Nuuskommentaar: Sal die regte SA asseblief opstaan?

Nelson Mandela en sy vrou, Winnie, op 11 Februarie 1990 kort nadat Mandela uit die Victor Verster-gevangenis vrygelaat is. Foto: (AP Photo/Greg English, File)

Terwyl daar ’n groot poging aangewend word om deur die 30-jaar-herdenking van oudpres. Nelson Mandela se vrylating, en in die aanloop tot vanjaar se staatsrede Donderdag, entoesiasme te wek, word sake inteendeel erg bemoeilik deur ongure optredes en blapse vanuit alle kante van die politieke spektrum – die president ingesluit.

Selde of ooit het Suid-Afrikaners oor so ’n breë front soos vanjaar so vroeg en so wydverteenwoordigend menings oor ’n staatsrede gelewer as oor vanjaar s’n wat Donderdag deur pres. Cyril Ramaphosa gelewer word. Dit is Ramaphosa se vierde staatsrede, en dus het die breë publiek ’n opvatting oor die kaliber van die staatshoof – goed of sleg, of baie goed of, te oordeel na die aard van sommige kommentare, baie sleg.

Die feit dat hierdie staatsrede so byna-byna saamval met die 30-jaar-herdenking van oudpres. Nelson Mandela se vrylating, en die duidelike inploffing van die ANC se regeervermoë oor ’n wye spektrum, sou noodwendig die aandag op oudpres. FW de Klerk laat val, en die weerlig trek van diegene wat De Klerk as verraaier die spit wil laat afbyt. Van De Klerk se voorste ondersteuners het dié keer ook sterk in die openbaar gereageer, en ongelukkig nie altyd met die nodige oordeel wat dit sou verg nie.

In ’n verklaring wat deur Dave Steward, voorsitter van die FW de Klerk-stigting, deur die stigting uitgereik is, word uiteraard sterk vir De Klerk in die bresse getree. Die grootste fout, soos al telkemale uitgewys is, is dat hierdie verklaring, soos ander verklarings van die afgelope paar jaar, slegs in Engels uitgereik is. (Dit lyk of slegs die pennevrug van die grootbaas, dr. Theuns Eloff, ook in Afrikaans die lig sien.)

FW de Klerk. Foto: FW de Klerk-stigting/Facebook

Steward skryf onder meer die volgende: “As Mr De Klerk observed in his autobiography: as he watched Nelson Mandela walking through the gates of Victor Verster Prison, he was struck by an inescapable truth: ‘… an irreversible process had begun and nobody could predict precisely how it would end’.”

As pluspunte maak Steward onder meer die volgende stellings: die grondwetlike demokrasie waarin De Klerk en Mandela die leiding geneem het, is steeds in werking; Suid-Afrika is weer deel van die internasionale gemeenskap; Suid-Afrika is van die albatros van minderheidsoorheersing bevry; alle Suid-Afrikaners geniet nominale gelykheid; die nuwe veelrassige middelklas het floreer.

Maar dan noem hy ’n lys van mindere sukses:

• the great exercise in reconciliation and nation-building to which Nelson Mandela dedicated so much of his Presidency has come to a grinding halt;
• the language and cultural rights that were entrenched in the Constitution have been broadly ignored;
• our new society has failed dismally to promote many of the values on which our new Constitution was founded – particularly with regard to human dignity and the achievement of equality and non-racialism;
• too many South Africans are afflicted by inadequate education, health and municipal services and by unacceptable levels of inequality, poverty and unemployment;
• our non-racial democratic Constitution and our economy are under enormous pressure from fundamentally racial and totalitarian ideologies;
• we are now a more racialised society than we have been at any time since 1994 – a society in which the prospects of individuals are once again being determined by their race and not by the content of their character;
• ugly racial stereotypes are once again being propagated by government and political leaders engage in inflammatory rhetoric inciting harm against minorities.

Oor elkeen van die positiewes kan ’n ellelange nuuskommentaar geskryf word, wat nie weens die reeds te lang nuuskommentaar sou deug nie. Dit dien vermeld te word dat Ramaphosa ’n verklaring uitgereik het waarin hy in wese De Klerk se positiewe ingesteldheid afkam, en die “suksesse” van die onderhandelinge onder meer aan die “sukses” van die ANC se gewapende stryd toesê. (In ingeligte kringe is daar redelike konsensus dat Ramaphosa tans in feitlik elke aspek van sy presidentskap nie juis uitblink nie, en hierdie opmerking span as versoeningsblaps moontlik die kroon.)

Die ongelukkigste flater is egter deur Eloff self gemaak in sy bydrae op Maroela Media. Oor die Kodesa-referendum skryf hy onder meer oor die beskuldiging dat De Klerk die volk uitverkoop het: “Baie van hulle haak trouens (nou amper 40 jaar gelede) by die referendum van 1982 (eintlik 1992 – my inskrywing) vas – toe wit mense gevra is om ‘ja’ of ‘nee’ vir politieke hervormings te stem.”

In onlangse bydraes op Maroela Media was daar egter artikels wat onder meer daarop wys dat gesaghebbendes soos dr. Leopold Scholtz en prof. Hermann Giliomee bevestig het dat hierdie referendum bloot gegaan het oor die vraag of met onderhandelinge voortgegaan moes word of nie, en dat die kwessie van politieke hervormings of nie, deur ’n tweede referendum bepaal sou word waar oor die aanvaarding al dan nie van die Kodesa-onderhandelings gestem sou word.

Die kiesers sou dan daaroor kon oordeel of die produk brouwerk was of nie. Daardie referendum is egter later verswyg, en het verdwyn. Daardeur is baie ja-stemmers in die steek en verleentheid gedompel omdat nou voorgegee word hulle het die produk gesteun, wat baie nié sou doen nie. Deur met hierdie mite vol te hou word die land en sy mense geen guns bewys nie.

Pres. Ramaphosa by ‘n byeenkoms van die Afrika Unie. (Foto: GCIS)

Dit gaan reeds ’n bomenslike taak wees om ’n staatsrede te lewer wat aan die klassieke vereistes van so ’n toespraak voldoen. Deur die ANC se halsstarrige volharding met planne vir grondgryp sonder vergoeding word die ideale van die oorgangsgrondwet verwoes, terwyl daar van die grondbeginsels van die “finale” Grondwet bitter min oorbly ná veral die Matie-taaluitspraak in die Konstitusionele Hof, die Zuma-era van grondwetlike mistasting en die verkragting van die Grondwet, en nou die grondgrypplan wat reeds uit verskeie dele van die wêreld ’n rooi kaart gekry het.

Maak nie saak hoe die onverskoonbare uit watter politieke hoek verswyg of goedgepraat word nie, daar word op ander, ook saakmakend, se tone getrap en dit sal die opdis van ’n versoenende en hoopvolle staatsrede byna ’n wonderwerk maak. En Ramaphosa het sedert die aanvaarding van sy presidentskap nog nie daardie vermoë geopenbaar nie.