Nuuskommentaar: Om uit die terreur van politieke dryfsand te kom

Pres. Cyril Ramaphosa. Foto: Elmond Jiyane/GCIS

“Gee vir Ramaphosa ’n kansie!” Die spookstem uit die ou Suid-Afrika bly egter spookagtig hang oor die ideologiese moeras waarin pres. Cyril Ramaphosa hom nou in die ekonomiese dryfsand bevind.

Al hoe meer politieke analiste begin glo dat pres. Cyril Ramaphosa se verklaarde pad uit die dryfsand-moeras waarin Suid-Afrika hom bevind nie uiters strategies, en dus van nature stadig plaasvind nie, maar dat die president sukkel om hoegenaamd vorentoe te beweeg. Dit kom daarop neer dat Ramaphosa deur te veel instellings, soos die vakbonde, as gyselaar geneem is. Hierdie instellings het vrede daarmee of die land die omvang van die eise kan bekostig, en aan hul eise gehoor gegee kan word – iewers soek hulle nou opbrengs op hul belegging om Ramaphosa president te maak; hulle sien hoe die ekonomie spartel en dat om hul beurt te gaan afwag in ’n ellelange ry toustaners, net beteken die tou word langer en die wagtyd word ʼn gewag tot die perde horings kry.

Een van die analiste wat na berig word die handdoek vir Ramaphosa ingewerp het (tensy hy van styl gaan verander), is Ferial Haffajee. Lees gerus Tim du Plessis se uiteensetting in Rapport hier.

Daarom word nie net druk toegepas in die vorm van dreigemente van stakings en protesoptogte nie – dié vind daagliks plaas. En, soos in die verlede, word buite die reg, metodes ter ondersteuning aangewend wat as niks ander as politieke en ekonomiese terreur beskryf kan word nie. Intimidasie, moorde, plundery, strooptogte, en net om seker te maak dit voldoen aan die internasionale regsnorm van politieke terreur, word seker gemaak daar sit nie net ’n politieke motivering daar agter nie, dit maak inderdaad deel uit van ’n politieke opstand of politieke of oproerigheid, en die daad onder bespreking moet deel uitmaak van daardie opstand of oproer.

Skrywers oor die onderwerp verskil dikwels nog daaroor of die slagoffers noodwendig ’n “rol” moet speel om dit as politieke terreur te laat kwalifiseer. In Suid-Afrika maak dit, vir die plegers, in die praktyk nie saak nie. So kan ’n onskuldige passasier in ’n motor sy of haar lewe verloor deur ’n klip wat van ʼn oorbrug afgegooi word. Die voorbeelde van onbetrokkenes wat slagoffers word, is legio.

Hoe langer dit lyk of Ramaphosa hom in die dryfsand bevind, hoe langer word volgehou met die politieke terreur waarmee druk op die president gehou word. Nog ’n probleem is dat solank as wat die pas markeer word, hoe meer word die staatskas gedreineer. Een van die hoofoorsake is dat die talle bodemlose putte in Suid-Afrika, soos Eskom en SAL, in hierdie “wagperiode” die staatskas teen versnelde tempo leegsuig, wat enige beweging in die toekoms nog moeiliker maak. Nog ’n voorbeeld is die regskoste wat die staat betaal vir mense wat as getuies voor die Zondo-kommissie getuig, waaronder Zuma.

Suid-Afrikaners is in die reël nie goed vertroud met dryfsand nie, en die persepsie bestaan wyd dat as iemand daarin beland het, dit so goed as verby is met die dryfsandslagoffer. As die persoon weet wat hy doen en nie paniekerig raak nie, is die kanse in werklikheid goed dat hy dit sal oorleef.

Om te bly dryf is een ding, maar om weer op droë grond te kom, is iets anders.

Solank as wat Ramaphosa op een plek bly vassteek, en veral nog daar staan en spartel, sal waarnemers neig om te begin opskrifte uit te dink vir doodsberigte.

Ramaphosa se probleem is ook dat sy vyande hulle nie net buite die ANC, waarvan hy die hoofleier is, bevind nie, maar ook binne die ANC. Hul invloed is selfs dalk groter as diegene buite die party.

Hierdie werklikheid maak dit vir Ramaphosa moeiliker om aktiewe ondersteuning te verkry. Een metode wat klaarblyklik nie juis momentum kon kry nie, was oproepe van wit mense in die ANC om Ramaphosa te steun. Dit het nogal herinner aan ʼn baie bekende oproepe uit die ou bedeling – gee vir FW ’n kansie. Die probleem met hierdie soort kansie is dat die stem wat so uitgebring word nie na Ramaphosa gaan nie, maar na die ANC. Ramaphosa se vyande baat dus net soveel by daardie stemme, en dit kan potensieel rampspoedig wees.

Kan Ramaphosa uit die dryfsand kom? Die belangrikste is dat hy nie paniekerig raak en begin spartel nie. Dit beteken ook nie hy moet niks doen nie, want dan kan hy van ontbering omkom. Hy moet onder meer diep asemhaal om soveel lug as moontlik in sy longe te kry. Om onnodige en ongewenste bagasie saam te probeer piekel gaan hom laat sink en verdrink. Daardie bagasie hoort in oranje oorpakke en ver weg van die president, nie aan sy sy nie.

Solank Ramaphosa bloot modder trap, word niks opgelos nie. Ontleders kan uitlê en redeneer soos hulle wil, kansies gee soos hulle lus het, maar alles loop op ’n gesoek na wind uit. Die opskrif van Tim du Plessis se rubriek sê dit eintlik alles: “Los die konsulteer en begin marsjeer.”

Ramaphosa het hom in die verlede verskeie kere as meesteronderhandelaar bewys. Hy het onder meer die NNP/regering se Kodesa-onderhandelaars maklik platgeloop. Maar solank hy in die dryfsand vasgeval is, bly daar minder en minder oor van wat nodig is om aandag te gee aan die land se probleme.