Nuuskommentaar: Suid-Afrika vanuit ’n pantservoertuig bekyk

Te veel areas in Suid-Afrika word nou weens die greep van misdadigers te gevaarlik om te besoek, terwyl selfs die sogenaamde veilige areas gereeld geteiken word deur misdadigers wat ekskursies onderneem na areas waar geld en goedere van hande kan verwissel – selfs al geskied dit teen lewensverlies. Ook buitelanders het al so deurgeloop.

“As jy in Suid-Afrika wil reis, moet jy dit in ’n tenk doen,” was min of meer die woorde van ’n Nederlandse toeris wat deel was van ’n groep toeriste wat beroof is terwyl hul toerbus aangehou is.

Dit is nie die eerste keer dat oorsese burgers in Suid-Afrika misdaadslagoffers geword het of selfs hul lewe verloor het nie. Van die voorvalle het redelik baie nuusdekking gekry, en in sulke berigte is daar dan gereeld agtergrond in die vorm van misdaadstatistieke verskaf. In enkele gevalle het oorsese burgers wat op plase in Suid-Afrika gewoon het, in wrede plaasaanvalle omgekom, en dan was daar skielik baie agtergrondmateriaal oor die omvang van plaasaanvalle in Suid-Afrika vir die andersins redelik swygsame media.

Veral in sommige lande is daar besondere deernis, ook in die media, met medelandsburgers wat in die buiteland teenspoed kry. So word breedvoerig berig oor ’n medeburger wat saam met verskeie ander mense in die Alpe in die moeilikheid beland. ’n Medeburger wat oorsee ontvoer word, word amper as nasionale ramp ervaar. Selfs burgers wat in die buiteland in ’n ongeluk omkom of beseer word, wek wye empatie op.

Dink net aan die kollektiewe gevoel as ’n bus vol medeburgers die slagoffers van geweldsmisdadigers word.

Maar sou daar, hipoteties, ’n gepantserde troepedraer ingerig word om die plek van ’n luukse toerbus in te neem – wat sou die besoeker waarneem?

Suid-Afrikaners onderneem daagliks sulke toere terwyl hulle in Jan Tuisbly se karretjie ry, maar deur ’n koerant (gedruk of in elektroniese formaat) blaai. Opskrifte soos die brandstofpryse wat weer styg, ’n erge bakleiery tydens ’n ANC-provinsiale leiersverkiesingskongres in die Oos-Kaap, ’n boer wat herstel nadat hy tydens ’n plaasaanval deur die kop geskiet is (met ander wat nie so gelukkig was nie), sterftes tydens motorongelukke, taxigeweld, politieke moorde… noem maar op, dit is te lese.

Ons lees dit, of volg dit op radio en TV, gewoonlik vanuit die veiligheid van ons eie (beveiligde) huise. Dit geskied in ’n land waar huisrooftogte plaasvind, en waar rowers ’n kitsbank uit Wachthuis, destydse hoofkwartier van die polisie, gesteel het.

Tog is ons in alle waarskynlikheid meer gewoond daaraan om so te leef as die gemiddelde Nederlander, of burger van ’n ander land.  Daar is uitsonderings, soos die gereelde skietvoorvalle in die VSA waar dit gewoonlik alleenlopers is wat mense by ’n saamtrek van die een of ander aard afmaai. Met die jongste voorval, in Las Vegas, het minstens 59 mense omgekom en is honderde ander gewond.

In Europa is min of meer volstruispolitiek gespeel oor die Katalaanse onafhanklikheidspoging – tot die Spaanse regering met soveel polisiegeweld toegeslaan het dat berigte lui dat Europa al ’n hele ruk nie meer aan sulke beelde gewoond is nie. Nou word omsigtige verklarings uitgereik, en gaan die Europese parlement môremiddag (Woensdag) die kwessie bespreek.

Maar hoe gaan Suid-Afrika vanuit ’n luukse gepantserde voertuig vir buitelandse besoekers lyk, veral as die pantser die toeroperateurs die vrymoedigheid gee om ook areas wat andersins vermy word, te besoek?

Gaan hulle sien hoe jong kinders op die Kaapse Vlakte daagliks aan dwaalkoeëls van strydende bendes blootgestel word?  Gaan hulle sien hoe armoede vanuit vervalle strukture lyk, hoe toeriste kom besoek aflê soos besoekers dieretuine besoek?

Gaan die toeriste hul koppe breek oor hoe dit kan wees dat ’n nasie nou al meer as twee dekades lank, en veral die jongste aantal jare, dit op hulself trek deur vir dieselfde party te stem? En nou nie kan plan maak met ’n president wat soos ’n neet klou terwyl die land onder hom verkrummel en moreel verweer nie? Trouens, waar staatskaping tot ’n ongekende vlak gevorder het, en die drywers daarvan nie net skynbaar onaantasbaar is nie, maar afgesien van ’n struikelblok of twee, lustig kan voortgaan om die land leeg te suig… Terwyl korrupsie ook jaarliks die ekonomie met miljarde rande verarm.

Vanuit ’n gepantserde voertuig kan dit wat verkeerd loop, soos riool wat in ’n straat in plaas van in die rioolstelsel af loop, helder en duidelik raakgesien word.

In daardie gepantserde voertuig kan die toeris rustig aan sy koue drankie suig, terwyl ’n horde honger kinders agterna tou – handjies uitgestrek. Of is dit om ’n aalmoesie te kry om bietjie gom te kan koop om te snuif?

Gelukkig gaan dit nie oral in Suid-Afrika so nie. Daar is genoeg veilige plekke waar toeriste kan afklim, met die bevolking kan meng en foto’s kan neem. Ook Suid-Afrikaners het ’n sintuig ontwikkel om te weet waar dit gewoonlik veiliger is as ander plekke, hoewel dit ook nie waterdig is nie. Sekere gebiede word, sonder om dit hardop te noem, as “no go-areas” beskou. Dis plekke waar misdadigers blatant koning kraai, en vanwaar misdaadstrooptogte elders uitgevoer word.

Maar ongeag hoe veilig daardie “misdaadvrye” omgewings is, dit bly blootgestel aan gewapende rowerbendes wat nie eens skroom om in skietgevegte met spesiale taakmagte van die polisie betrokke te raak nie.

Hoe kan ons die land terugneem?

Die sogenaamde oliekolbenadering gaan van die standpunt uit dat as almal saamstaan – veral in georganiseerde verband – ’n oliedruppel ’n groot kol op die water kan maak. Wanneer die veiligheidsmagte,  private sekuriteit, burgerlike bewegings, buurtwagte en vele meer saamstaan, word ’n area te warm vir die misdadiger. Sy terrein van optrede krimp soos die oliekol uitbrei.

Dit moet uiteraard gepaard gaan met die verligting van armoede en erge sosio-ekonomiese ongelykheid (volgens statistiek), en ’n morele herlewing.

Baie belangrik is egter dat die land se leiers die voorbeeld moet stel…