Nuuskommentaar: Bring einde van België vryheid, en dan vir wie?

Tom van Grieken, leier en voorsitter van die Vlaams Belang. Foto: (AP Photo/Virginia Mayo)

Mense aan albei kante van die debat/bespreking oor moontlike Vlaamse onafhanklikheid van die res van België span die woord “vryheid” as vertrekpunt mildelik in. Maar die debat oor vryheid woed ook elders in die wêreld, ook in Suid-Afrika.

Ná die sukses van veral die Vlaams Belang in die pas afgelope verkiesings in België, wat nou saam met die N-VA byna die helfte van die setels (43%) in die Vlaamse Parlement verower het, is die vraag oor sesessie in België opnuut in die kollig. Gaan dié twee partye met die volgende verkiesing in 2024 saam meer as die helfte van die Vlaamse stemme trek sodat Vlaamse onafhanklikheid uitgeroep kan word?

Dié vraag word nou breedvoerig in ’n artikel in De Standaard, ’n Vlaamse dagblad, onder die loep geneem. In die elektronika word twee opskrifte gebruik wat uitwys hoe kompleks die vraag is. Die een lui: “Voor vorst, voor vrijheid en voor altijd.”

Die ander, vry vertaal, lui: “Moet ons ons gereed maak vir die einde van België? Dit sal altyd ‘kwikkel-kwakkel’ wees.” Kwikkel-kwakkel, of kwikkel, kwekkel, kwakkel, kan waarskynlik ten beste verstaan word as kluitjies deur politici.

Die probleem is dat die akademici, en eintlik die media, na berig word nie so positief is oor die moontlikheid van Vlaamse onafhanklikheid nie. Selfs konfederalisme, wat deur die N-VA as rytuig tot Vlaamse onafhanklikheid voorgestel is, het nie juis steun uit die akademiese en joernalistieke wêrelde verkry nie. Die opkomende sentimente onder die kiesers is egter blykbaar onstuitbaar. ‘Het separatisme is een massabeweging geworden,’ skryf die Gentse historikus, Bruno de Wever.

Terwyl die Vlaamse akademici en ander in die aanloop tot 2014 uitpluis of Vlaamse onafhanklikheid dieselfde as vryheid (vir die Vlaminge) beteken, maak dit op die oomblik internasionaal deel uit van ’n komplekser vraag oor hoe sake grondwetlik behoort te manifesteer om die beste vorm van vryheid en demokrasie te verseker.

Is onafhanklikheid al manier om vryheid en demokrasie te verseker?

Pres. Cyril Ramaphosa Foto: Jairus Mmutle/GCIS

Suid-Afrika staan nie buite hierdie proses nie. Volgens verskeie politieke kommentators wat weer regskenners geraadpleeg het, stuur die onmin tussen pres. Cyril Ramaphosa en die Openbare Beskermer op beregtiging in die konstitusionele hof af. Een van die doelwitte van die Grondwet is immers om ’n diktatuur van die meerderheid te voorkom, of minstens te temper. Die ampseed van onder andere die president lui voorts dat die president van die land in alle burgers se belang moet regeer, nie net in belang van die meerderheid nie. Dit is iets wat oudpres. Jacob Zuma klaarblyklik nooit gesnap het nie. Hy het immers pas in sy getuienis voor die Zondo-kommissie die kaderbeleid verdedig juis omdat dit die meerderheid bevoordeel.

Suid-Afrika is nie al land waar die vryheidsvraag rondom die magte van ’n staatshoof en die Grondwet uitgepluis moet word nie. Die jongste Rasmussenpeiling in die VSA toon dat 50% van die kiesers pres. Donald Trump se verbintenis tot die grondwet bevraagteken.

Die eerste strofe van die volkslied van die ou Vrystaatse republiek vat die idee van vryheid en onafhanklikheid van ’n volk/land soos volg saam:

Heft, Burgers, ’t lied der vrijheid aan
En zingt ons eigen volksbestaan!
Van vreemde banden vrij,
Bekleedt ons klein gemenebest,
Op orde, wet en recht gevest,
Rang in der Staten rij

Vlae van die Europese Unie en die Verenigde Koninkryk hang buite die parlement in Londen, Engeland.  (Foto: Tim Ierland, Xinhua)

Die hele Brexit-kwesie het getoon dat daar meer waarheid steek in ’n ou opvatting wat nie altyd in die praktyk getoets is nie. Dit kom kortweg daarop neer dat as heterogene lande op hul beurt deel van ’n groter geheel word, soos byvoorbeeld die Europese Unie, sal die kleiner dele heel moontlik op groter outonomie of algehele onafhanklikheid aanspraak maak. Die behoefte aan ’n kunsmatige, heterogene staat verval dan eintlik.

Die strominge oor moontlike Skotse onafhanklikheid, wat pas weer ter sprake gekom het, is ’n manifestasie hiervan, terwyl die groeiende Vlaamse onafhanklikheidsdrang ook waarskynlik hiernatoe herlei kan word. Is dit vreemd dat die Katalane sou vra hoekom hulle onder ’n Spaanse regering moet dien, as hulle waarskynlik beter daaraan toe sal wees om regstreeks onder die Europese Unie te val?

Laastens kom die vraag na vore of ’n kieser werklik vry kan wees as hy kan stem, maar ’n politieke analfabeet is en dalk presies vir die teenoorgestelde stem as wat hy sou verkies. Maak dit (nog) sin om staatkundige keuses in “boksies” van “links” en “regs” in te deel?

’n Paar jaar gelede het Europese politieke denkers die idee ontwikkel om die politieke toneel as ’n ronde bal uit te beeld, eerder as ’n reguit lyn wat van links na regs loop. Politieke partye dryf dan oral in die bal rond. Dit is omdat partye tegelyk beleidsrigtings kan hê wat links en regs is.

Dr. Leopold Scholtz het onlangs in Maroela Media oor iets soortgelyks geskryf oor byvoorbeeld regs wat nie altyd konserwatief is nie (onder andere Hitler en Mussolini).

Die idee van die ronde bal het skynbaar vervaag weens partye soos die Vlaams Belang en Geert Wilders se politieke rytuig wat ongetwyfeld regs is, maar met die onlangse verkiesing in België het De Standaard ’n rekenaarmodel ontwikkel wat tog op die sinvolheid van die rondebal-konsep dui. Kiesers kon dan vasstel watter party se beleidsrigting kom die meeste met sy idees ooreen deur ’n vraelys op die rekenaar in te vul. Die rekenaarprogram gaan stel dan vas met watter party se beleidsrigtings dit die meeste ooreenstem.

Daar bestaan honderde staatkundige modelle wat bedoel is om so paslik moontlik vir verskillende lande se unieke behoeftes te wees. Tog lyk dit of kiesers makliker in eenvoud ’n gekoesterde vryheid raaksien – gewone onafhanklikheid “teen die hele wêreld vry”.

Veral as die minderheidsregte, wat deel van die internasionale reg is, deur ’n meerderheidsregering misken word.

Ons en die Belge gaan heel waarskynlik nog baie by mekaar leer.