Nuuskommentaar: Wie verteenwoordig die Afrikaner?

Daar kan geen twyfel wees nie … die verwikkelinge in die land wat met die stakingseisoen en loononderhandelinge verband hou, is wat die welvaart van die land en sy mense betref, die Afrikaner ingesluit, die meeste raak.

Daaglikse veiligheid speel ‘n baie groot rol om te bevestig of iemand homself as gelukkig beskou.

Daar is deurlopend oproepe vir morele herlewing.

Dan is daar die drang na vryheid en gelykheid. Hierdie drang manifesteer byvoorbeeld in kwessies soos geslagsgelykheid, of die gelykheid van volkere. Nie almal het dieselfde prioriteite hieroor nie.

Die vraag oor wie die Afrikaner verteenwoordig het onlangs weer opgeduik na die Afrikanerbond genooi is om ‘n voorlegging oor grondhervorming voor ‘n ad hoc-komitee van die parlement te lewer.

Die doel is nie hier om weer die vergrootglas te rig op die verskillende persepsies wat verskillende bevolkingsgroepe het oor die geskiedenis van grondbesit in die land nie. Maroela Media het die ontleedmes hieroor al verskeie kere ingelê. Dit is voldoende om te meld dat dit wat vir die meerderheid Afrikaners as ‘n doodgewone, objektiewe weergee van die geskiedenis is, vir ander doodgewoon leuens is. Trouens, die ANC-LP, Mandla Mandela, het die AB se weergawe as leuens afgemaak. Die einste Mandla het ook tydens die debat die Mfekane (Difaqane in Sotho) as apartheidspropaganda afgemaak. Hieroor het die media dawerend geswyg.

Die kritiek op die AB-voorlegging het egter nie net uit swart geledere gekom nie. Vanuit liberale, en veral negrofilistiese oorde is die AB ook gekritiseer en van onsensitiwiteit beskuldig, maar is die AB ook gekritiseer omdat “dit voorgee om namens die Afrikaner te praat.” ‘n Aanspraak wat die AB nié gemaak het nie.

Maar wie verteenwoordig die Afrikaner, of wil die Afrikaner nie ‘n verteenwoordigende spreekbuis en bedingingsmag hê nie? Dis nie asof die grondwet ‘n verbod op so iets, en selfs vir geografiese of korporatiewe selfbeskikking voorsiening plaas nie. Die bepalings van artikel 235 van die grondwet is wel bekend.

Trouens, daar was al pogings om dié bepaling in te span. Die verkiesing wat op die Volkstaatraad van die Boere-Afrikaners uitgeloop het, is een. Die meeste publisiteit wat dit in die Afrikaanse pers kon trek was toe daar by ‘n vergadering vooraf glo vuiste geklap het en die naam Piet Skiet weer opgeduik het. Daarna was daar ‘n meningsverskil met die Stellenbosse filosoof, prof. Anton van Niekerk, waartydens die prof se bril van sy gesig af geraak het.

Daar is deurlopende pogings om die Kommissie vir die Bevordering en die Beskerming van die Regte van Taal-, Godsdiens- en Kultuurgemeenskappe binne die veronderstelde raamwerk van die grondwet te laat funksioneer.

Selfs al word die staatkundige opsie wat die grondwet bied buite rekening gelaat, is daar ander opsies om minstens ‘n verteenwoordigende spreekbuis daar te stel. Die Joodse Raad van Suid-Afrika laat periodiek van hulle hoor, terwyl die Moslems ‘n soortgelyke beweging het.

Op die internasionale terrein is minderheidsregte iets waaroor sterk gevoel word (en waarskynlik meer dikwels in die praktyk vertrap word). In Europa word dit as onlosmaaklik deel van menseregte beskou, en die voorvegters vir menseregte staan dikwels op die voorpunt van die stryd vir minderheidsregte. Dit is trouens ‘n voorvereiste vir toetrede tot die Europese Unie.

Kom dit egter by die Afrikaner is daar ‘n groot teiken op die rug geverf. Dit is een van persepsies wat uit die apartheidsverlede voortspruit. Toe Beeld vir Gwede Mantashe na selfbeskikking vir die Afrikaner uitgevra het, het hy dit dadelik as buite die kwessie geplaas, maar dit was duidelik dat hy die terme ras en volk verwar het.

Adriaan Basson, wat pas as nuwe redakteur van Beeld aangestel is, het vanuit die Engelse pers aan baie Afrikaanssprekendes vir die eerste keer bekend geword toe hy die uitspraak van die gelykheidshof gekritiseer het wat Julius Malema aan haatspraak skuldig bevind het. Hy het dit daarteen gehad dat die regter die Afrikaner se status as minderheid erken het. Basson se gedagte was dat ten spyte van die feit dat die Afrikaner numeries ‘n minderheid is, hy weens sy welvaartsvlak nie vir hierdie status en beskerming kwalifiseer nie.

Basson het nie alleen in hierdie oortuiging gestaan nie.

Dit maak dit moeilik vir die Afrikaners wat wel ‘n erkende spreekbuis wil hê, om sinvol aan die skepping hiervan te werk as hulle min en stemme roepende in die woestyn is.

Behalwe bloot ‘n spreekbuis, is daar nog die kwessie van die Nasionale Vredesakkoord waarop die hele grondwet en grondwetlike beginsels berus. ‘n Akkoord bestaan tussen twee of meer partye. Dit is heel duidelik wie die een party tot hierdie verdrag is, maar wie moet sorg dat “die ander kant” daarvan in stand gehou moet word, is minder duidelik. Die destydse vernaamste hoofrolspeler, die NP, is formeel in die ANC opgeneem “om daar jul stem te wees.” Steeds ‘n baie stil stem inderdaad.

Die land stuur weer op ‘n algemene verkiesing af, en dit is geen geheim oor vir watter party die meeste Afrikaners gaan stem nie.

Dit is egter baie duidelik dat die partypolitiek nie gou so sal kristalliseer om ‘n verteenwoordigende Afrikanerstem op daardie terrein op te lewer nie. Dit is nogal ironies, omdat die opstellers van die grondwet die huidige kiesstelsel van volkome proporsionaliteit ingevoer het omdat dit in beginsel verseker wat die stem van selfs ‘n baie klein minderheid minstens gehoor sal kan word. Dit gaan egter nie so ver soos die Nieu-Seelandse, Indiese en ander grondwette wat ook ‘n aantal setels vir minderhede reserveer nie.

Grondwetlike demokrasieë bereik egter eers volwassenheid wanner die burgerlike organisasies behoorlik gevestig is en ‘n rol speel, en wat dit betref is die Afrikaner eerder ryk as arm. Dit is byvoorbeeld haas ondenkbaar waar die land sou wees as instansies soos Solidariteit, AfriForum, Agri SA en die TLU-SA nie gereeld die howe opgesoek het om toe te sien dat die grondwet reg toegepas word nie. Benewens die howe is die Openbare Beskermer en ouditeur-generaal al dikwels genader.

Baie van hierdie Afrikaanse en Afrikanerorganisasies is onderling weer sterk in organisasies geaffilieer. Die FAK is byvoorbeeld ‘n sambreelliggaam vir ‘n groot aantal kultuurorganisasies wat die ATKV, die AB en Voortrekkers insluit. Die FAK is op sy beurt weer ‘n lid van die Solidariteitsbeweging wat ook AfriForum en Maroela Media insluit. Baie van hierdie organisasies is weer by die Afrikaanse Taalraad geaffilieer.

Die instellings is onderling outonoom, maar kan oor gemeenskaplike kwessies ook sterk saamtrek. En hoe meer mense iewers in ooreenstemming met hul eie oortuigings aansluit, hoe kragtiger word hierdie liggame.

En nee, dis nie verdoeselde apartheid nie. En dis nie ongrondwetlik soos gereeld hoog opgegee word nie.

Dit verstewig die grondwetlike demokrasie, en dit ontmasker partye en instansies wat die grondwet ideologies wil kaap, sodat die een onreg op die ander teen individue en groepe gepleeg kan word.

Die punt sal nooit bereik word waar almal gelukkig sal wees oor wat iemand namens hulle sê nie. Pres. Jacob Zuma maak gereeld stellings namens Suid-Afrikaners omdat hy kan en mag. Maar dit beteken lank nie almal stem saam dat dit wat hy sê, soos onlangs oor die regverdigheid van die Zimbabwiese verkiesing, of nou oor ingrepe in Sirië ingevolge die internasionale reg, ook hul eie oortuiginge verteenwoordig nie. Trouens, baie Suid-Afrikaners het die president se opmerkings in Davos oor gewelddadige protes as ‘n algemene verskynsel in demokrasieë as ‘n verleentheid ervaar.

Maar as iemand onbetrokke is, kan hy ook nie werklik kla oor wat iemand namens hom sê en doen nie. Ja, hy mag maar (onderhewig aan sekere grondwetlike beperkings) sy mond daaroor uitspoel want daar is spraakvryheid.

Maar daar is ook iets te sê vir eendrag wat mag maak.