Nuuskommentaar: Maak oop jul monde, Afrikaners (of durf julle nie?)

Uit verskeie bronne lyk dit of daar ʼn breë verwagting is dat wit mense, en Afrikaners, hul menings vir hulself moet hou. Dit is veral in kwessies van die nasionale debat waar, so lyk dit al meer, enige mening geduld word solank dit uit swart geledere kom.

“’n Toe bek bly ʼn heel bek,” lui die spreekwoord. In sy gereelde rubriek in Rapport, “Natuurlik swyg die Afrikaanse studente”, stel Tim du Plessis die vraag of Afrikaanssprekendes, en veral Afrikaanse studente, hul reg op uitsprake maak behoorlik uitoefen: “Die voorkoms van dié outoritêre voorskriftelikheid het op (die enkele) kampusse met oorwegend Afrikaanse studente reeds die effek dat studente geïnhibeer voel om te sê wat hulle dink en glo. Die toevlugte van ‘geen verhoog’ en ‘aanstootvrye ruimte’ is nie vir hulle beskikbaar nie. Net Engelssprekend en/of swart kwalifiseer. Nou onttrek hulle maar. Neem nie deel aan die debatte nie. Trek hul skouers op met ʼn ‘whatever’.”

Om al die toepaslike gedeeltes uit die stuk aan te haal sou op plagiaat neerkom, en daarom sal Du Plessis se artikel, as die skakel nie gevolg word en die hele artikel nie gelees word nie, nie tot sy reg kom nie.

Maar het die probleem nie ’n langer wortel nie? Is Afrikaners wat buite ’n bepaalde denkruimte dink nie gewoond daaraan om op allerhande maniere doodgeswyg of verkleineer te word nie?

Die reg op meningsuiting en persvryheid is nie heeltemal dieselfde ding nie. Tog bied die internasionale persvryheidsindeks ’n idee van tot watter mate mense in ’n bepaalde land hul menings sonder die een of ander nadelige gevolg kan uitdruk. Om die vlak van persvryheid te beoordeel word nie net na versmorende wette en hoeveel joernaliste agter tralies is gekyk nie, maar na die regverdige weergee van menings uit die hele politieke spektrum. In sommige lande bepaal groot sakelui met hul aandele en advertensiebydraes grootliks die redaksionele trant en sorg dat die soeklig nie te veel op korrupsie val nie.

’n Koerant kan homself as die mees liberale koerant in die wêreld beskou, en dus in beginsel vir alle menings ruimte laat, maar wanneer hy redaksioneel self ’n politieke rolspeler word en “subtiel” sekere menings voortrek, en soms minder subtiel en blatant “hoernalistiek” pleeg, word die saak van meningsvryheid nie gedien nie.

Rhoda Kadalie het by geleentheid geskryf politieke korrektheid is die diktatuur van die liberalis.

Die jaar 1994 het natuurlik in baie opsigte ’n kentering gebring. Baie van die versmorende wetlike maatreëls het ongrondwetlik geword en verval, maar die “reg” om menings te inhibeer het in ander gedaantes voortgeduur. Op die gevaar af van kontekstuele verwringing die volgende aanhaling van Du Plessis. Hy verwys ook na die ongeduld in sekere swart kringe oor menings van wit mense: “As jy wit is, moet jy swyg oor die jammerlike spektakel wat die ANC maak van landsregering, want dan verlang jy terug na die smadelike verlede. Wit mense mag in elk geval niks sê nie. Alles wat hulle sê, word ongeldig gemaak deur die teerkwaste van ‘wit bevoorregting’, ‘witheid’ en die euwel van ‘white minority capital’.”

Op die meer “tradisionele” vlak van die inhibering van persvryheid: Die regering laat ’n buiteproporsionele deel van sy advertensiekoek na goedgesinde publikasies soos die New Age en streekpublikasies gaan. Die media word gereeld verkwalik omdat dit “die goeie storie” (van ANC-prestasies) verswyg, daar is die onheilspellende “snoerwet” wat wag op pres. Zuma se handtekening en planne vir ’n mediatribunaal.

Subjektiwiteit speel ’n enorme rol. Daar word gereeld uit mediakringe en selfs akademiese kringe lof gehoor oor hoe vry Suid-Afrika se media is. Dit wil voorkom of dié mense hulle blind staar in die afwesigheid van joernaliste agter tralies. Die meer subtiele of ekonomiese beperkings word misgekyk. Om hierdie rede beskou Freedom House Suid-Afrika slegs gedeeltelik persvry, terwyl sekere akademici hier vol lof vir die vlak van persvryheid is. Ook Verslaggewers Sonder Grense se plasing van Suid-Afrika op die internasionale presvryheidsindeks is veel swakker as wat die sonskynjoernaliste en veral -akademici meen dit moet wees.

Dit is verstaanbaar as iemand met ’n bepaalde politieke oriëntasie meen die land is wonderlik persvry, as dit wat die subtiele selfsensuur oorleef alles met sy eie oortuigings in pas is. Lesers wat keelvol vir die handvol rubriekskrywers raak wat wél gereeld skryfbeurte gegun word, maar soos vinkel en koljander is, sal egter anders voel. Gelukkig is daar nou ook ’n wyer realiteitspektrum sodat van hierdie rubriekskrywers al mekaar ingevlieg het, soos Max du Preez en dr. Leopold Scholtz.

Die koms van die internet het ook ’n groot rol gespeel in die mate waartoe mense hul menings uitspreek, soms in bitter kru taal. Du Plessis het juis, destyds as redakteur van Rapport, daarop gewys dat ’n koerant nié om byvoorbeeld politieke redes selektief met inligting kan omgaan nie, omdat die inligting dan juis via die internet rondom die publikasie sal vloei. Sedertdien was daar ’n behoorlike ontploffing in digitale inligtingsvloei.

Op die oomblik word die indruk geskep dat daar in sekere swart kringe probeer word om menings van wit mense om ’n verskeidenheid redes “te smoor”, veral in die nasionale debat. Dis natuurlik naakte rassisme.

Die omgewing van studenteprotes speel hom juis dikwels af op die vlak van die nasionale diskoers, soos die taalkwessie op kampusse. Daarom die ergerlikheid met nie-swart studente wat “inmeng” en byvoorbeeld standbeelde probeer beskerm of weer skoonmaak nadat dit betakel is.

Die een ligpuntjie van hierdie groep swart “meningsvormers” wat wit menings wil uitsluit, is dat hulle wegbeweeg het van ’n klakkelose navolging van die ANC. In die jaar wat die vorige algemene verkiesing voorafgegaan het, het die kanselier van die Vrystaatse Universiteit, dr. Khotso Mokhele, die graduandi aangemoedig om hul spraakvryheid te gebruik om hulle uit te spreek teen die algemene verval wat ons daagliks om ons ervaar.

Kan dieselfde “opdrag” aan Afrikaners gegee word? Is so ’n opdrag ooit nodig veral met die grensloosheid wat die internet bied? Voeg hierby radiostasies wat nie deur die SAUK beheer word nie, en ’n horde tokkelosse (glo die Afrikaans vir “knock and drops”).

As Afrikaanse studente om welke rede ook al geïnhibeer word om hulle sê te sê, is daar ’n groot skroef los. Tydens ’n gesprek tussen ’n rektor en studente het ’n mediese vrouestudent ’n vraag oor kwotas gevra, en is deur die rektor toegesnou om te gaan sit want sy is glo ’n rassis. Selfs dosente is bang, en sê dit ook, om hul menings te lug.

Kortom, in ’n spektrum van faktore soos die werkomgewing, kwesbaarheid, wantroue om “uitverkoop” te word, word baie menings skynbaar gewoon gesmoor. Daar is natuurlik die deel wat van nature tot volstruispolitiek geneig is.

Die omgewing was nog nooit so gunstig en nodig vir Afrikaners en Afrikaanssprekendes om ook hul menings te lug nie. Waar ’n groot Afrikaanse koerant dalk smorend kan wees (en dit lyk al minder of dit die geval sal wees) is daar ’n duisternis ander opsies om menings “deur te kry”. Instansies soos Solidariteit en AfriForum dien ook as rugsteun sodat viktimisasie nie sommer gevolgloos sal wees nie.

Natuurlik is daar die vyfdekolonners soos die Seunse Weenkoor wat nie wil sien dat die son oor ander menings, soos in Solidariteit se Plan B vergestalt is, mag skyn nie. Maar waar hierdie groep eens die toon aangegee het, is hulle nou bykans vry buit.

Wat alles natuurlik nie meen enigiets is nou veroorloof nie. Haatspraak en soortgelyk, kru taal en vele meer reflekteer baie slegter op die “outeur” as die persone / saak wat hy / sy aanval. Dikwels lyk dit of hoe ’n groter “taalbul” een is, hoe swakker is sy / haar Afrikaanse spelling en algemene taalgebruik.

Die mens het nie om dowe neute twee ore en net een mond nie. Maar daardie een mond, so lyk dit dikwels, weerspieël die dwaasheid waarna Salomo so dikwels verwys.

Maak maar gereed dat menings en selfs aktiewe deelname uit Afrikanergeledere van nasionale kwessies soos die #ZumaMustFall-veldtog, of wat gaan oor die oorlewing van Afrikaans as volwaardige taal en dus teen transformania indruis, erg onder skoot gaan kom – nie net van swart rassiste wat die sake eksklusief “swart” wil hou nie, maar ook uit die geledere van die Seunse Weenkoor en ander vyfdekolonners. Indien die knie egter gebuig word, is dit ’n vorm van selfsensuur en stroping van grondwetlike politieke regte. Die aandrang op minderheidsregte is nie ’n sonde nie, en die politieke oormôre is dalk te laat.

Die Afrikaner mag nie swyg nie want so word hy tot ’n irrelevante nulliteit gereduseer. Daar is egter maniere en maniere, en fatsoenlikheid en sensitiwiteit is belangrike sleutels.