Nuuskommentaar: Waarheen met Geloftedag?

President Cyril Ramaphosa
(Oktober 2018) Foto: Kopano Tlape/GCIS

As na die beskikbare mediaberigte en nuusverklarings vir Geloftedag en Versoeningsdag gekyk word, lyk dit of die waarheid ’n slagoffer geword het en veral pres. Cyril Ramaphosa se sienings problematies gemaak het.

In verskeie SAUK-nuusbulletins is na Versoeningsdag, voorheen Geloftedag, verwys. In ’n nuusbulletin is selfs na die leier van die Vryheidsfront Plus, dr. Pieter Groenewald, se toespraak by Bothaville as ’n Versoeningsdag-toespraak verwys.

In die proses word ’n prentjie van of die een of die ander geskep. Op amptelike kalenders moes Geloftedag inderdaad plek maak vir Versoeningsdag, maar dit laat bloot die vraag ontstaan: Was Geloftedag ooit vir alle Suid-Afrikaners bedoel? Of was dit eintlik net bedoel vir die naasbestaandes van diegene wat in die laer van die strafkommando die Gelofte opgestel en afgelê het? Of vir alle Afrikaners?

’n Probleem is dat die oorspronklike Gelofte verlore gegaan het.

In ’n goed-nagevorste artikel op Netwerk24 skryf die bekende Neels Jackson, voorheen redakteur van die Kerkbode, in wese dat ’n mens se vertolking oor die inbinding van die Gelofte afhang van wie se rekonstruksie ’n mens aanvaar. Hy brei uit oor die weergawe van prof. Floors van Jaarsveld wie se weergawe hom ’n teer-en-veer-sessie by die AWB-leier Eugene Terre’Blanche en van sy ondersteuners op die lyf laat loop het.

Jackson brei ook uit oor hoe politiek, en spesifiek nasionalisme, die suiwerheid van die Gelofte geërodeer het. Hoewel onvolledig, is dit ter wille van ruimte al oor Jackson se artikel.

Dit is inderdaad moeilik om te verklaar hoekom soveel geskiedenisboeke hierna die deelname van bruin bediendes en swart skerpskutters van Port Natal aan die strafkommando se ekspedisie verswyg, anders as dat dit teen ’n politieke agtergrond geskryf is. Voorts het artikels deur bekendes, onder andere ’n bekende teoloog, onlangs nog na die vroue en kinders in die laer van Bloedrivier verwys, terwyl Andries Pretorius self ’n verbod op die deelname van vroue en kinders geplaas het.

Die bedoeling hier is nie om die geskiedenis reg te timmer of te herskryf nie, maar bloot om te wys dat dit ingewikkeld is as die oorspronklike verlore is, en uit verskeie, of geselekteerde bronne herkonstrueer moet word. Daar is ewe-eens verskille oor weergawes dat die Gelofte inderdaad insluit dat dit jaarliks gedenk moet word, en as ’n Sabbat. Andries Pretorius self het dit byvoorbeeld nie onderhou nie.

Waaroor daar nie verskil behoort te word nie, is die volkeregtelike reg van minderhede om kulturele gebruike te onderhou (met beperkings soos dat dit nie sedisie in die hand werk nie). Dié reg is ook in die grondwet vervat.

As na ander dokumente gekyk word waarvan die outentiekheid nie betwyfel kan word nie, soos Piet Retief se manifes wat in die Grahamstown Journal gepubliseer is. Hierin dui Retief aan dat swart bure gerespekteer sal word. Die sesde rede vir die Groot Trek lui byvoorbeeld soos volg: “We solemnly declare that we quit this colony with a desire to lead a more quiet life than we have heretofore done. We will not molest any people, nor deprive them of the smallest property; but, if attacked, we shall consider ourselves fully justified in defending our persons and effects, to the utmost of our ability, against every enemy.”

Die agste rede sluit hierby aan: “We propose, in the course of our journey, and on arriving at the country in which we shall permanently reside, to make known to the native tribes our intentions, and our desire to live in peace and friendly intercourse with them.”

Terwyl onder Afrikaners geen eenstemmigheid is oor die implikasies van die Gelofte nie, ongelukkig soms moedswillig, lyk dit of Retief self nie ’n konflik tussen die Gelofte- en die Versoeningsdag sou hê nie, was die hele bespreking hiervan bloot oor die strominge aan die een kant van die munt. Die ander kant van die munt moet dieselfde gees adem, en die sterkste aanduider sou wees die inhoud en trant van pres. Cyril Ramaphosa se toespraak, wat die hoofrede op die amptelike vieringe van Versoeningsdag was.

Die aanloop tot die toespraak was ongelukkig nie baie bemoedigend nie. Maroela het dit gister in sy buitengewone nuuskommentaar onder die loep geneem. In sy toespraak, soos weergegee deur Netwerk24, is dit duidelik dat Ramaphosa nou by die swart Amerikaanse siening aansluit (daar is nie duidelikheid oor hoe wyd hierdie siening werklik onder swart Amerikaners verteenwoordigend is nie, maar dit word as algemeen verteenwoordigend aangebied) dat ’n wit persoon eers as nie-rassig beskryf kan word as hy fisies vergoeding opgedok het vir die onderdrukking van die verlede.

’n Jong wit Amerikaner, selfs al het hy heeltemal nie-rassig grootgeword en met ’n swart vrou getrou, sal as rassis beskou word tot die fisiese boetedoening. Dit sal Ramaphosa loon om ook kennis te neem dat peilings in die VSA daarop dui dat rasseverhoudinge in die VSA versleg.

In sy Versoeningsdag-toespraak het Ramaphosa in wese gesê versoening in Suid-Afrika is onmoontlik solank as wat die meerderheid Suid-Afrikaners steeds gebuk gaan onder die ongeregtighede van die verlede.

Om hierdie rede sal “grondhervorming” (eintlik grondgryp sonder vergoeding) ’n belangrike deel van die versoeningsproses uitmaak. Dit sluit aan by sy verduideliking hoekom hy sekere wyse van die viering van Geloftedag as ’n struikelblok vir nasionale versiening beskou. Sy weergawe van die Slag van Bloedrivier en die gebeure daarna is egter ver verwyder van die werklikheid. Dit kom daarop neer dat Zoeloes in wese uit selfverdediging opgetree het om te keer dat hulle van hul grond beroof word, maar deur die Trekkers “uitgemoor” is.

’n Kontekstualisering van wat Ramaphosa gesê het teen die agtergrond van die algemene verkiesing is moeilik te regverdig omdat dit een van die belangrikste oplossings, die waarheid, in die voet skiet.

Deur die grootliks afwesigheid van gepubliseerde Geloftedag-toesprake, word op die toespraak by Bothaville van dr. Groenewald (VF Plus) gefokus. Die opskrif is klaarblyklik ’n spesifieke vermaning aan Ramaphosa: “Versoeningsdag: Moenie Afrikaner sondebok maak”

“Die Grondwet van Suid-Afrika gee Afrikaners die reg om hul kultuur en erfenis te herdenk en uit te leef. Die herdenking van 16 Desember word deur die meeste Afrikaners gesien as Geloftedag binne die konteks van ʼn gelofte wat afgelê is in 1838.

Die Gelofte by Bloedrivier is nie deur ʼn regering afgelê nie, maar deur die voorsate van die Afrikanervolk. Dit is dus die Afrikaner se keuse om Geloftedag te herdenk. Versoeningsdag en die jaarlikse herdenking van die 1838‑gelofte staan nie teenoor mekaar nie. Dit is ’n fout om Afrikaners te probeer dwing om tussen die twee te kies.

Die meeste mense in Suid-Afrika soek vrede en ’n veilige toekoms vir hul kinders. Hulle soek ook die reg om hulleself te wees, as byvoorbeeld Afrikaners, in ’n land met baie tale en kulture.

Daar is groot rede tot kommer oor die wyse waarop die Afrikaner se geskiedenis tans negatief en eensydig aangebied word ter wille van populisme. Die Afrikaner word die sondebok gemaak vir alles wat verkeerd loop in Suid-Afrika.

Verdere brandpunte is die grondkwessie en veldtogte om Afrikaners en witmense as misdadigers in hul eie land voor te stel, asof hulle die land se grond gesteel het.

Suid-Afrika behoort aan almal wat daarin woon en Afrikaners het oor eeue ʼn belangrike rol gespeel om die land op te bou tot voordeel van alle Suid-Afrikaners. Afrikaners kan en moet trots wees op hierdie bydrae van opbou en hoef nie verskonend daarvoor te wees nie.

Mense moet nie die Afrikaner die sondebok maak vir hul eie mislukkings en onvermoë om sukses te behaal nie. Versoening en nasiebou sal werk wanneer geen groep of individu beledig, bedreig, onderdruk of gemarginaliseer in die land voel nie, en wedersydse respek vir mekaar se verskille betoon en erken word.

Indien versoening in Suid-Afrika beteken dat sekere volke en kultuurgroepe dit wat hul eie is, moet vernietig, opoffer en verskoning daarvoor vra, is dit nie werklike versoening nie, maar polarisasie en ’n resep vir konflik.”

Grondgryp sonder vergoeding is nie deel van die oplossing nie, maar deel van die probleem. ’n Mens verwag beter van ’n president as om sy ampseed vir ’n ses te slaan en die waarheid uit die speelveld te moker. Moenie die Afrikaner se vermoë tot selfbemagtiging deur nieu-apartheid vernietig nie – laat dit eerder blom sodat die ekonomie kan blom tot voordeel van almal in die land.