Nuuskommentaar: Coligny – Dis ’n geval van ras, stupid! Of is dit so eenvoudig?

‘n Plaashuis is in Coligny aan die brand gesteek tydens betogings (8 Mei 2017) Foto: Molaoe Montsho, African News Agency

“It’s the economy, stupid!” Dié woorde word voor die deur van James Canville, die strategiese adviseur van oudpres. Bill Clinton, gelê. Volgens sommige bronne het Clinton self die woorde tot die huidige weergawe “verfyn”.

Niemand kan stry dat ras, en in die besonder rassisme, ’n groot rol speel in die onluste wat die dorpie Coligny beleef nie. Dit moet egter ook in gedagte gehou word dat onluste ook elders in die land plaasvind, en skynbaar heel ander gronde het.

Trouens, Solidariteit gaan die premier van Noordwes, Supra Mahumapelo, oor die Coligny-gebeure by die Suid-Afrikaanse Menseregtekommissie verkla en die Verenigde Nasies se komitee oor rassediskriminasie in Genève oor die gebeure inlig. Solidariteit meen Mahumapelo het Sondag tydens die begrafnis van Matlhomola Mosweu die Afrikaner van rassisme en die dood van die tiener beskuldig.

Mahumapelo is deel van die sogenaamde premierliga wat pres. Jacob Zuma slaafs ondersteun. Zuma is bekend daarvoor dat hy die rassekaart deurlopend op ’n polariserende wyse speel.

Ook die Vryheidsfront Plus het dit betreur dat die premier die voorval as rassisme probeer uitbeeld het. Dr. Pieter Groenewald, leier van die VF Plus, het onder meer gesê: “Die VF Plus doen ʼn beroep op politici, en veral van die ANC, om mense daarop te wys dat hulle die reg moet respekteer en nie rassistiese en populistiese uitsprake te maak soos Mahumapelo gedoen het met die begrafnis van die seun nie.”

Die leier van die VF Plus in Noordwes, Michal Groenewald, het dit só opgesom: “Wanneer wit persone deur swartes vermoor word, is dit gewone misdaad. Wanneer die situasie omgekeerd is, maak die ANC rassisme daarvan. Dit is onaanvaarbaar.

“Mahumapelo kan gerus sê hoeveel begrafnisdienste van vermoorde wit boere in die provinsie hy al bygewoon het en wat hy daaroor te sê gehad het.”

Die landdros wat die borgtogaansoek aangehoor het, Magaola Foso, verdien meer as net ’n pluimpie. Hy het nie net gesonde regsbeginsels toegepas nie, maar ook gesê hy kan nie toelaat dat die hof in sy besluit deur die dreigende gemeenskap as gyselaars gehou word nie.

Ongelukkig, waarskynlik heeltemal ten onregte, veroorsaak voorsittende beamptes wat hulle skynbaar deur die raskwessie op sleeptou laat neem, die indruk dat die Magaola Foso’s maar yl gesaai is. Om net ’n paar voorbeelde te noem:

• In die aanvanklike verhoor van die sogenaamde Reitz-vier is die studente deur die hooflanddros self verhoor. Toe sy uitspraak op appèl voor die hooggeregshof geneem is, is die vonnisse nie net aansienlik verlig nie, maar het dit ook geblyk dat die vier gevonnis was vir sake waarvoor hulle nie eens aangekla is nie.
• In die sogenaamde leeukampverhoor is die boer vir moord tronk toe gestuur. Onder appèl het dit egter geblyk dat die oorledene reeds dood was toe die beskuldigde op die plaas gekom het, en dat die getuienis wel hieroor gelei was. Die vonnis is drasties verminder.

Gevalle kom gereeld voor waar borgtog in die landdroshof geweier word, maar dan, wanneer daar op die hooggeregshof beroep gedoen word, dit wel toegestaan word.

In van hierdie sake blyk dit ook dikwels dat regslui oorwegend bó die raskwessie kan uitstyg. In die geval van die Reitz-vier het die appèlaansoek voor regter Mojalefa Rampai gedien. Dit neem egter niks van die feit weg dat voorbeelde soos gestel deur landdros Foso nie groot waardering verdien nie.

Die brandstigting en vernielsug ná afloop van die borgtoguitspraak toon egter duidelik dat rassisme minstens soms maar vlak onder die oppervlak ryp broei, en net ’n lont soek om tot uitbarsting te kom.

En ongelukkig duik hierdie lonte ook gans te dikwels op, soos met die doodskis-geval. Daarmee word die ganse land geen guns bewys nie.

Terselfdertyd is dit politiek inkorrek wanneer plaasaanvalle aan ras gekoppel word. Die politieke inkorrektheid verhinder egter nie dat ’n subjektiewe bewustheid ontwikkel nie, en die gevaar verhoog dat plaasaanvallers wat vasgetrek word voor die polisie op die toneel verskyn, robuuste behandeling van die soekgeselskap te wagte kan wees, soos na bewering gebeur het in die Parys-geval, die saak wat nou aangehoor word.

Om die raskwessie te takel is ongelooflik kompleks, veral omdat daar verskillende sienings oor die kwessie is. In die VSA het ’n denkskool ontstaan wat die “gewone” persepsie van nierassigheid tot niet maak. Iemand wat dus grootword sonder ’n sweempie van rasbewustheid, en nog minder rassevooroordeel, is nie meer nierassig nie, selfs al het hy ’n swart meisie. Volgens die nuwe denke moet mense eers juis sterk bewus wees van die eie ras, sodat ’n sekere weergawe van die werklikheid en geskiedenis eers kan posvat, en onder meer by wit mense ’n skuldgevoel kweek wat bevorderlik is vir onder meer restitusie. Eers as restitusie plaasgevind het, kan die rasbewustheid eenkant toe geskuif word.

Maar kan daar nie heelwat van hierdie Amerikaanse siening in die opvattings van politici soos pres. Zuma bemerk word nie? Dit bied immers ’n nuttige weerligafleier weg van die gevolge van swak en onverantwoordelike regeerkunde wat armoede in die land aanblaas, en dit baie moeilik maak om uit “oorgeërfde” armoede te ontsnap.

Blaamverplasing en beloftes van (ander mense se) grond koop tyd. Maar dit voed nie net rassespanning nie, dit verskaf sommer ook die lont.

Mag die gemeenskapsleiers in Coligny, saam met welmenende nieregeringsorganisasies, ’n voorbeeld aan die land stel van hoe om die stukke op te tel en te heel. Maar nou moet eers vrede gemaak word.