Nuuskommentaar: Is selfbeskikking en volkome onafhanklikheid dieselfde?

Suid-Afrikaanse vlag. Argieffoto.

Met die naderende verkiesing word daar so tussenin na beleidsaspekte gekyk. Uit leserskommentare blyk dit dat daar by sommige lesers ’n misverstand is. ’n Opvallende voorbeeld is dat sommige lesers die VF Plus daarvan beskuldig dat die party sedert sy stigting sy beleid van ’n onafhanklike volkstaat versaak het.

Dit is egter uit die staanspoor duidelik gemaak dat die beleid uit twee elemente bestaan, naamlik geografiese selfbeskikking en tweedens ’n selfbeskikking wat in die staatkunde as korporatiewe selfbeskikking of korporatiewe federasie bekend staan.

Artikel 235 van die Grondwet maak voorsiening vir selfbeskikking, maar nié vir onafhanklikheid nie. Pertinent word by geografiese en korporatiewe selfbeskikking stilgestaan.

Die voormalige presidentsraad se komitee vir staatkundige aangeleenthede het in 1990 ’n verslag gepubliseer met die titel: Besluitnemings- en konflikbeslegtingsmeganismes en -tegnieke in staatkundige stelsels.

Die doel was opsigtelik om regeringslui toe te rus met kennis van geskikte staatkundige modelle wat die heterogene aard van die Suid-Afrikaanse samelewing die beste kon dien, en sodoende konflik ten beste kon ondervang.

Later, tydens Kodesa, was regerings- en NNP-onderhandelaars se riglyne oor wat onderhandel kon word, feitlik woordeliks uit hierdie dokument geneem. Die uwe was die navorser wat die administrateur van die Vrystaat se insette vir Kodesa moes voorberei. Die indruk wat verkry was, was egter dat die onderhandelaars nie die navorsingstukke gelees het nie, en ’n unitêre stelsel in die oog gehad het.

Volgens die dokument self is die presidentsraad se dokument verkrygbaar by die staatsdrukker te Pleinstraat in Kaapstad. Die konsep van korporatiewe federalisme word op bladsy 12 behandel en veel minder regstreekse aandag is daaraan geskenk as aan byvoorbeeld konsosiatiewe demokrasie. Ander subhofies het terloopse aandag aan aspekte van korporatiewe selfbeskikking geskenk, gewoonlik waar daardie konsepte met ander modelle gedeel word.

Tydens die bestaan van die Volkstaatraad het korporatiewe selfbeskikking egter breedvoerig onder die loep gekom. Die Burger het selfs in ’n baie positiewe hoofartikel ’n beroep op mense gedoen om getuienis hieroor voor die Volkstaatraad te gaan aflê.  Die bekende prof. Willie Breytenbach van die US was een van die kundiges wat getuienis daaroor gaan aflê het.

In die Grondwet word korporatiewe selfbeskikking soos volg gedefinieer: “… recognition of the notion of the right to selfdetermination of any community sharing a common cultural or language heritage within a territorial entity in the Republic or any other way determined by national legislation.”

Soos in die internasionale reg, word hier ook nie voorsiening gemaak vir selfbeskikking op rassegrondslag nie.

Korporatiewe selfbeskikking kan beskryf word as ’n regering oor mense eerder as oor ’n grondgebied. Dit was oorspronklik redelik algemeen onder sekere Noord-Amerikaanse Indiaanse stamme wat byvoorbeeld jagvelde gedeel het, maar elke persoon het deeglik onder die gesag van sy eie stamhoof gestaan. ’n Meer moderne verskynsel is die Maori-kongres of -parlement. Boonop het die Maori’s ook stemreg in die nasionale parlement, en ook ’n aantal gereserveerde setels wat geleidelik meer word.

Ook in Indië het die oorspronklike inwoners, volkeregtelik bekend as “first nation”, gereserveerde setels in die nasionale parlement. Hulle het ook reservate met duidelik verskanste regte.

Korporatiewe selfbeskikking in Suid-Afrika word as opsie oopgehou omdat die Afrikaners so wydverspreid oor die land woon, en baie nie bereid is om hul plase en ander gevestigde belange te verlaat om na ’n volkstaat te verhuis nie. Met korporatiewe selfbeskikking kry die Afrikaner of ander groep meer regte as bloot internasionaal-erkende minderheidsregte, naamlik ’n eie regering met gesag om daardie minderheidsregte self te beheer en oor sake soos onderwys te regeer.

’n Ander begrip wat meerdere politieke partye in Suid-Afrika al gebruik het, is konfederasie, maar dan is Switserland as voorbeeld gebruik. Switserland se amptelike naam is inderdaad die Switserse konfederasie, maar dié land is lank nie meer ’n konfederasie nie. Trouens dit het reeds in 1848 ’n federasie geword.

Switserland kan voorts ’n etniese federasie genoem word soos ook België, Ethiopië (in teorie) en Indië. Dit beteken dat die deelstate taamlik outonoom is, en taamlik etnies eenvormig is, soos die Vlaamse en Waalse deelstate in België.

Nog ’n variasie is variërende selfbeskikking soos Brittanje en Spanje. Die Skotte het byvoorbeeld ’n eie parlement, terwyl die Walliesers ’n eie selfregeringsliggaam het, en die Noord-Ierse parlement nou reeds ’n paar jaar nie byeenkom nie. Ook die inwoners van Cornwallis het ’n vorm van selfbeskikking. Engeland het egter nie ’n eie parlement nie, en word regstreeks deur die Britse parlement regeer. Dit beteken dat die Skotte en ander minderhede die Engelse teoreties mederegeer.

Om lid van die Europese Unie te kon word moes Spanje selfregering aan minderhede soos die Katalane en die Baske toestaan. In die geval van die Baske het dit ’n einde aan die uitgerekte terreurstryd gebring. Die Spaanse grondwetlike hof het egter die selfbeskikkingsreg grootliks ongedaan gemaak, en die gepoogde vreedsame onafhanklikheidspoging deur Katalonië is betreklik gewelddadig onderdruk.

Of die Afrikaner (en ander minderhede) ooit ingevolge die Grondwet selfregering sal kan kry, hang in die eerste plek daarvan af of dié minderhede dit verlang, en dit doeltreffend uitdruk, en tweedens of die nasionale regering gaan instem.

Terwyl Jacob Zuma aan die begin van sy bewindstyd gesê het die Afrikaner moet sy “eie Nkandla” kry, het Gwede Mantashe, toe nog die ANC se sekretaris-generaal, selfbeskikking egter uitgesluit weens die “onbehoorlike bevoordeling van die blanke” in die verlede.

Let wel, Beeld het Mantashe na die moontlikheid van selfbeskikking “vir die Afrikaner” gevra. Mantashe het egter uit die staanspoor “Afrikaner” met “blanke” vervang – ’n ou ANC-taktiek om die debat oor minderheidsregte in effek buite spel te plaas.

• Maroela Media het ʼn skarebefondsingsprojek op die webwerf BackaBuddy van stapel gestuur om Herman te help om fondse vir sy kankerbehandeling in te samel. Klik hier om meer te lees of om Herman deur BackaBuddy finansieel te ondersteun.

• Indien jy ʼn direkte bydrae in die Toeriens se bankrekening wil maak, stuur ʼn e-pos aan [email protected] met “Herman Toerien” in die onderwerpveld.