Nuuskommentaar: Die ‘wit’ gevaar

President Jacob Zuma tydens sy Menseregtedagtoespraak in Durban. Foto: Elmond Jiyane, GCIS

Soos vooraf verwag is, het die terugkykende pres. Jacob Zuma in sy Menseregtedagtoespraak nie ’n snars van ewehandigheid oor die raskwessie openbaar nie. Hy gebruik steeds apartheid, wat hy self baie lewend hou, as vertrekpunt om die blaam vir wat nou ervaar word, vierkant voor die deur van wit mense te plaas.

Netwerk 24 verwys na enkele onthutsende aspekte van Zuma se toespraak: “Wit oorheersing moet openlik bespreek word, want wanneer mense in magsposisies steeds sulke sienswyses het, kan dit pogings om ’n nierassige gemeenskap te bou ondermyn.”… “Suid-Afrikaners moet besef versoening kom nie net van een kant af nie – soos wanneer die swart meerderheid die hand van vriendskap uitreik, maar dit nie wederkerig plaasvind nie.” … “’n Wit minderheid besit en bestuur steeds die ekonomie.” … “Ons moet die idee van wit oorheersing en hoe dit uitgedruk word openlik en doelbewus bespreek.”

Dit alles klink nog makkerig, maar as die oorspronklike Engelse teks gebruik word, staan die hare regop. Die woorde wat Zuma gebruik het om wit oorheersing aan te dui, is white supremacy.

“White supremacy” is ’n gelaaide term soos “Blackfacing”, en om dit met ’n makkerige “wit oorheersing” te vertaal haal bitter baie van die byt uit. Om maar een van die definisies van white supremacy aan te haal: “The belief, theory, or doctrine that white people are inherently superior to people from all other racial groups, especially black people, and are therefore rightfully the dominant group in any society.”

Wikipedia definieer dit soos volg: “White supremacy or white supremacism is a form of racism centered upon the belief, and promotion of the belief, that white people are superior in certain characteristics, traits, and attributes to people of other racial backgrounds and that therefore white people should politically, economically and socially rule non-white people.”

Niemand sal stry dat daar white supremacy in Suid-Afrika ook teenwoordig is nie, maar dat so ’n beskouing van wit mense in die algemeen van toepassing kan wees, is verregaande.

Dit is waarskynlik in die praktyk soos om die dam onder die eend se stert uit te pluk om in Zuma se woorde veel ooreenkomste te lees met Hitler se klimaatskepping teen die Jode en ander minderhede.

Regstegnies sou die vraag of Zuma hom aan haatspraak skuldig gemaak het, bepaal moet word uit die volle konteks van sy toespraak. Hy het wel in die rigting van versoening as ’n positiewe uitkoms verwys, maar weer eens die saak beduiwel deur eintlik wit mense te blameer dat dit, volgens hom, ’n eensydige proses van die swart mense se kant is.

Dit is, en bly ’n skreiende skande dat Zuma ná die naweek nog die land se president is. Hy het hom immers lank gelede reeds as van presidentstoffasie gediskwalifiseer met onder meer sy stelling dat hy eerstens lojaal teenoor die ANC is, en dan die land (en so sy ampseed verkrag), en dat korrupsie ’n Westerse konsep is. Ongelukkig is daar nog ritse sulke voorbeelde.

Volgens sy ampseed moet hy in die belang van al die land se inwoners regeer. Dit behels beslis nie ’n soort meerderheidsregering waar “sy” mense volgens hul velkleur spesiale status geniet, en die res as gekoloniseerde volke ’n ander status “geniet” nie.

Maar Zuma is in ’n politieke oorlewingstryd, en in sy eie vesting het hy sy toespraak in Zoeloe begin sodat RSG drie keer moes oorskakel en weer terugskakel. Die ANC gaan die munisipale verkiesing met min of meer kaal hande tegemoet, en boonop taamlik verdeeld ook.

Kry dus ’n gemeenskaplike “vyand”. Hou aan om die rassevlamme hoog te blaas om apartheid lewend te hou terwyl self lekker agter die deur gestaan word.

Teenoor Zuma se wilde klappe skryf dr. Danny Titus, uitvoerende direkteur van die ATKV, dat Suid-Afrikaners vandag wel meer verdeeld is as wat in 1994 verwag is. Maar hy skryf ook dat die meerderheid Suid-Afrikaners mekaar leer aanvaar het en gemaklik met mekaar omgaan. Hy noem dit ’n sterk middelgrond.

Zuma het ’n omvattende aksieplan teen rassisme aangekondig, wat hy beplan om onder meer aan die VN voor te lê.

Maar jaag hy nie spoke nie? Soos gemeld, daar is “white supremacists” in verskillende gedaantes, maar is ’n voorhamer nodig om ’n muggie mee dood te moker? Dit terwyl die regering self met sy rasbenepenheid en stelle ondersteunende wette agter die deur staan en ’n rasbewustheid nie net lewend hou nie, maar verder opblaas.

Ná 1994 het die Afrikaner se hoofstroom politieke denke gou in terme van die internasionale reg en die Grondwet wegbeweeg van ras as kriterium, en taal en kultuur as norme vir minderheidsregte begin gebruik. Die rasbehepte ANC transkribeer hierdie pogings egter dadelik terug na ras, en so word onder meer jag op Afrikaans gemaak al is die meerderheid van sy sprekers nie wit nie. (Die ooreenkoms tussen AfriForum en Solidariteit, en die Gautengse ANC en vennote oor Afrikaans by Tukkies is ’n welkome afwisseling.)

So sorg die ANC dat die openbare debat in Suid-Afrika weg van die veronderstelde norme vir minderheidsregte dwaal, en ras sentraal staan. Dit skep vir die ANC ’n gemaksone.

Solank die regering nie objektiwiteit en ewehandigheid inspan nie, so lank sal dit ’n onbegonne taak bly om enige vorm van nasionale versoening te bewerkstellig.