Dr. Zweli Mkhize. Foto: Elmond Jiyane
Skrikwekkend. Dit is hoe die ouditeur-generaal se verslae oor munisipale sake jaarliks lyk, net om die volgende jaar dieselfde, of erger, te lyk.
Tot die nuwe minister van samewerkende regering, dr. Zweli Mkhize, nou laat blyk het dat slegs 7% van alle munisipaliteite in die land bevredigend funksioneer. Altesaam 31% benodig dringende ingryping. Die aantal munisipaliteite wat nie die mas opkom nie, neem jaarliks toe.
Die munisipaliteite skuld saam meer as R23 miljard aan Eskom en waterrade.
Maar selfs hierdie harde oordeel verklap nie die volle verhaal nie. Vanoggend word afsonderlik berig dat ’n span van Tesourie in Bloemfontein aangekom het om die sukkelende Mangaung-raad te kom help.
’n Vlugge reis deur Suid-Afrikaanse nuus bring egter daagliks nog ’n handvol nuus aan die lig oor disfunksionaliteit op munisipale vlak, asook sentrale en provinsiale staatsdepartemente wat kniediep in die knoffel is. Noordwes word nou as probleemkind uitgelig, maar ’n vinnige beoordeling van Vrystaatse nuus toon dat dié provinsie, eens ’n modelrepubliek, plek-plek neus voorkry wat droogmaak betref.
En dit lyk nie veel beter in ’n aantal ander provinsies nie.
Wat gaan die verslae oor die Wes-Kaap nog aan die lig bring?
Mkhize beoog nou onder meer om munisipale bestuurders wat OG-verslae druip te laat afdank. Hy besef ook dis ’n gemeenskaplike probleem waarvoor die raad en uitvoerende burgemeesters ook saam moet pa staan.
En ja, die regering het al in die verlede munisipaliteite probeer kortvat, soos om perke op die koste van ampsmotors te plaas. Maatreëls wat openlik deur munisipaliteite in die wind geslaan is.
En wie sal die dae vergeet van luukse gepantserde ampsmotors met ingeboude kroeë en GPS sodat die burgemeester nie tydens ritte in sy “kiesafdeling” verdwaal nie!
Ja, op verskeie terreine, soos by semi-staatsinstellings, moet die Ramaphosa-bewind lof kry vir die skoonmaakwerk by dié instellings. Vinnig genoeg, en ingrypend genoeg, is dit stellig nie, maar saam met voornemens soos dié van Mkhize is daar al heelwat druppels aan die skoonmaakemmer.
Die afgelope aantal jare is die Wes-Kaap en Kaapstad as voorbeelde voorgehou waar sake beter verloop. Die uitsluiting van die ANC is baie dikwels hiermee in verband gebring. Die huidige verwikkelinge, waar Patricia de Lille die spilpunt is, toon egter aan dat dit erg moeilik kan wees om sake “reg te stel”. ’n Oprolprojek, ondanks groot hoeveelhede prima facie-getuienis, kan lank uitgerek en duur word namate die oprolwerk vorder, en geval ná geval aan hofsake, kommissies van ondersoeke en forensiese ondersoeke onderwerp word om skuldigbevindings bo redelike twyfel te verkry.
Voorkoming is altyd beter as genesing.
Maar hoe lank word baantjies vir boeties eerder as die regte kwalifikasies as ’n verderflike gogga uitgewys en niks gebeur nie? En die ACDP het etlike jare gelede by herhaling gevra dat ’n munisipaliteit wat twee jaar agtereenvolgens sy oudit druip, onder administrasie geplaas word. Dié vasvat-voorneme het skynbaar vergete geraak omdat daar net mooi niks daarvan gekom het nie. Met die skip wat reeds oor die afgrond begin gaan, stof die minister die gedagte weer af.
Ramaphosa het sy hande vol. As hy ministers wat droogmaak, begin vasvat, gaan dit soos ’n slagpale lyk. Vanoggend word min. Gwede Mantashe gelooi oor standpunte oor skaliegas-ontginning in die Karoo, en veral die syfers wat hy gebruik as hopeloos oordrewe afgemaak.
Terselfdertyd beskuldig min. Lindiwe Sisulu AfriForum daarvan dat, met die buitelandse ekskursie, dié organisasie se “rillerstories” oor wat in die land aangaan, “heeltemal vals” is. Wat van ’n slag enigeen daarvan as vals bewys, minister?
Met Mkhize en ander wat nou bereid is om probleme in hul portefeuljes in die oë te kyk en met drastiese stappe aan te pak, het Ramaphosa nie nog ministers nodig wat vlamme uit fiksie en uitgediende retoriek probeer blaas nie. Oplossings behels dat probleme erken word, en daardie probleme doeltreffend aangepak word.
Baie dankie vir n baie onthullende verslag, Mnr Toerien. Dink U nie ook hiermee saam dat die OG sy plig ook versaak het deur slegs te “rapporteer” oor die munisipaliteite wat in hul fidusiére plig versaak en hopeloos “gedruip” het nie.
Die OG het na my wete nooit aangedring op onmiddelike regstellende stappe wat moontlik deur die polisie of die Valke onderneem moes word nie.
Seer sekerlik eindig die OG se pligte nie om alleen maar oor misstappe te tapporteer nie.
Na my wete vereis die Grondwet dat daar dan aangedring moet word op onmiiddelikje REGSTEĹLING, wat ontslag en vervolging van die boosdoeners insluit.
Is daar hoegenaamd enige mislikepaliteit waar dinge nog reg gedoen word? Net die meerderwaardige houding waarmee die publiek behandel word, vertel die volle verhaal van onbevoegdheid.
Ja nee ons munisipaliteit doen heel skaflik. Genoeg water, sukkel ‘n bietjie so na die einde van die winter, maar almal werk saam om water te bespaar. Ekstra watertenks by die huise help ook. Elektisiteit is ons maar afhanklik van Eskom maar baie mense beweeg na solar. Ons munisipaliteit werk want dit is ons eie mense.
Ek was onlangs in ‘n munisipale kantoor wat voor 1994 ‘n totaal van 9 bestuurders gehad het, elkeen met sy afdeling werkers. Dan was daar ‘n stadsklerk en ‘n burgemeester, en ondersteunende administratiewe personeel. Na 1994 het dieselfde munisipaliteit, met min of meer dieselfde hoeveelheid inwoners, nou skielik 64 bestuurders, elkeen met ‘n skootrekenaar, selfoon, sekretaresse, ongelooflike salaris, behuisings- en brandstof toelae, selfoon, en gratis water en elektrisiteit……….en die inwoners se erfbelasting het viervoudig toegeneem. Om meer mense aan te stel, is NIE werkskepping nie……………
Dis verskriklik…
Ek is verbaas dat hulle nog nie die kriteria waarvolgens hulle gemeet word as té Europees bestempel het en die kriteria getransformeer het nie; dit sal mos ‘n baie hoër slaagsyfer gee! Dis mos alles die maatstawwe wat diskrimenerend is en nie in ooreenstemming met ANC kultuur is nie.
weer eens n bewys dat mense nie weet om hulle werk te doen nie aan gestel oor kleur en vir wie hulle stem
Dis is waar. Ek het by so een gewerk en na 1994 het dit n gemors geword want toe word ons eers by een dorp ingelyf en daai dorp ry toe meubels weg, ek weet ek was daar.
Toe word ons by n ander een “ingelyf” en die plunder gaan voort.
Nou is die stadsraad op hul eie en dit gaan beter maar jy kom by niemand uit met n probleem want hulle sit agter veiligheidglas, tralies, kodedeure en sekuriteit.
En daar is BAIE meer mense wat ” werk” en groot salarisse kry wat hulle nie juis verdien!
Dis waar die geld heengaan, te veel mense en te groot salarisse.
Die grootste probleem waarmee die ANC te doen gekry het was nie dat hul ‘n wanfunksionerende land en regeringsstelsel oorgeneem het,maar hoe om die talle ‘Comrades’ te beloon.
Die maklikste uitweg was om hul aan te stel ,al het baie geen benul gehad wat nodig was vir doeltreffende bestuur,want hulle het mos nie ‘gestruggle’ om arm te bly nie.Hierdie beloningsstrategie kom nou spook by die ANC ,want blanke amptenare wat die wa deur die drif getrek het,word al hoe minder ,omdat baie amptenare wat op die kruin van hul loopbane so by 40, is nou al afgetree,of het die diens uit moedeloosheid verlaat.
Ek onthou nog goed die reaksie van die woorvoerder van die ‘Comrades’ toe amptenare
na baie nagte se werk ,Power point’ voorleggings van die werksaamhede van die werking van departemente binne ‘n moderne munisipaliteit voorlê en hy dit halfpad onderbreek met die volgende woorde:’Ihave listened to the clowns tonight and now want to speak to the boss (Stadsklerk) of the circus’.
Jy sien hy wou eintlik net weet hoeveel geld daar in die ‘kity’ was,want blanke stadsrade was skatryk volgens sy inligting. En siedaar toe word menig stadsrade werklik sirkusse.
Uit my ‘army dae’ ‘No names-no pack drill’.
Frans, dankie vir jou interessante kommentaar.
Het al dikwels gewonder of daar ooit behoorlike voorligting gedoen is voordat ‘n komplekse struktuur/netwerk oorhandig is aan leke op die gebied.
In ‘n perfekte wêreld sou ‘n langdurige oorgangstydperk tussen die ou en nuwe SA, met miljuisende “PowerPoint”-voorleggings, sake soveel anders kon laat verloop.