Nuuskommentaar: Kernwapens nie albaster speel

John Bolton, die VSA se nasionale veiligheidsadviseur, tydens ʼn kabinetsvergadering by die Withuis op 16 Augustus 2018. (Foto: Washington Post foto deur Jabin Botsford)

Daar sal moontlik later vandag groter duidelikheid kan kom oor of die wêreld se kernbedreiging ’n hupstoot gaan kry wanneer die Amerikaanse nasionale veiligheidsraadgewer, John Bolton, se samesprekings met die Russe in Moskou afgehandel is. Dit volg na pres. Donald Trump gedreig het om hom aan ’n kernooreenkoms met Rusland te onttrek omdat Rusland die ooreenkoms glo skend. Rusland ontken dit.

Dié ooreenkoms wat nou in die kookpot is, moet nie met die internasionale kernsperverdrag wat in 1970 in werking getree het, verwar word nie. Die kernsperverdrag is deur 140 lande bekragtig. Suid-Afrika het in 1991 toegetree, en Noord-Korea in 1985, maar in 1993 weer onttrek. Die verdrag wat nou ter sprake is, is in 1987 tussen presidente Ronald Reagan van die VSA en Michael Gorbatjof van die destydse Sowjet Unie gesluit. Dit het ten doel om die ontwikkeling van middelafstand kruisermissiele wat kernwapens oor ’n afstand van 5 500 km kan dra, uit te skakel.

Rusland word al verskeie jare lank daarvan beskuldig dat hulle die ooreenkoms skend, en Trump het nou aangedui dat die VSA nie die “enigste land gaan wees wat hom daarby hou nie”. Rusland ontken dat hy dié ooreenkoms skend.

Dit is in hoofsaak Rusland se ontwikkeling van die 9M729 wat nou krap. Formeel het dié missiel ’n reikafstand van “net” 500 km, maar die VSA meen variante is ontwikkel wat die verbode afstand kan bereik. Dit beteken Rusland kan enige Europese land tref as die missiele van Moskou af afgevuur sou word. Dit beteken egter ook, volgens die webwerf Global Security.org dat sekere Amerikaanse stede aan die weskus getref kan word as die missiele van die verre oostelike dele van Siberië afgevuur word. Selfs kaarte is voorsien.

Westerse politici is dit nie eens of Trump die regte benadering volg nie. Kritici meen dat sou die VSA hom aan die verdrag onttrek, dit Rusland in staat stel om ongehinderd met die ontwikkeling van hierdie soort missiele voor te gaan. Ander staan by die VSA.

In die VSA is ’n gevoel dat die VSA beter sou vaar deur self missiele te ontwikkel wat ter see gelanseer kan word, en só druk op Rusland uit te oefen om te herbesin.

Intussen hou Rusland vol dat dit die onskuldige, vreedsame slagoffer van kwaadwillige Amerikaanse propaganda is.

Van buite geoordeel is die Amerikaanse media en publiek se reaksie ook effe vreemd. Die Los Angeles Times se daaglikse nuusbrief skenk eers in sy vierde berig aandag aan die saak. Die peilingsagentskap Rasmussen wat gewoonlik dadelik uit die blokke is om Amerikaanse opinies oor al wat relevante saak is te toets, is stadig uit die blokke en gee nog geen aanduiding dat dit selfs aan die beurt gaan kom nie.

ʼn Kaart wat op Global Security.org verskyn. Volgens dié webwerf kan Amerikaanse stede aan die weskus getref word as missiele van die verre oostelike dele van Siberië afgevuur word. (Grafika: Global Security.org)

Die geheim van die besit van kernwapens is om dit NIE te gebruik nie. Die blote besit daarvan dien as afskrikmiddel, en dit gaan ’n uiters onstabiele leier kos om die rooi knoppie te druk om ’n kernoorlog aan die gang te sit, juis omdat die aggressor die gevaar loop om in die proses van teenreaksie, uitgewis te word. Dit is hoekom met soveel kommer na die Noord-Koreaanse verwikkelinge gekyk word, en Israel en die VSA onder meer, erg wantrouig oor Iran bly.

Baie waarnemers meen Israel “waarborg” sy voortbestaan deur die “geheime” besit van kernwapens. Lande soos Egipte en Irak is besonder kwesbaar sou Israel oor kernwapens of enige ander bom beskik wat damme soos die Aswandam kan vernietig.

’n Nuwe kinkel in die kabel op internasionale vlak is egter dat baie wêreldleiers vir nie Trump of pres. Wladimir Poetin van Rusland as besonder stabiel beskou nie. Veral Trump se optredes, aangevuur deur sy dikwels opspraakwekkende getwiet, skep die indruk van onvoorspelbaarheid, en selfs onverantwoordelikheid. Sommige leiers, soos die Kanadese premier, kom baie na daaraan om Trump se geestelike stabiliteit te bevraagteken deur op te merk dis baie kompleks om met Trump te kan saamwerk.

Tog sal niemand waarskynlik glo dat Trump (of Poetin) selfs onder provokasie sal oorgaan om die rooi knoppie te druk nie. As ’n leier wie se land oor kernwapens beskik egter skielik ’n beroerte kry, of stil-stil Alzheimers of ʼn ander toestand ontwikkel, is dit ’n ander saak, maar dit kan aanvaar word dat genoeg veiligheidsreëlings in plek sal wees om ’n oomblik van waansin te voorkom.

Kernwapens is nie albaster speel nie. Juis daarom kan die vraag gevra word of Trump wys is om in die styl van Kim Jong-oen te dreig. Boonop het Trump al getoon dat hy die wêreldmening maklik vir ʼn ses kan slaan soos om die VSA uit die nuwe internasionale klimaatsverdrag te onttrek. Hy het pas eers erken dat die wêreld se klimaat aan die verander is – nadat die VSA self ʼn paar baie harde hamerhoue weg het – maar is steeds nie bereid om die wetenskaplikes se verklaring daarvoor te aanvaar nie.

De Standaard se skrywer, Corry Hancké, vra die vraag of Trump met ʼn pokerspel besig is. Die Telegraph en die Duitse Focus Online berig egter dat Trump die wêreld gewaarsku het dat die VSA beplan om sy kernarsenaal uit te brei sou Rusland en China voortgaan om hul eie voorraad uit te bou.

In minstens sommige kringe is daar dus nou effense ligte ongemak, juis omdat sake van hier af potensieel al verder kan ontspoor. Die Nederlandse koerant Trouw meen die opsegging van dié verdrag kan die hervatting van die Koue Oorlog en die wapenwedloop inlui.

Bronne:

• Global Security
• De Standaard
• Los Angeles Times
• Wagtoring Aanlyn Biblioteek
• Trouw
• The Telegraph
• Focus Online