Nuuskommentaar: Gaan liberalisme oorneem?

As ’n mens sommige stukke linkse propaganda lees, word ’n prentjie geskets dat liberalisme eventueel gaan oorneem, en dan die septer tot in lengte van dae sal swaai. Uit ander ideologiese denkrigtings kom egter gereeld argumente tot die teendeel en word selfs die totale ondergang van liberalisme voorspel.

Tog het daar feitlik gelyktydig in verskillende dele van die wêreld artikels verskyn oor die neiging dat akademici en die media neig om meer links en liberaal as die deursnee bevolking te wees. Dit sou ’n dodelike kombinasie kon wees, maar om net oor die tuisfront te praat, lyk dit of daar ’n hunkering na objektiwiteit onder lesers is, en kry liberale en linkse akademici wat hulle tot die media as propagandastukke wend, erg, maar erg kritiek van lesers.

’n Mens hoef gewoonlik nie ver te soek na artikels wat deeglik beredeneerd aantoon dat liberalisme en ’n neiging tot links wees aan die noustrop trek is nie. Maar as ’n mens na die literatuur in geheel kyk, lyk dit of die neiging tot liberalisme juis nou hand oor hand aan die toeneem is.

Veral sekere kategorieë mense, soos die intellektuele, word beskryf as om na links te neig, terwyl sekere beroepe aan opname na opname onderwerp word, en bevind word die bekleërs van poste in dié bedrywe neig nie net na links nie, maar toenemend so. Beroepe wat dikwels as neigend na links beskryf word, is akademici en die joernalistiek. ’n Beroep met ’n regse etiket is die bankwese.

Soms word daar selfs redes vir die beroepe se oriëntasie verskaf, soos dat akademici aan meer (akademiese) inligting blootgestel is, en dat dit “noodwendig” tot beter insigte moet lei, en dus ’n liberaler uitkyk op die lewe sal lei. (Dit klink nogal arrogant en meerderwaardig.) Daarteenoor kan bankmense konserwatief neig omdat die beste ekonomiese teorieë die mees winsgewende omgewing bedien. Adam Smith sou seker swaar sluk hieraan.

Heelwat bronne sê dat persepsies oor joernaliste en akademici al lank bestaan, maar het eers die laaste aantal dekades so sterk begin manifesteer. Joernaliste en akademici se “opswaai” na links verskil met omtrent ’n dekade. Terwyl joernaliste se meting redelik konsekwent is, verskil akademici sterk van veld tot veld, soms moeilik verklaarbaar. Pediaters neig om liberaal te wees, en neurochirurge en uroloë neig om konserwatief te wees.

Veral twee kategorieë word in hierdie rubriek onder die vergrootglas geplaas, naamlik dié van die joernalistiek en die akademici. Wat die akademici betref, het die Belgiese koerant De Standaard en die Amerikaanse weergawe van The Conversation byna gelyktydig artikels geplaas oor die linkse neiging van akademici. Die twee kom tot byna identiese gevolgtrekkings – ja, akademici neig om linksgesind te wees, maar dit moet ook nie oordryf word nie.

Ongelukkig is De Standaard se reeks artikels oor die onderwerp agter ’n betaalmuur “toegesluit” en die uwe het sy maandelikse kwota gratis koekoeloers reeds oorskry. Daar kan dus net na opskrifte, opsommings en aanhalings gekyk word, terwyl The Conversation se artikel hier gelees kan word.

Anders as wat nog betreklik onlangs gereeld in die Christian Science Monitor aangevoer is, kon die jongste studie van die Adam Smith Institute nie bevind dat daar noemenswaardig deur liberale dosente teen konserwatiewe studente gediskrimineer word nie.

Maar hoe lyk die situasie in Suid-Afrika en veral die Afrikaanse media? Dit is, wat die media betref ’n onderwerp wat al dikwels in hierdie rubriek hanteer is. Dit is ook nie altyd ’n kwessie van ’n linkse of linkserige direksie of bestuur nie, maar die magte waaroor redakteurs beskik.

So is daar min twyfel dat Beeld onder die hoofredakteurskap van Adriaan Basson soveel linkser was as die ander Media 24 dagblaaie se koerante. ’n Hoofartikel op dieselfde dag oor plaasaanvalle van Beeld en Volksblad het byvoorbeeld soveel verskil dat minstens een groep met vertaalde weergawes in die buiteland propaganda gaan maak het. Solidariteit het byvoorbeeld met ’n boikot teen Beeld begin, maar dit terselfdertyd duidelik gemaak dat die ondergang van ’n Afrikaanse koerant nie gesoek word nie.

Die algemene indruk was dat die direksie ’n bietjie politiek oorboord gegaan het, en ’n span nuwe rubriekskrywers met ’n oorheersende linkse aanskyn is destyds ook aangekondig. Weens verskeie faktore, waaronder sterftes en Max du Preez wat weer die Vrye Weekblad ingestel het, is min nog aktief.

Laat dit dadelik gesê word, nie alle rubriekskrywers, voltyds of ad hoc, is links of liberaal nie. Dr. Leopold Scholtz, die doyen van Afrikaans rubriekskrywers, lewer die een juweel na die ander, om maar een te noem.

Liberale rubriekskrywers neig ook om nou behoorlik by lesers deur te loop, met die sensors wat oënskynlik meer van hierdie kritiek deurlaat. Prof. Amanda Gouws het enkele maande gelede ’n rubriekskrywer van ’n ander groep erg bygedam, maar onder die massa leserskommentare het net twee haar nie gekritiseer nie. Pas het prof. Anton van Niekerk weer deurgeloop onder lesers oor hy, by die noem van “rassiste”, slegs wit mense se name genoem het.

Piet Croucamp het tydens ’n uitsending van die RSG-program, Kommentaar, verwys na die boere wat swart mense se grond gesteel het. Toe Netwerk 24 hom hierna vra het hy dit effektief ontken deur te sê dis in ’n bepaalde raamwerk gesê. By die luister na die potgooi kon egter niks anders as ’n direkte beskuldiging opgemerk word nie.

Is dit so verkeerd dat akademici en die media (oor-)veralgemeend na links sou neig, veral as die media en akademici sou saamspan? Rubriekskrywers is, of hulle wil of nie, meningsvormers en dra daarom ’n groot verantwoordelikheid. Die Suid-Afrikaanse perskode verskaf die riglyne, hier. In kort moet die waarheid gepubliseer word, dit moet deur betroubare bronne gestaaf word, en nie geweld of rassespanning aanhits nie. Onverbondenheid is ’n reusebate.