Nuuskommentaar: Taal en die studente-onluste

Dit lyk of die EFF nou met ’n nuwe taalfoefie by die UP kom om ’n “verskoning” te vind om die universiteit onregeerbaar te maak. As Afrikaans bly, moet “al 11 ander” Afrikatale ook as onderrigtale ingestel word. Dis nie die eerste keer dat iemand die 11 amptelike tale (nie volgens die EFF se sommetjies nie) as foefie gebruik om Afrikaans onder druk te plaas nie.

Na berig word, is die EFF se jongste foefie om te sê hulle het dit nie teen Afrikaans nie, maar dat die UP, “al 11 ander amptelike Afrikatale ook moet inspan”. Volgens hierdie berig lyk dit of die EFF meen Suid-Afrika het meer amptelike tale.

Foefie inderdaad. Met die Kodesa-onderhandelings het van die onderhandelingspartye aangedring dat Afrikaans naas Engels ook ’n amptelike taal moet wees. As teenvoeter het die ANC toe op 11 amptelike tale aangedring, en die vermoede was baie sterk dat dit gedoen is omdat gemeen is 11 amptelike tale is so onprakties dat net een amptelike taal – Engels – sal uitkristalliseer.

Selfs Cachalia en ander het in hul gesaghebbende boek, Fundamental Rights in the New Constitution, tot hierdie gevolgtrekking gekom.

Die belangrikheid van Engels as wêreldtaal kan nie ontken word nie, maar word dikwels ook oordryf. Die VSA het pas ’n “kliklyn” ingestel waar mense skendings van die gedeeltelike skietstilstand in Sirië kan aanmeld. Toe van die belanghebbendes dit toets, blyk dit dat die operateurs inbellers in Engels aanspreek, maar wel na Arabies oorskakel as die inbeller nie Engels magtig is nie. Die probleem is dat die operateurs se Arabies so gebrekkig is dat hulle ook nie die mededelings kan volg nie. Dit word nou aan die haastige inwerkingstelling van die inbellyn toegeskryf, en regstellings sal gemaak word om mense te vind wat Arabies behoorlik onder die knie het.

Dit is ook die praktyk wat die ANC baie gou voltrek het. ’n Bepaling in die oorgangsgrondwet dat geen amptelike taal van ’n reg gestroop mag word waaroor dit in 1994 beskik het, is op onverbiddelike aandrang van die ANC in die finale Grondwet laat vaar.

PanSat het ook vroeg bevind dat die regering die grootste oortreder van grondwetlike taalregte is.

En nou, as derde gelui, kom die EFF met dieselfde foefie. Net om seker te maak dat dit onuitvoerbaar is, word skynbaar geëis dat dit feitlik onmiddellik ingestel moet word, saam met ’n aantal ander eise soos dat die EFF-studente wat voorlopig geskors is, vrygelaat moet word. Anders volg optogte en al die dinge waarmee die EFF so goed is.

Die grondwetlike toets vir die insluiting of uitsluiting van amptelike tale as onderrigtaal, naamlik dat dit prakties uitvoerbaar moet wees, bots lynreg met die EFF se eis. Afrikaans is een van die min, indien nie die enigste, inheemse Afrikataal wat ook ’n akademiese vlak bereik het wat universiteitsonderrig moontlik maak. Dit is danksy ontsettende harde werk deur die taalpioniers. Zoeloe word wel op ’n beperkte skaal, byvoorbeeld met die opleiding van verpleegpersoneel in KwaZulu-Natal, gebruik wat aantoon dat daar moontlik nie soveel werk ingesit moet word om dit ook vir ander tale haalbaar te maak nie. As die entoesiasme en bereidheid tot opoffering maar daar was.

Intussen lyk dit of die EFF bloot weer met ’n foefie gekom het om Afrikaans soos ’n seer duim te laat uitstaan. Uit die berig is dit nie duidelik of die taaleise wat die EFF aan Tukkies stel, ook vir ander universiteite gaan geld nie.

Boonop het die strome verguisings van Afrikaans as “taal van die verdrukker” nie in die niet verdwyn nie.

’n Belangrike aspek wat dikwels (moedswillig) deur diegene misgekyk word wat oor gebruikstale moet besluit, is dat die Grondwet dit vir provinsies moontlik maak om oor hul eie amptelike tale te beslis. In daardie verband is die 11 amptelike tale eintlik net ’n groslys om uit te kies.

Dit maak dit vir die Wes-Kaap byvoorbeeld moontlik om nie vir Venda voorsiening te maak nie, wat bykans geen sprekers in die provinsie het nie. Nasionale staatsdepartemente se formele taalverpligtinge is egter bietjie ingewikkelder. Maar elke provinsie het op drie tot vier amptelike tale beslis. As ’n skoukomitee dan aanvoer dat hy besluit het om slegs Engels te gebruik omdat dit onprakties of onmoontlik is om al 11 amptelike tale in te span, praat hy bog. Die gebruik van sy provinsie se eie amptelike tale is nié so onprakties nie.

Voorts lyk dit nie of die EFF genuanseerd genoeg optree om nie ook op die gebruik van Venda, Pedi, Tsonga en ander as onderrigtale by byvoorbeeld Ikeys, Maties en ander aan te dring nie. Sou dit in die praktyk realiseer, sal daar waarskynlik een of twee studente in sommige streke in klasse wees – op grond van die aanname dat daardie studente nie in elk geval sou verkies om hul klasse in Engels te loop nie.

Sou die EFF sy sin kry en al 11 amptelike tale as tale van onderrig op Kovsies afdwing, verval sy hoofoorweging om in die eerste plek van Afrikaans ontslae te raak. Die beswaar was dat die opsie van Afrikaans en Engels veroorsaak het dat wit studente (ook heelwat Engelssprekendes) verkies het om hul klasse in Afrikaans te loop, en swart studente weer Engels verkies het. Dit het ’n geskeide studentelewe tot gevolg gehad wat studente nie behoorlik vir die eise van die nuwe Suid-Afrika voorberei nie.

Hoe gaan afsonderlike klasse in al 11 amptelike tale daardie “probleem” oorkom?