Nuuskommentaar: Suid-Afrika te koop

Adjunkpresident Cyril Ramaphosa (Foto: GCIS)

’n Waarskynlik apokriewe verhaaltjie uit die bosoorlog lui dat die hoof van die geneeskundige dienste ’n tydelike kamp op die grens besoek het. Hy wou weet hoe die troepe drinkwater veilig kry. Die stafsersant verduidelik toe dat hulle die water in die rivier gaan skep, deur ’n sif gooi en dan deur ’n doek. Dan kook hulle dit en gooi ’n watersuiweringspilletjie in.

“Maar net om doodseker te maak drink ons bier.”

’n Amper soortgelyke gevoel pak ’n mens beet as jy lees hoeveel geld “begroot” word om na bewering stemme tydens die ANC se verkiesingskonferensie te koop. ’n Totale bedrag van R500 miljoen word genoem, met R100 000 wat per individu “betaal” word. Of dié syfer oordrewe is, klink waarskynlik, maar daar is ook vertel dat met die vorige kongres, toe pres. Jacob Zuma sy tweede termyn kon betree, groot bedrae geld uit kattebakke opgediep is. Dit, terwyl daar volgens die ANC se grondwet ’n omvattende verkiesingsproses is wat lank voor die kongres begin. ’n Hele proses, wat – so wil dit voorkom – ’n streep deurgetrek word wanneer die koeverte met die “Kersgeskenk” uit ’n kattebak opgediep word.

Die ANC se proses om nuwe leiers te verkies begin op takvlak. Dit is te verstane dat die stryd fel sal wees in ’n land waar armoede nog wyd gesaai is, en die bedrae geld wat kort voor Kersfees soos ’n geelwortel uitgehang word, ’n groot motivering bied om ’n afgevaardigde te wees. Per slot van sake is dit op nasionale vlak boonop geheime stemme, en niemand sal weet as die koevert geneem is, maar elders gestem is nie.

Die stryd neem allerlei vorms aan. “Kitslede” wat by takke ingeskryf word om ’n bepaalde kandidaat te steun (die lidmaatskapgeld word vir hulle betaal), faksievorming, spooktakke, hofsake en selfs moord. Analiste begin sommetjies maak… en dop gereeld die toets.

Maar waar kom die enorme bedrae geld vandaan, hetsy R500 miljoen, of minder?

En wie het soveel geld dat enorme bedrae “geskenk” kan word sonder om deur die boeke te gaan?

Die eerste instink is om dit aan staatskaping te koppel. Terwyl die Guptas volgens alle aanduidings sentraal in die staatskaping staan, het ook ander name, veral uit die geledere van tenderpreneurs, in die kollig beland.

Nkosazana Dlamini Zuma. Foto: Flickr/GovernmentZA

Instansies met groot beleggings in die land sal ook ’n groot belang hê by wie die pyp rook. Veral die uitsprake van dr. Nkosazana Dlamini-Zuma dui op min begrip vir die ekonomie, en is trouens by voorbaat tot mislukking gedoem. Slegs gryp-en-hollers kan belang hê daarby dat sy verkies word – wanneer die inploffing plaasvind, het hulle reeds met hul rykdomme na die buiteland laat spat.

Ná die kernkragdebakel is dit baie onwaarskynlik dat ’n buitelandse moondheid of moondhede dit sal waag om ’n geldjie in ’n leier van keuse te “belê”. Veral Rusland, so lyk dit, het nou al sy vingers verbrand. Aan die ander kant het Zuma, in weerwil van ’n hofuitspraak, die gedagte aan ’n kernprogram net lewend genoeg gehou dat lande wat belangstel om ’n kontrak los te slaan dalk ’n meevallertjie kan laat deurglip.

Die enigste persoon wat tot dusver feitlik verseker is dat sy verkiesingsveldtog aan hom die amp gaan besorg wat hy verlang, is die premier van Mpumalanga se veldtog om adjunk-president van die ANC te word. Boonop het hy nou ook baie troewe in die hand om te besluit wie van Ramaphosa of Dlamini-Zuma die president gaan word (tensy die koeverte ook sy planne deurmekaar krap).

Die laaste ding wat Suid-Afrika nodig het, is nog ’n president wat in iemand se sakkie is. Met rommelstatus het die land se “verkoopswaarde” waarskynlik reeds erg afgeneem.

Wat die land nou nodig het, is ’n president wat ’n gesonde begrip van die ekonomie het, en beleidsrigtings kan aanvoer wat die land weer op koers kan plaas. Dit sluit in om van ’n reuse-netwerk van korrupte politici en tenderpreneurs ontslae te raak.

Wat in die proses van die bespreking van die komende kongres nou dikwels uit die oog verloor word, is dat dit ook ’n beleidmakende kongres is. Beleidsvoorstelle wat vroeër vanjaar tydens ’n konsultatiewe kongres gemaak is, moet nou goed- of afgekeur word. Dit klink amper onmoontlik dat die ANC in net vier dae die registrasie, toesprake, leiersverkiesing én beleidsdeel sal kan afhandel. Veral as daar dispute met die registrasie van bepaalde afgevaardigdes is, kan die program erg omvergewerp word.