Nuuskommentaar: OB: Grond kan gekoop word, agtergrond nie

Busisiwe Mkhwebane, openbare beskermer (Foto: ANA)

Sommiges lag, ander is geskok, maar min mense is koud gelaat oor die openbare beskermer (OB) wat te midde van storm op storm oor haar geskiktheid rug styf maak en verklaar dat net die Here haar uit haar pos kan verwyder.

In reaksie op ’n onlangse nuuskommentaar skryf ’n leser: “Grond kan gekoop word, agtergrond nie.”

Hoewel dit nie ’n erkende spreekwoord is nie, en waarskynlik skouer skuur teen politieke inkorrektheid, tref die brute waarheid daarvan ’n mens hard tussen die oë. Die analoog is dikwels die optrede van iemand wat skielik ryk geword het, maar nie die ware finesse het om naatloos in sy nuwe rol te pas nie. Hy of sy pas aan, ja, maar oneg. Skilderye en meubels getuig van kitsch en nie styl nie, uitlatings van meerderwaardigheid en stylloosheid, eerder as van kennis en wysheid.

Eenvoudigheid, in die negatiewe (kômmin) konteks kom in verskillende vorme. Hiermee word geensins bedoel of gesinspeel dat die openbare beskermer haar aan enige van die voorbeelde hierbo skuldig maak nie.

Oudpres. Jacob Zuma se verkiesing tot president het aan hom nie skielik die wysheid van ’n naskoolse kwalifikasie besorg nie – inderdaad nie eens dié van ’n hoërskoolkind nie. Sy honde- en ander uitsprake was ’n enorme verleentheid vir die land. Met sy herverkiesing as president het die Nederlandse koerant Trouw dit in ’n spesiale hoofartikel as ’n fout beskryf. Dit was in 2012, kort nadat Trouw as beste koerant in Europa aangewys is. Die hoofartikel kan hier gelees word.

Plaaslik het sy kwasi-godsdienstige uitsprake veral opslae gemaak. Dit is wyd en deur verskeie kerke as godslastering veroordeel, maar Zuma het hom nie daaraan gesteur nie en daarmee volgehou. In ’n stadium het die Bybelgenootskap in ’n hoogs ongewone stap in ’n omvattende nuusverklaring die president basies weerspreek oor ’n rits onjuisthede oor die bestaande en nuwe Zoeloe-Bybelvertaling, wat hy aangevoer het die rede is waarom hy ’n R1 miljoen bydrae uit die Jacob Zuma-trust vir ’n “onafhanklike” nuwe Zoeloe-vertaling maak. Dit sal interessant wees om te sien wat ’n ondersoekende joernalis oor die afloop van dié sage kan opdelf.

Maar dit is juis godsdienstige uitsprake wat nou ’n “band” smee tussen Zuma se ongekunsteldheid en dié van die OB, Busisiwe Mkhwebane. Met die druk wat daagliks op haar toeneem dat sy nie geskik vir die pos is nie, verklaar sy uitdagend dat “net die Here” haar uit haar pos kan verwyder.

Deur wetgewing en die Grondwet word sy vele magte en regte dieselfde of soortgelyk as regters toegeken. Hy/sy is inderdaad in baie opsigte naby aan onaantasbaar.

Suid-Afrika se openbare beskermers het tot dusver gewissel van ongelooflik swak tot middelmatig tot uitstekend. Veral die vorige OB, Thuli Madonsela, word deur baie as uitstekend, en loshande die beste tot dusver, beskryf. Hierteenoor is daar steeds onafgehandelde sake wat spruit uit die heel eerste openbare beskermer se termyn. Dieselfde bekleër is hof toe gesleep om ’n hofbevel te verkry om hom te verplig om die verslag oor die staatsteater te voltooi. Die spertyd is weer nie gehaal nie, en die verslag is so byna weer hof toe geneem.

Mkhwebane se verslae word met reëlmaat vir hersiening hof toe geneem en word met byna dieselfde reëlmaat deur die hof tersyde gestel. Een van die bekendstes is die Vrede-suiwelplaasprojek, waar sy versuim het om die politici, die werklike drywers van die abortiewe operasie, te ondersoek. Die vermoede is dat sy self ’n marionet van Zuma is. Dit is moeilik om enigeen wat met Zuma geassosieer word as ’n kampvegter vir die beskerming van die Grondwet te beskou. Dit is weer die hoof taak van al die hoofstuk 9-instansies. Haar bevooroordeeldheid word gesien in die feit dat sy sake wat reeds ondersoek is, en as bevredigend afgehandel beskou is, weer laat ondersoek. Telkemale loop sy erg oor haar teenstrydige bevindings deur, onder meer oor Pravin Gordhan en die Reserwebank.

En van die hoofstuk 9-instansies gepraat – hulle blink nou nie juis in die uitvoering van hul take uit nie, met moontlik die ouditeur-generaal ’n uitsondering. Pansat, die Menseregtekommissie, die kommissie vir die bevordering en die beskerming van die regte van taal-, godsdiens- en kultuurgemeenskappe, die kommissie vir geslagsgelykheid en die onafhanklike verkiesingskommissie was al almal in omstredenheid gedompel en in hofsake betrokke.

En dit is juis die instansies wat nie ruimte na middelmatigheid gegun behoort te word nie.