Nuuskommentaar: Ehrenreich se stokery teen Springbokke vet in vuur waar Grondwet vou

Berigte oor verregaande stellings deur Tony Ehrenreich oor wit Springbokke wat deur droog te maak die afrigter, Allister Coetzee, wil saboteer, word wyd in leserskommentare as laf of erger afgemaak. Dit raak egter aan ’n dampkring waar probeer word om ’n mombakkies van fatsoenlikheid vir kwotas opgeplak te kry.

Die ou grappie van die dwars Boer wat op die strand van ’n afgeleë eiland uitspoel, is gister sterk in herinnering geroep. Die Boer sou die spulletjie so een kyk gegee het, en sê: “Ek weet nie wie hier aan bewind is nie, maar ek is teen hulle.”

Tony Ehrenreich, omstrede baas van Cosatu in die Wes-Kaap, is op 12 Augustus verlede jaar in die media aangehaal dat hy sê: “Ek is nie ’n kenner van rugby nie. Ek kyk Formule Een, maar die span moet meer getransformeer wees.”

Hierdie selferkende onkunde het hom egter nooit verhinder om hom oor rugby (en ander sport waarvan hy blykbaar ook min weet) uit te laat nie. Hy was juis verlede jaar in die nuus toe hy beweer het van die swart Springbokke het by Cosatu gaan klik dat daar ’n groot verset teen transformasie in die Springbokspan is. Die swart spelers wat duidelik op verdienste in die span was, het sover bekend voor die voet ontken dat hulle die klaers was.

In Ehrenreich se jongste, verregaande uitlatings (lees hier en hier) gee hy in breë trekke te kenne daar is wit Springbokke wat die span doelbewus saboteer om Allister Coetzee as afrigter te laat sink. Dié spelers sou volgens Ehrenreich transformasie teenstaan.

Uit die stortvloed leserskommentare (en onthou, net dit wat nie rassisties is of haatspraak bevat nie oorleef die plasingskeurders se valbyl) is dit duidelik dat Ehrenreich diep verdeeldheid saai in ’n gemeenskap wat erg gepolariseerd is. Diskresie was egter nie deel van sy arsenaal toe hy sy mond uitgespoel het nie, en so ook oor verskeie ander aspekte in die verlede, oor byvoorbeeld plaastoestande.

Hierdie hoogvat uit ’n onkantposisie kom op dieselfde dag as wat as ’n swart dag vir Afrikaans beskryf word, met Tuks en Maties wat Afrikaans wesenlik in die tande skop. Dit terwyl uitspraak voorbehou is in ’n saak wat AfriForum, Solidariteit en ander teen Kovsies aanhangig gemaak het. Die universiteite word daarvan beskuldig dat hulle grondwetlike regte ignoreer om die optrede van anargiste te probeer voorkom.

Die woord wat wyd en syd as “fix it all” ingespan word, is “transformasie”, ’n woord wat glad nie in die Grondwet voorkom nie, en duidelik vir verskillende mense verskillende dinge beteken en dus in verskillende gedaantes neerslag vind, soms erg ras-diskriminerend (wat duidelik deur die Grondwet verbied word). ’n Tweede woord wat dikwels hiermee saamhang, is “kwotas” en in sportverband dikwels as sinoniem vir transformasie ingespan word. Die bekkige minister van sport(s), Fikile Mbalula, is ’n (wel)-sprekende voorbeeld hiervan.

Ook kwotas beteken vir verskillende mense verskillende dinge. Die mediapersoonlikheid, Echbert Boezak, skryf onlangs ’n rubriek, “Hou op om sportkwotas te blameer”, waaruit dit duidelik blyk dat hy enige speler van kleur in ’n verteenwoordigende span ’n kwotaspeler noem. Dit is in weerwil daarvan dat verskeie nasionale spelers van kleur, veral krieket-Proteas, dit al baie duidelik gemaak het dat hulle aanstoot neem om kwotaspelers genoem te word, omdat hulle glo hulle is op verdienste in die span. (Verskeie ministers het erg aanstoot geneem.)

Boezak staan egter nie alleen in sy siening nie. Onlangs is tydens ’n TV-uitsending van ’n internasionale krieketwedstryd ook onder die kommentators ’n sterk lansie vir kwotas uitgespreek nadat verskeie spelers van kleur besonder goed presteer het.

Maar ’n mens moet werklik diep gaan delf om ’n woordeboek te kry (en so iets bestaan nie) wat spelers soos Amla, Rabada en Tahir as kwotaspelers gaan definieer. Hulle is suiwer op meriete in die span.

Boezak neig in die rubriek ook om “transformasie” en “kwotas” as sinonieme of erg ineengestrengel te behandel. Dit maak dit moeilik om te sien hoe hy werklik van AfriForum se “Weg met kwotas”-veldtog verskil. By AfriForum gaan dit duidelik oor die afdwing van kwotas ongeag meriete, teen ’n agtergrond waar die regering versuim om sy eie pligte na te kom soos met die skep van geriewe op skoolvlak. By baie skole “met geriewe” bestaan die “geriewe” uit ’n skoongeskraapte stuk veld en twee sokkerdoelhokke – kwalik die soort velde waarop rugby, krieket en selfs hokkie gespeel kan word.

Nogtans druk Boezak die vinger in Kriel se oog, en Kriel antwoord hom breedvoerig. Die volgende aanhaling som die situasie goed op: “In Echbert Boezak se meningstuk, Hou op om sportkwotas te blameer, poog hy om diegene wat rassekwotas in sport teenstaan, op oppervlakkige wyse af te maak as mense wat dink ‘wit spelers is vanself bekwaam, terwyl spelers van kleur gedurig moet bewys dat hulle bekwaam is’.

“Hierdie wanvoorstelling deur Boezak het reeds kop uitgesteek tydens die Twitter-skermutseling tussen my, Boezak en ’n paar ander selfaangestelde waghonde vir politieke korrektheid kort ná die Springbokke se skoknederlaag op hul tuisveld teen 14 spelers van die beseringgeteisterde Ierse rugbyspan.”

Dit is gevaarlik om, veral as ’n mens nie veel van rugby weet nie, algemene transformasie- of kwota-afleidings op grond van een toets te maak. In daardie toets is dit so dat verskeie wit spelers triesterig gespeel het, en verskeie onder ’n ander afrigter gepos sou gewees het.

Met die tweede toets se eerste helfte was dit egter veral een speler van kleur wat erg aangejaag het, en rustyd deur die vormspeler van die seisoen, Ruan Combrinck, vervang is. Teen die einde van die toets was daar twee minder “kwotaspelers” op die veld as aan die begin. Coetzee het duidelik ’n keuse tussen ’n neerlaag gehad, of om die vinger in Mbalula se oog te druk. Tog lyk dit of Combrinck terug bank toe gaan skuif vir die derde toets.

Kortom, wie ná ’n enkele wedstryd, of ’n versameling wedstryde wat dekades uit mekaar gespeel is, kyk om vir of teen kwotas te oordeel, tender om sy naam met ’n plank te slaan.

Gisteraand was die “getransformeerde” Bafana Bafana teen rustyd nog 1–0 agter teen die ongeroemde Swaziland, en eintlik gelukkig om nie verder agter te loop nie. In die tweede helfte het die Suid-Afrikaners egter ’n ander blaadjie omgeslaan en vyf doele teen geen aangeteken.

Kwotas is vernederend vir die spelers wat daardeur “bevoordeel” word. Die afgelope krieketseisoen, waar daar streng kwotas vir wit, swart en bruin spelers op provinsiale vlak en bedryfsregvlak gegeld het, het die krieket op daardie vlakke so die kreeftegang gegaan dat gewese nasionale spelers die standaard met klubkrieket in die ou dae of selfs laer vergelyk het. Dit veroorsaak dat dit geen sin maak om ’n nasionale speler wat van stryk is wel sy vorm op bedryfsregvlak te laat herwin nie, want selfs ná ’n dubbele honderdtal blyk dit met sy terugkeer na die nasionale span dat daar nog aan die vorm haper.

Die finale woord moet nog gesê word. Tydens die afgelope Sondag se program, Kommentaar, op RSG, het Jan-Jan Joubert hom sterk ten gunste van transformasie in sport uitgespreek aangesien dit die pad na die toekoms vir internasionale deelname sou wees. Dit hang natuurlik af wat Joubert met transformasie verstaan.

Behels dit dat die nodige geriewe van grondvlak af geskep en die geleenthede daartoe toegevoeg word, asook dat dit almal die geleentheid bied om op ’n gelyke vlak om die hoogste sport mee te ding, is dit reg. Dink hy egter ook aan kwotas, kan dit Suid-Afrika juis uit internasionale deelname rangeer omdat die meeste belangrike sportkodes se manifeste politieke inmenging en rassisme in sport verbied. En dit is presies wat regeringsafgedwingde kwotas sonder suiwer meriete is.