Nuuskommentaar: Is daar plek vir voorvadergeeste in Ramaphosa-administrasie?

Adjunkpres. Cyril Ramaphosa. Foto: GCIS

Uit verskeie berigte blyk dit dat die eindfluitjie vir pres. Jacob Zuma nou haas gaan blaas, dalk selfs môre as dit waar sou wees dat hy voor ’n ultimatum gestel is om teen Dinsdag te bedank … en hy nié gaan vasskop nie.

Verskillende nuusbronne gee verskillende weergawes oor Ramaphosa en lede van sy Top-6 se besoek gister aan die Zoeloe-koning, Goodwill Zwelinthini. Volgens heelwat (veral Afrikaanse) bronne is Ramaphosa en sy geselskap deur die koning genooi. Uit Ramaphosa se toespraak self, waarvan ’n groot deel op SABC 3 gebeeldsaai is, maak dit ’n deel uit van die ANC se program om tradisionele leiers oor die hele land te besoek, en terselfdertyd die geleentheid te benut om by die grafte en huise van vorige leiers van die ANC aan te doen.

Almal gaan oor die onlangse ANC-kongres ingelig word. Daar sal ook aan hulle eer en respek betoon word. Die hele proses gaan hierna in die Oos-Kaap herhaal word, en daarna landwyd.

Heel wys het Ramaphosa nie baie besonderhede bekend gemaak oor die aard wat die seremonies gaan aanneem nie. Dit sal egter niemand verbaas as die organiseerders heelwat ruimte vir voorvader-aanbidding laat nie. Dit sal spoedig blyk.

Hiermee word nie bedoel dat Ramaphosa nie ’n Christen is nie. Toe hy onlangs lede van die Khoi-San-gemeenskap by die Uniegebou ontmoet het, was hy en sy vrou onderweg kerk toe. Dis nie deur Ramaphosa uitgebasuin nie, maar die Khoi-San-lede.

Voorvaderverering en ander tradisionele gebruike is nog onder ’n baie groot deel van die swart gemeenskap ingebed, en ’n leier wat dit kil verontagsaam, kan ’n koue skouer van baie kiesers verwag. So het dr. Mamphela Ramphele ook voordat sy Agang gestig het, voor die TV-kameras besoek aan haar voorvadergeeste gebring en hul seën op die projek gevra.

Ramaphosa tel sy woorde baie versigtig. Terwyl hy nie die ANC se besluit oor grondgryping sonder vergoeding kritiseer nie, benadruk hy telkens dat dit nie so uitgevoer kan word dat dit die ekonomie ontwrig en voedselsekuriteit sal benadeel nie. Dit beteken wesenlik dat kommersiële landbou nie sommer aan getorring sal kan word nie. Die oë het reeds begin draai na die soms reusestukke grond wat tradisionele leiers in “trust” hou vir gemeenskappe, maar dit as hul eie hanteer.

In geheel beskou gaan Ramaphosa egter sukkel om sy stempel behoorlik af te druk solank Zuma nog staatspresident is. As deur die argiewe geblaai word, is daar volop berigte dat die twee nie altyd saamgetrek het nie. Ramaphosa het byvoorbeeld openlik gesê hy is gekant teen die afdanking van Pravin Gordhan as minister van finansies. Zuma, op sy beurt, het volop “hospitaal-aangeë” na Ramaphosa se kant geslinger, soos die Lesotho-krisis. Selfs nou as “afskeidsgeskenk” het hy die warm patat van gratis onderrig vir minder welgesteldes vir Ramaphosa se mense gelos.

Ramaphosa is in te veel opsigte ’n taktikus om self te sê Zuma moet waai, maar hy weet ook goed dat sy milde beklemtoning van ’n verenigde ANC wel Zuma se vertrek impliseer – solank Zuma staatspresident is, is sy invloed steeds groot en bestaan daar twee magsentrums wat nie langs dieselfde vuurtjie sit nie, en ook nie juis ’n geheim daarvan maak nie.

Zuma staan egter nie alleen nie. Met sy stelsel van patronaatskap gaan die beloofde skoonmaakproses teen korrupsie en staatskaping noodwendig baie diep sny. As Ramaphosa ernstig is, sal ’n blote verandering in lojaliteite hierdie keer nie genoeg wees nie.

Zuma se vertrek sal dit vir Ramaphosa veel makliker maak wanneer hy op 13 Januarie die ANC se tradisionele 8 Januarie-toespraak lewer.

Maar Zuma het die reputasie van ’n neet wat sonder weerga kan klou.