Nuuskommentaar: Demokrasie en persvryheid op betaalplatforms verkwansel?

Eers het dit betaal om Afrikaans te wees. Nou moet iemand betaal om Afrikaans te wees, ook dikwels wat sy toegang tot Afrikaanse inligting betref. Wat TV betref, hang dit af hoe arm of ryk jy is om toegang tot inligting soos besprekingsprogramme te kry, en dit dra by tot die verskraling van demokrasie aldus Amerikaanse ontleders.

Kort-kort lees ons van ’n nuwe TV-kanaal, of van ’n nuwe aktualiteitsprogram met bekende persoonlikhede wat op TV aangebied word.

Maar dié dienste is net diegene beskore wat betaal-TV kan bekostig. Baie van hierdie programme sou normaalweg tel onder “openbare belang” en vir die openbare beeldsaaier bestem moes gewees het, maar dit is nie. Nie in Suid-Afrika waar His Master’s Voice se voetafdruk so groot is nie.

Betaalkanale en betaalplatforms het ’n vorm van selfsensuur geword. Dié beskuldiging kom egter nie uit Suid-Afrika se armer klasse nie (of dit word nie gepubliseer nie), maar uit die VSA se middelklas.

Die bom het gebars toe die betaalkanaal, CNBC, onlangs die debat van Republikeinse presidentskandidate aangebied het. Die bekende joernalis, Ted Rall, skryf in ’n insiggewende artikel dat hy bevoorreg is om $120 dollar per maand vir betaal-TV te kan opdok, wat hom groter toegang tot aktualiteitsprogramme bied as wat die meeste joernaliste het. Hy kon egter nie na die debat kyk nie, want dan sou hy $200 per maand moes opdok om CNBC ook te kon kyk.

Dit was die Republikeinse kandidate wat almal die spit moes afbyt. Debatte wat deur Fox News en CNN gebeeldsaai word, trek in die orde van 23 tot 24 miljoen kykers. CNBC se rekord (vir ’n winter- Olimpiese Spele in 2002) was 3,9 miljoen kykers. Kortom, geld stroop bitter baie Amerikaners van ’n basiese demokratiese agtergrond.

Twee weke tevore het die Demokrate se kandidate die geleentheid gehad om op CNN te debatteer, uiteraard met meer as 20 miljoen meer kykers.

Boonop het die Republikeinse kandidate, en veral sen. Ted Cruz, ná hul debat erg uitgepak oor die vrae wat deur CNBC gestel is. Hulle meen die uitgangspunt was om die kandidate in ’n verleentheid te probeer stel eerder as om agter die kap van die byl met hul beleid te kom. (Daar was redelik opslae in die VSA oor die trant van vrae vra.)

Hierteenoor word veral die Demokrate se gunsteling, Hillary Clinton, deur die media kunsmatig in watte toegedraai. In die twee uur lange CNN-debat het die woord “Benghazi” nooit ter sprake gekom nie, en Clinton se verdagte e-posse wat nog ondersoek word, is kwalik in die verbygaan genoem. Tog toon ’n peiling dat 52% van die kiesers meen Clinton was oneerlik in haar verslagdoening oor die Benghazi-aanval waartydens onder andere die Amerikaanse ambassadeur vermoor is.

Maar hoe lyk sake in Suid-Afrika?

• Die regering plaas enorme druk op sportsoorte soos rugby en krieket om te “transformeer”, met ander woorde meer spelers van kleur in te sluit. Die logiese wyse sou wees om die probleem aan te pak waar die agterstande begin, soos gebrekkige geriewe op skoolvlak, en die skep van ’n entoesiasme onder daardie deel van die bevolking wat normaalweg nie aan hierdie sportsoorte blootgestel is nie. Maar rugby en krieket is feitlik eksklusief op die betaalkanale en buite die bereik van ’n groot deel van die teikengroep. Hierdie kwessie is al snuif onder die loep geneem en stuit elke keer voor die deur van die enorme bedrae geld wat ter sprake is.
• Dit is ook duidelik dat wit en swart in die land breedweg wyd-uiteenlopende persepsies het oor kwessies soos grondhervorming, die geskiedenis, wie die skuld moet dra vir wat nou skeefloop, plaasaanvalle en vele meer. Die twee groepe word aan verskillende soorte media blootgestel. Die politieke inslag van die SAUK se nuusbulletins in verskillende tale verskil ook dikwels drasties.
• In die ou dae is dit dikwels gestel dat dit betaal om Afrikaans te wees. Nou, so lyk dit, moet jy betaal om Afrikaans te wees. ’n Goeie voorbeeld is Media24 se Afrikaanse digitale nuusplatform, Netwerk24, wat ’n betaalplatform is, teenoor die Engelse News24 wat gratis is. Maroela Media bied aan lesers ’n gratis alternatief.

Word na die dag se gepubliseerde TV-programme gekyk, lyk dit dikwels asof daar “niks” op die SAUK en e-TV se kanale is behalwe die nuus nie.

Dra hierdie snoepery nie daartoe by dat baie Afrikaanssprekendes hul “toevlug” neem tot ’n horde bedenklike webwerwe nie? Onlangs skryf ’n leser (onder ’n skuilnaam) op Maroela Media dat hy/sy nou nie mooi verstaan nie. ’n Erg bedenklike regse organisasie, wie se naam sy noem en wie se geskrifte sy skynbaar as die evangelie aanvaar, skryf op sy webwerf dat AfriForum agter die studente-onluste sit. Nou kom Maroela Media en beweer die teendeel. Kortom, dit is dikwels skokkend om te lees wat mense bereid is, of in staat is, om te glo, ondanks die goeie werk van onder meer gemeenskapsradiostasies.

En hierdie mense het stemreg. Nogal ’n skrikwekkende gedagte.

Kennis is mag. Ook in Afrikaans.