Nuuskommentaar: Verkiesing of vragmotors uitbrand – Wat werk die beste?

Vir ’n burger om sy stemreg uit te oefen word dikwels as die hoogste vorm van demokratiese uitlewing beskryf. Die demokrasie bied egter veel meer opsies, soos persvryheid, meningsvryheid, petisies, wettige stakings, lidmaatskap van burgerlike bewegings ensovoorts, maar daar is ook onwettige metodes wat aangewend word om die politici se ore oop te maak, en hulle by verkiesingsbeloftes te laat hou. Dit kan sabotasie, terreur, boikotte, onwettige stakings en optogte, vandalisme, diensleweringsproteste en nog vele ander insluit.

Soms loop van hierdie aspekte saam. Die burgers gaan steeds stembus toe, maar die politici weet dat hulle nie sommer met gebreekte beloftes gaan wegkom nie.

In die nuuskommentaar van Vrydag hier is vlugtig na ’n begrip, preferendum, verwys en is beloof dat dit vandag meer volledig onder die loep geneem sal word tensy iets groots as onderwerp voorkeur sou moes kry. So byna het die bomontploffings in Sri Lanka juis dit bewerkstellig.

Volgens verklarings is daar twee betekenisse vir die woord “preferendum”. Die eerste hou verband met die woord “preference” en die tweede is ’n verkorting vir die begrip – ’n pre-referendum. Die een begrip sluit nie sommer die ander uit nie.

Die begrip preferendum het nou weer in gebruik gekom in die lig van die komende Europese Unie se verkiesing, en Brexit wat knaend op die rotse loop. Daar is nou groot druk in Brittanje dat die Britte toegelaat moet word om weer ’n referendum te hou oor Brexit al dan nie. Met die uitstel wat die Britte gekry het om oor Brexit te besin en onderhandel, sal hulle weer aan die EU-verkiesing kan deelneem.

Met die stemme wat die vir en teen Brexit-partye met dié verkiesing kry, word die menings van die Britte grootliks bepaal. Dit staan as ’n pre-referendum bekend, of verkort tot preferendum. Terselfdertyd word die Britte se voorkeur (preference) ook getoets.

In Suid-Afrika gaan verskeie faktore hande vat om die destruktiewe kragte saam te snoer. Met die tuisspan wat ook nog die duiwelsvurk vol afpersingsfaktore geryg het, kan heelwat druk op verantwoordelike partye uitgeoefen word.

’n “Neweproduk” is dat die vraag gevra kan word of ons dan nog politici nodig het. Die bekende dr. Danny Titus vra dan juis ook hierdie vraag in sy rubriek op Netwerk24. Om Titus se rubriek klakkeloos op dit wat hier bespreek word van toepassing te maak sou neerkom om appels met pere te vergelyk. Vir Titus fokus die tema op samewerking in die private sektor om sekere sake soos onder meer onderwys, maar ook goeie tussengroepverhoudinge, te behartig eerder as dat die staat self sy verantwoordelikhede nakom.

Dit bring nog ’n konsep uit die staatkunde na vore – ’n tegnokrasie. ’n Voorbeeld in die praktyk is byvoorbeeld waar AfriForum se vrywilligers munisipaliteite help om slaggate reg te maak, te help sorg vir skoon water en vele meer.

Dit terwyl die ANC die suiwer demokrasie met ’n kleptokrasie vervang het, het nog ’n regeringsvorm beslag gekry, wat in Engels as kakistocracy bekend staan. Die wonderlike is hoe gepas dié term in Afrikaans vertaal kan word, naamlik kakistokrasie (van die Griekse kakos vir sleg).

Nog ’n regeringsvorm wat goed beskrywend is as die Engelse kraterocracy vertaal word, naamlik kraterokrasie (van die Griekse krateros vir sterk), is ’n goeie voorbeeld van waar sterkes die mag oorneem (soos deur ’n staatskaping) en deur patronaatskap die gewone kiesers se demokrasie steel. Die patronaatskap pas weer naatloos in op ’n Amerikaanse politieke konsep, gatflies. Die alternatiewe woord hiervoor is onder meer horseflies, wat weer heel gepas vertaal kan word met gatvlieë, na aanleiding van waar dié soort vlieënde peste verkies om die arme perde te irriteer.

Kortom, deur skelm te wees of aan te jaag, word die land in ’n piesangrepubliek omskep.

Terwyl stemreg deur heelwat ander metodes ondersteun word, soos mediavryheid, burgerlike instellings soos AfriForum en Outa, is dit wat nou op groot skaal in Suid-Afrika ’n “aanvullende proses” tot stemreg word, soos gewelddadige oproer, vandalisme, diensleweringsbetogings (wat die afgelope jaar verdubbel het en gereeld kort voor verkiesings ingespan word) om beloftes by politici (met vreeslike kort geheues en groot sakke) het “af te pers” onaanvaarbaar.

Net soos gedink word dat die soort politieke sirkus wat Suid-Afrika beleef tot nuutskeppings in die staatkundige terminologie moet lei, staan ’n mens verstom oor dit wat eintlik reeds bestaan. Tog is daar een terrein waar daar pas ’n behoefte vir nuwe woorde ontwikkel het – die debakel rondom Steve Hofmeyr en die Ghoemas. Ou opvattings oor die hoër kunste geld net nie meer nie. Begrippe soos dat kunstenaars die gewete van die volk is, en dat kunstenaars neig om simpatiek teenoor die underdog te wees, pas net nie op wat ons tans beleef nie.

Selfs akademici sluk maar erg winde wanneer hulle die onregverdigheid van ongelykhandige beoordeling van skuld aan politieke korrektheid probeer las. Of bestaan daar reeds ’n woord soos Ghoemakrasie?