiteindelik nie dubbelmediumskole oplewer nie, maar eentalige Engelse skole.

En dis nie van spoke wat gepraat word nie. ’n Proses is tans by Kovsies aan die gang wat daartoe kan lei dat hierdie eens Afrikaanse universiteit slegs Engels word. Op Potchefstroom dring van die heethoofde aan dat die oorfone (wat die tolkdienste moontlik maak) moet waai. Tot die rektor se krediet moet gemeld word dat hy die belhamels geantwoord het dat daar grondwetlike kwessies ter sprake is. Grondwetlike taalbepalings kwel ander eietydse Milners skynbaar glad nie.

Dit handel nie in hoofsaak oor toeganklikheid nie, maar wel in groot mate oor ’n aanslag teen ’n strooipop wat van Afrikaans gemaak is.

Dit maak weer deel uit van ʼn groter proses waar skynbaar die meeste staatsdepartemente en staatsinstellings die talewet inspan om Afrikaans (en ander amptelike inheemse tale) uit die Grondwet te steel.

Lesufi se “kleinbasie”-opmerking is nie die eerste of die laaste keer dat regeringslui of woordvoerders van die ANC Afrikaans met ras gelyk gaan stel nie. Toe Beeld enkele jare gelede vir Gwede Mantashe, sekretaris-generaal van die ANC, oor die moontlikheid van selfbeskikking vir die Afrikaner gevra het, het hy dit op slag uit die poel geskiet en Afrikaner in sy redenasie met “wit” en wit “bevoorregting” vervang. Ongelukkig het dieselfde siekte ná die Solidariteit Beweging se krisisberaad onder sommige joernaliste uitgeslaan.

Net omdat die regering alles in terme van ras definieer, beteken nie ander hoef of moet daaraan meedoen nie.

Wat die amptelike voortbestaan van Afrikaans betref, is daar egter ook ’n duidelike probleem op ’n ander vlak – apatie by diegene wat geraak word. Danksy die kubertegnologie is daar verskeie maniere waarop die lesers se reaksie gemeet kan word, soos die aantal kere wat ’n berig of artikel gelees word, die hoeveelheid “likes” wat dit kry, en die hoeveelheid en aard van die kommentaar. Uiteindelik is daar briewe van lesers aan koerante.

En daar, so lyk dit, is die reaksie nog bedroewend min. Die Suid-Afrikaanse Ruimte-agentskap se besluit om voortaan Engels, Zoeloe en Pedi in te span, is afgesien van ’n paar se reaksie met bitter min Afrikaanse lesersreaksie begroet. Verskeie Afrikaanse koerante het nie eens hieroor berig nie. Stil-stil het die Bloemfonteinse skou daarmee weggekom om al sy geskrewe borde en webwerf met die program slegs in Engels te doen (met ʼn paar liederlike spelfoute). Geen werklike reaksie nie.

Die skynbaar onomkeerbare verengelsingsproses by Kovsies ontlok heelwat minder reaksie as wat verwag is, waarskynlik omdat dit nog in die aanvangsfase is en nog ernstige teenspoed met die reg kan opdoen. Van die meer prominente reaksies is baie filosofies en met Akademikaans deurspek sodat dit moeilik lees en verteer word.

Ander word dalk gesus oor die suksesse van die Afrikaanse boek (hoewel die verskeidenheid soos vakpublikasies afneem en koerante se oplaes krimp) en die Afrikaanse lied.

Taalvegters moet weet dat hulle nie sonder mandaat veg nie. En met “veg” word nie noodwendige ’n kaalvuis-inklimmery bedoel nie, maar ’n proses waar eers op goeie gesindheid en rede staatgemaak word. Dit is die verkieslike proses waar dit werk.

Waar daar egter ʼn oëverblindery aan die gang is, soos duidelik met die Gautengse onderwysdepartement die geval was, is dit ook nodig om fermer op te tree, maar steeds met styl en klas.

Want Afrikaans verdien nie om die beeld van die taal van die gommies te hê nie.