Nuuskommentaar: SAUK, wie is die baas en wie is die Klaas?

Hlaudi Motsoeneng se skop in die tande wat hy die Onafhanklike Uitsaai-owerheid (Okosa) toegedien het, beteken dat die wiele nou baie vinnig gaan rol om ’n hele rits onregte te voorkom, en om ’n vry en regverdige verkiesing nog betyds uit die kole te krap.

Tot die Afrika-kommissie vir menseregte het ’n beroep op pres. Jacob Zuma gedoen om by die SAUK in te gryp omdat die land andersins skuldig sou wees aan aanslae teen persvryheid waardeur die land hom deur die Afrika-kommissie se handves verbind. Maar Zuma swyg.

By die SAUK is die organisasie (wat vanjaar na verwagting ’n bedryfsverlies van ongeveer R500 miljoen gaan ly teenoor verlede jaar se amper R400 miljoen) se  omstrede bedryfshoof, Hlaudi Motsoeneng, rammetjie uitnek teen ’n uitspraak van Okosa dat die organisasie ongrondwetlik optree oor die verbod op die uitsaai van vernielsug en vandalisme tydens (politieke) protesoptrede.

Dit is egter maar die wit puntjie op ’n pitsweer wat al lank septies is, en waar die howe en die openbare beskermer (OB) in die tande geskop word. ’n Heksejag word op personeel uitgevoer, wat tegnies geweier het om onwettige opdragte uit te voer. Hul sonde is dislojaliteit, volgens Motsoeneng. Na berig word is “Operation Cleanup” veral teen RSG gemik.

Maar daai pitsweer se wortels sit al diep. ’n Paar los voorbeelde was toe SAUK-TV-kykers kon agterkom daar is groot moles in die parlement (daar was ’n lekker bakleiery) maar die TV-kameras is in opdrag weg daarvandaan gedraai. Tydens die groot afskeidsgeleentheid van wyle pres. Nelson Mandela in Soweto, is Zuma deur ’n deel van die skare uitgejou, maar dit is weens ingryping deur grootbase in die nuuskantoor van die kykers weerhou.

Dat die SAUK se optrede nou as ongrondwetlik beskou word, blyk duidelik deur die optrede van verskeie mediawaghonde, Solidariteit, en nou ook in ’n artikel deur Rebecca Sibanda, regsassistent van die Sentrum vir Grondwetlike Regte.

Het Motsoeneng die versekering van “bo” gekry dat hy ongeag wat volle ondersteuning en beskerming sal geniet? Of het die groot kop wat hy ontwikkel het nou so groot geword dat hy soos ’n diktator kan aangaan?

Selfs die ANC het onlangs erg bontgepraat. Terwyl die SAUK aan die een kant gelooi is, en die minister opgeroep is om voor die ANC te verskyn (wat nie gebeur het nie), is ook geluide gemaak dat die SAUK en die ANC een is, en dat ontplooide kaders weet wat van hulle verwag word.

Die saak stuur nou op onder meer die konstitusionele hof (as toestemming verkry kan word) sowel as die arbeidshof af.

Tyd is egter nou van kritieke belang. Die landswye munisipale verkiesing vind op 3 Augustus plaas, dus oor minder as drie weke. Soos die SAUK nou (ongrondwetlik) optree, is daar geen kans dat die kiesers op ’n onverbonde wyse ingelig sal kan word nie, en daarsonder kan die verkiesing nie vry en regverdig wees nie. In dié stadium lyk dit egter ook nie of die OVK (en ook verskeie rubriekskrywers wat slegs op die aspek van politieke geweld fokus) hom enigsins verknies oor die SAUK se moontlike impak op hoe vry en regverdig die verkiesing gaan wees nie.

So iets sal uiteraard agterna deur hofaksies aangespreek kan word, met die verkiesing wat tersyde gestel kan word, maar teen die agtergrond dat die verkiesingsdatum nou baie na-aan die laaste dag waarvoor die Grondwet voorsiening maak gaan plaasvind.

Dit is dus baie beter om die kwessie vooraf reg te kry, en daarvoor is daar bitter min tyd. En hoe lank sal genoeg wees om die gedokterde nuusdekking van die SAUK reg te stel voordat die verkiesing as vry en regverdig beskou sal kan word.

Dinge gaan nou noodwendig baie vinnig gebeur.

Terselfdertyd moet politieke partye ook hul hand in eie boesem steek. ’n Opposisieparty wat nou aansienlik meer mediaverklarings uitreik as in die verlede, maar heelwat minder nuusdekking verkry, kan nie (net) die SAUK blameer as hy alles net in Engels uitreik nie. Die dae van hoofsaaklik groot media-instansies met vertalers wat voltyds nuusberigte vertaal, is lank reeds verby. Gemeenskapsmedia stel nuwe eise.

En dan is daar partye wat eintlik niks doen om mediaverklarings uit te reik nie, of dit uiters selde doen, en dan langlippie is oor die min nuusdekking.

Kom ons hou duim vas dat sake binne die volgende net meer as twee weke behoorlik vlot gemaak kan word.

Die ANC kan natuurlik baie bydra daartoe om die druk op die knyptang te verlig deur ’n aantal van sy ontplooide kaders uit die kookpot uit te herontplooi Poeroekwaai toe.